Nederlandse nationaalsocialistische letterkunde

Nederlandse nationaalsocialistische letterkunde is de verzamelnaam voor letterkundige producten met een nationaalsocialistische grondslag, die tussen 1932 en 1945 werden gepubliceerd in Nederland of Nederlandstalig België door Nederlandse of Nederlandstalige Belgische auteurs.

Criteria

Het criterium voor Nederlandstalige nationaalsocialistische letterkunde ligt in:

de politieke opstelling van de auteur
de maatschappelijke opstelling van de auteur
de inhoud
de sfeer
het onderwerp
de plaats (uitgever, tijdschrift) van publicatie

van de literaire uitingen.

Er is in Nederland geen politieke of levensbeschouwelijke richting of zij heeft uit haar gelederen wel dichters en dichteressen voortgebracht. In de afgelopen honderd jaar kan bijvoorbeeld gewezen worden op C.S. Adama van Scheltema als socialistisch dichter, terwijl bij het communisme Henriette Roland Holst-van der Schalk naar voren treedt. Een bekend protestants dichter is Willem de Mérode terwijl Jan Engelman als katholiek dichter bekendheid genoot. Dit genre getuigenis-poëzie bevat naast de puur literaire waarde ook een zekere mate van ideologische waarde – en die laatste component is in de ogen van de maker ervan wellicht het meest belangrijke. Ook het nationaalsocialisme heeft als politieke stroming een breed spectrum van culturele en literaire uitingen voortgebracht.

De Tweede Wereldoorlog in Nederland heeft voor de Nederlandse letterkunde een aantal gevolgen gehad. Enerzijds leidde de ingestelde censuur er toe dat de tot dan toe aanwezige, natuurlijke evolutie van de Nederlandse literatuur werd afgebroken. Anderzijds kwam, mede als gevolg van deze kunstmatige breuk, een literatuur naar boven die weliswaar al in beperkte mate sinds omstreeks 1932 aanwezig was, maar die in het vooroorlogse literaire leven een uiterst bescheiden rol speelde: de nationaalsocialistische literatuur.

Kenmerken

Karakteristieke kenmerken van deze letterkunde zijn:

bloed-en-bodem-mythologie
een naar het pantheïsme neigende religieuze ervaring
de verheerlijking van (een beperkt gedeelte van) het Nederlandse verleden en van het Nederlandse landschap
de verguizing van (in het algemeen) de moderne wereld met haar technische verworvenheden en (in het bijzonder) van de moderne, grote stad
het symbolische begrip 'Noorden' als thuisplaats van het Germaanse ras
de organische verbondenheid van mens en natuur
een in-elkaar-grijpen van menselijke en goddelijke wereld
een mystieke verbondenheid met vorige geslachten
de aandacht voor het mystieke in het alledaagse leven
antisemitisme

Personen

Enkele prominente nationaalsocialistische schrijvers en dichters:

Zie ook

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

Bronnen, noten en/of referenties

Frank van den Bogaard, 'Nationaal-socialisme en literatuur; Van der Mades literatuurconceptie en de poëzie van Bruning en Kettmann'. In: De Nieuwe Orde en de Nederlandse letterkunde 1940-1945, catalogus van de tentoonstelling gehouden in de expositiezalen van de Koninklijke Bibliotheek 13 september - 1 november 1985. Samengesteld door Jan Jaap Kelder, met medewerking van Frank van den Bogaard, Marja Geesink en Willem Huberts. Koninklijke Bibliotheek, 's-Gravenhage, pp. 18-31. ISBN 90-6259-063-2.
Frank van den Bogaard, Een stoottroep in de letteren, 'Groot Nederland', de SS en de Nederlandse literatuur (1942-1944). Stichting Bibliographia Neerlandica, 's-Gravenhage, 1987. ISBN 90-71313-07-7.
Gerard Groeneveld, Zwaard van de geest: het bruine boek in Nederland 1921-1945. Nijmegen, Vantilt, 2001. ISBN 90-75697-51-1.
Willem Huberts, Schrijver tussen daad en gedachte, leven en werken van George Kettmann Jr. (1898-1970), met een bibliografie. Stichting Bibliographia Neerlandica, 's-Gravenhage, 1987. ISBN 90-71313-08-5.
J.J. Kelder, Literatuur en schrijverschap in De Schouw, tijdschrift van de Kultuurkamer. Utrecht, HES Uitgevers, 1983. ISBN 90-6194-024-9.
Rechts uit de flank! - een bloemlezing uit poëzie van Nederlandse nationaal-socialistische dichters, bijeengebracht en ingeleid door Willem Huberts. Flanor, Hilversum, 1990. ISBN 90-73202-15-9.