Oliver Cromwell
| Oliver Cromwell | ||
|---|---|---|
| 1599-1658 | ||
| ||
| Staatshoofd van Engeland, Schotland en Ierland | ||
| Periode | 1649-1658 | |
| Voorganger | Karel I | |
| Opvolger | Richard Cromwell | |
.svg) Wapen van Oliver Cromwell als lord protector (vanaf 1653) | ||
Oliver Cromwell[1] (Huntingdon (Cambridgeshire), 25 april 1599 - Londen, 3 september 1658) was een Engels militair, staatsman en lord protector van Engeland, Schotland en Ierland.
Leider in de burgeroorlog
Cromwell, oorspronkelijk een uit Cambridgeshire afkomstige herenboer, was een puriteinse leider. Hij leidde de republikeinse troepen in de Engelse Burgeroorlogen tegen de anglicaanse, maar tegelijk pro-Vaticaanse koning Karel I. Dit leidde uiteindelijk tot de afschaffing van de monarchie in 1649. Nadat hij Karel I had laten onthoofden werd Cromwell staatshoofd van het Engelse Gemenebest, wat hij bleef tot zijn dood in 1658.
Veel van Cromwells maatregelen waren meedogenloos. Hij sloeg tegen het einde van de burgeroorlog diverse malen opstanden van de parlementaire troepen neer, mede veroorzaakt doordat de soldaten niet betaald werden. Cromwell had weinig sympathie voor de ideeën van de levellers, een beweging van antiroyalisten die de rijkdom wilden verdelen en ideeën hadden over algemeen kiesrecht. Zó ver wilde hij niet gaan in de opzet van een nieuwe staat. Latere gebeurtenissen wezen uit dat hij ook niet in staat was een stabiele parlementaire republiek op te zetten. De interne verdeeldheid groeide meer en meer. Ook de eerste Engels-Nederlandse Oorlog bracht niet de gewenste saamhorigheid.
Cromwell werd dictator van Engeland via een staatsgreep in 1653, nadat het parlement het vertrouwen in hem had opgezegd en had geweigerd zijn begroting te bekostigen (die buitensporig was geworden door de permanente soldijkosten van het grote beroepsleger zolang dat gemobiliseerd bleef).
Cromwells verovering van Schotland liet daar geen blijvende schade of bitterheid na. Het Gemenebest oefende een vredelievend en fair beleid uit onder het commando van generaal George Monck. In Ulster daarentegen werden enorme hoeveelheden land afgepakt van de katholieke bevolking om aan schuldeisers van het parlement te worden gegeven. Dit waren protestantse immigranten en veteranen van de New Model Army. De oorspronkelijke eigenaren hadden de keuze "To hell or Connaught" oftewel gedood worden of naar onvruchtbaar gebied trekken. Dit zette veel kwaad bloed.
Lord protector
In 1654 kwam een republikeinse grondwet tot stand met Cromwell als lord protector (landvoogd). Naast zich kreeg hij een Raad van State van 15 man. Er werd een parlement gekozen, maar toen dat na enige tijd de macht van de lord protector wilde beperken werd het ontbonden. Van 1655 tot 1657 was Cromwell in feite dictator van Engeland.
In 1657 werd hem de kroon van Engeland aangeboden, mits hij de grondwet en het tweekamerparlement zou accepteren. Cromwell twijfelde, omdat hij zelf het koningschap had afgeschaft, en weigerde uiteindelijk, mede onder druk van de New Model Army. In plaats daarvan liet hij de titel van lord protector erfelijk verklaren.
Monarchie terug
Cromwell stierf op 3 september 1658 en werd opgevolgd door zijn zoon Richard Cromwell. Deze bleek niet in staat het land verenigd te houden en het parlement herstelde de monarchie, nu met Karel II als koning.
In 1661 werd Oliver Cromwells lijk opgegraven (uit Westminster Abbey) en postuum geëxecuteerd op 30 januari, de datum waarop hij Karel I had laten terechtstellen. Eerst werd het lichaam in Tyburn in ketens opgehangen. Nadien werd het hoofd op een staak gespietst en tot 1685 tentoongesteld bij Westminster Hall. De rest van het lichaam werd in een put geworpen.
Wetenswaardigheden
- Volgens de psychologe Kay Redfield Jamison leed Cromwell aan een bipolaire stoornis. Van tijd tot tijd voelde hij zich alsof hij ging sterven, had hij grandioze openbaringen of ziekelijke obsessies.[2]
- In 2003 kwam Cromwell als nummer 10 uit de bus in een televisieserie van de BBC over de "100 Greatest Britons".
- De Cruiser Cromwell is een tank die de Britten gebruikten in de Tweede Wereldoorlog.
- ↑ Vroeger in het Nederlands dikwijls vertaald als Olivier Cromwell. Zie bijv. deze passage uit het Nederlandse literaire tijdschrift De Gids.
- ↑ Kay Redfield Jamison; "Manic Depressive Illness, Creativity and Leadership", in "Manic Depressive Illness", Frederick K. Goodwin en Kay Redfield Jamison, Oxford University Press, 1990, bladzijde 357.
