Kristal (glas): verschil tussen versies
| Regel 19: | Regel 19: | ||
De norm van de Europese Gemeenschap definieert vier categorieën kristal, waarvan alleen loodkristal en volloodkristal lood(II)oxide moeten bevatten:<ref name="EU" /> |
De norm van de Europese Gemeenschap definieert vier categorieën kristal, waarvan alleen loodkristal en volloodkristal lood(II)oxide moeten bevatten:<ref name="EU" /> |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
!Benaming !! Loodgehalte |
!Benaming !! Loodgehalte !! [[Dichtheid (natuurkunde)|Dichtheid]] |
||
|- |
|- |
||
| Sonoorglas || [[Bariumoxide|BaO]], PbO, [[Kaliumoxide|K<sub>2</sub>O]], alleen of te zamen ≥ 10% |
| Sonoorglas || [[Bariumoxide|BaO]], PbO, [[Kaliumoxide|K<sub>2</sub>O]], alleen of te zamen ≥ 10% || ≥ 2,40 |
||
|- |
|- |
||
| Sonoorglas, kristallijnglas || [[Zinkoxide|ZnO]], BaO, PbO, K<sub>2</sub>O, alleen of te zamen ≥ 10% |
| Sonoorglas, kristallijnglas || [[Zinkoxide|ZnO]], BaO, PbO, K<sub>2</sub>O, alleen of te zamen ≥ 10% || ≥ 2,45 |
||
|- |
|- |
||
| Loodkristal || ≥ 24% |
| Loodkristal || ≥ 24% || ≥ 2,90 |
||
|- |
|- |
||
| Volloodkristal || ≥ 30% |
| Volloodkristal || ≥ 30% || ≥ 3,00 |
||
|} |
|} |
||
Versie van 11 feb 2015 11:06
Kristal is materiaal dat bestaat uit glas dat een zekere hoeveelheid lood(II)oxide bevat.
Helder loodkristalglas werd in 1676 voor het eerst op industriële schaal geproduceerd door de Engelse glasmaker George Ravenscroft.
In natuurwetenschappelijke zin is kristalglas geen kristal, omdat de moleculen niet in een regelmatige structuur zijn gerangschikt.[1] Glas bestaat uit een mengeling van siliciumdioxide (voornaamste bestanddeel van kwartszand) en metaaloxiden. Door het te verhitten, smelt het tot een dikke substantie die makkelijk te vormen (blazen) is en door afkoeling hard wordt, waarbij geen kristalstructuur ontstaat: glas kristalliseert niet, maar vormt een amorfe vaste stof.
Volgens een EU-richtlijn uit 1969 [2] is kristallijnglas de algemene omschrijving voor glaswerk dat metaaloxide bevat, maar binnen die omschrijving bestaan verscheidene categorieën. Alleen de luxere varianten moeten lood bevatten: 24 procent voor loodkristal en 30 procent voor volloodkristal. Voor de lagere categorieën kristallijnglas en sonoorglas is 10 procent metaal voldoende. Dat hoeft bovendien geen lood te zijn, zinkoxide, bariumoxide of kaliumoxide is ook goed. Als het meer dan 30 procent lood bevat, is het volloodkristal, zoals Swarovski (circa 32 procent lood). Hoe hoger het loodgehalte hoe hoger de brekingsindex. Een materiaal met een hoge brekingsindex vertoont meer schittering en heeft een rijker kleurenspectrum.
Glas met een hoog loodgehalte wordt ook wel gebruikt in de nucleaire industrie, omdat het lood röntgen- en gammastraling beter tegenhoudt dan normaal glas.
Toepassingen van kristal
Van kristal kan men vele gebruiksvoorwerpen maken zoals water-, wijn- en champagneglazen. Luxe karaffen, ijsemmers, taartschotels, asbakken, fotokaders, papierbezwaarders, vazen en schalen, kandelaars en kroonluchters worden door meerdere kristalproducenten vervaardigd. Kristal verwerft extra schoonheid door het te slijpen. Dit kan zowel met de hand als machinaal gebeuren. Glazen kunnen mondgeblazen zijn[3] of volledig mechanisch gemaakt worden. Mondgeblazen en handgeslepen glazen zijn uiteraard duurder dan mechanisch geproduceerde glazen.
Loodafgifte
Het is niet gezond om in dergelijk sterk loodhoudend glas dranken langdurig te bewaren, daar er bij langdurig contact van het glas met de inhoud meetbare hoeveelheden lood uit het glas in de inhoud kunnen oplossen. Deze hoeveelheid neemt overigens bij ieder gebruik af, zodat vaker gebruikt ouder kristal minder riskant is dan nieuw kristal.[bron?]
Normen
De norm van de Europese Gemeenschap definieert vier categorieën kristal, waarvan alleen loodkristal en volloodkristal lood(II)oxide moeten bevatten:[2]
| Benaming | Loodgehalte | Dichtheid |
|---|---|---|
| Sonoorglas | BaO, PbO, K2O, alleen of te zamen ≥ 10% | ≥ 2,40 |
| Sonoorglas, kristallijnglas | ZnO, BaO, PbO, K2O, alleen of te zamen ≥ 10% | ≥ 2,45 |
| Loodkristal | ≥ 24% | ≥ 2,90 |
| Volloodkristal | ≥ 30% | ≥ 3,00 |
De norm van de Verenigde Staten:
| Benaming | Loodgehalte |
|---|---|
| Kristal | vanaf 1% |
Enkele merken
Kristal wordt in vele Europese landen gemaakt, maar eveneens in Japan, Canada, Rusland en Wit-Rusland.
- In België wordt het kristal van het merk Val Saint Lambert gemaakt te Seraing, bij het bedrijf Cristalleries du Val-Saint-Lambert.
- Franse kristalmerken zijn o.a. Cristal d'Arques, Hartzviller, Cristal de Sèvres , Cristalleries Royales de Champagne, Saint Louis, Daum, Baccarat en Lalique.
- Villeroy & Boch is een internationaal bedrijf (Frankrijk, Luxemburg, Duitsland). Het laat in Duitsland kristal maken.
- Uit Zweden komt Kosta Boda en Orrefors.
- In Ierland zijn meerdere kristalfabrieken, waarvan Waterford Crystal ooit de bekendste was.
- Portugees is Atlantis kristal.
- Rosenthal, Theresienthal, Peill & Putzler en Eisch zijn Duitse kristalmerken.
- Het familie bedrijf Riedel uit het Oostenrijkse Kufstein, Tirol, is gespecialiseerd in het vervaardigen van divers kristal en speciale glazen voor wijn.
| Soort | Loodgehalte |
|---|---|
| Swarovski | 32% |
| Oostenrijks Riedelkristal | 24% |
| Iers Waterfordkristal | 32% |
| Franse Baccaratkristal | 34% |
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |