Christoffel Plantijn: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 24 feb 2016 14:48

Christoffel Plantijn (Saint-Avertin bij Tours, ca. 1520 – Antwerpen, 1 juli 1589) was een invloedrijke boekdrukker en uitgever van Franse afkomst, die zich in 1549 vestigde in Antwerpen (op dat ogenblik hét commercieel centrum van Europa). Zijn bemoeienis met het boekenvak stamt uit zijn achtergrond als leerbewerker/boekbinder. In 1555 opende hij een eigen drukkerij Plantijn, die op haar hoogtepunt 22 persen telde en meer dan 80 werknemers had.

Hij werkte zich op van onbemiddelde ambachtsman tot uitgeverstycoon, eigenaar van de grootste drukkerij ter wereld. Hij bereikte die positie door slim in te spelen op de politieke, religieuze en culturele trends van zijn tijd, door zijn investeringen te spreiden over de mode- en de drukkersnijverheid, door het uitbouwen en strategisch gebruiken van een netwerk van vrienden, zakenpartners en sponsors, door het aantrekken van de grootste geleerden en de beste vaklui uit zijn tijd en door het inzetten van zijn vijf dochters en zijn gericht gekozen schoonzoons

Uit angst voor de Spaanse Furie in 1576 verhuisde hij naar Leiden, waar hij drukker aan de universiteit werd.Hij werd er benoemd tot officiële drukker van de Staten-Generaal. Hij woonde in Leiden aan de Vrouwensteeg, waar nu de studentenvereniging Sociëteit Minerva is gevestigd; een plaquette in de muur herinnert aan zijn verblijf.
Hij keerde in 1585 naar Antwerpen terug en stierf in 1589. Zijn belangrijkste werk is de Biblia Regia (Koningsbijbel), die hij uitgaf tussen 1568 en 1572. Deze achtdelige, meertalige uitgave van de Bijbel kwam tot stand met steun van de Spaanse koning Filips II. Een andere benamingen voor deze uitgave is de Biblia Polyglotta. Het bijzondere van het werk is niet alleen de meertalige vertaling (Grieks, Latijn, Aramees, Syrisch en Hebreeuws), maar ook de weergave in het verschillend schrift van deze talen.
Deze grootste typografische onderneming van de eeuw bezorgt de drukker de eretitel van aartsdrukker van de koning. Zijn vorstelijke relaties leveren hem in 1571 ook winstgevende contracten op voor het drukken van missalen, brevieren en andere religieuze massaproducten voor de Spaanse markt en de bijbehorende kolonies.

Behalve drukker van religieuze en liturgische werken, was Plantijn ook de belangrijkste drukker van het humanisme en de wetenschappen (botanisch, taalkundig, geneeskundig, cartografisch, ...) van de tweede helft van de 16de eeuw, en een befaamd muziekdrukker.

Bij zijn dood had hij geen overlevende zonen, daarom nam zijn schoonzoon, Jan I Moretus (Johann Moerentorf), het bedrijf over. Tegenwoordig is het als werelderfgoed erkende Plantin-Moretusmuseum in het gebouw gevestigd, evenals het naar hem genoemde Plantin Genootschap.

Plantijn koos een gulden passer als embleem en als drukkersmerk. De bijhorende spreuk ‘Labore et constantia’ betekent ‘door arbeid en standvastigheid’. De draaiende punt van de passer symboliseert de arbeid, de stilstaande punt de standvastigheid.

Enkele taalkundig belangrijke uitgaven van Plantijn

1562 - Dictionarium Tetraglotton (Latijn - Grieks - Frans - Nederlands): Met onder meer uitvoerige Franse en Nederlandse synoniemen en omschrijvingen. De uitgave kwam tot stand, dankzij de deskundigheid van Plantijns werknemer Cornelius Kiliaan.

1567 - Nomenclator omnium rerum propria nomina variis linguis...: De medicus Hadrianus Junius (1551-1575) geeft hierin uitleg over de vele termen in het Nederlands en meerdere andere talen.

1573 - Thesaurus Theutonicae linguae. Schat der Neder-duytscher spraken.: Dit woordenboek bevat 40.000 trefwoorden, met vertaling van het Nederduits in het Latijn en het Frans.

1574 - Dictionarium Teutonico Latinum van Plantijns medewerker Kiliaan (1528-1607).: De geheel herziene derde uitgave van het Dictionarium (1599) kreeg een nieuwe titel: Etymologicum Teutonicae linguae sive Dictionarium Teutonico - Latinum. Cornelis Kiliaans taal was het Brabants, maar hij nam ook woorden uit Vlaanderen, Friesland en Holland op. Door vergelijking met Engelse, Hoogduitse, Franse en Spaanse woorden trachtte hij de oorspronkelijke betekenis van de Nederlandse woorden te achterhalen. Kiliaan neemt een ereplaats in op de overgang van het Middelnederlands naar het Nederduits, de toenmalige benaming van het Nederlands. Zijn dictionarium is de basis van alle latere woordenboeken in het Nederlands

Enkele invloedrijke auteurs met werken uitgegeven bij Plantijn

Literatuur

Sandra Langereis, De woordenaar: Christoffel Plantijn, 's werelds grootste drukker en uitgever, Uitgeverij Balans, 2014, ISBN 9789460033452

Externe link

Zie de categorie Christophe Plantin van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

@@ Regel 2: / Regel 2: @@
 [[Bestand:Plantin (after Goltzius).png|thumb|Christoffel Plantijn met zijn embleem 'De Gulden Passer' en de bijhorende spreuk ‘Labore et constantia’]]
 [[Bestand:Leiden365.JPG|thumb|Plaquette in Leiden]]
-'''Christoffel Plantijn''' ([[Saint-Avertin]] bij [[Tours (Indre-et-Loire)|Tours]], ca. [[1520]] – [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[1 juli]] [[1589]]) was een invloedrijke [[boekdruk]]ker en uitgever van [[Frankrijk|Franse]] afkomst, die zich in [[1549]] vestigde in Antwerpen (op dat ogenblik hét commercieel centrum van Europa). Zijn bemoeienis met het boekenvak stamt uit zijn achtergrond als leerbewerker/boekbinder. In 1555 opende hij een eigen drukkerij [[Plantijn]], die op haar hoogtepunt 16 persen telde en meer dan 80 werknemers had.
+'''Christoffel Plantijn''' ([[Saint-Avertin]] bij [[Tours (Indre-et-Loire)|Tours]], ca. [[1520]] – [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[1 juli]] [[1589]]) was een invloedrijke [[boekdruk]]ker en uitgever van [[Frankrijk|Franse]] afkomst, die zich in [[1549]] vestigde in Antwerpen (op dat ogenblik hét commercieel centrum van Europa). Zijn bemoeienis met het boekenvak stamt uit zijn achtergrond als leerbewerker/boekbinder. In 1555 opende hij een eigen drukkerij [[Plantijn]], die op haar hoogtepunt 22 persen telde en meer dan 80 werknemers had.
 Hij werkte zich op van onbemiddelde ambachtsman tot uitgeverstycoon, eigenaar van de grootste drukkerij ter wereld. Hij bereikte die positie door slim in te spelen op de politieke, religieuze en culturele trends van zijn tijd, door zijn investeringen te spreiden over de mode- en de drukkersnijverheid, door het uitbouwen en strategisch gebruiken van een netwerk van vrienden, zakenpartners en sponsors, door het aantrekken van de grootste geleerden en de beste vaklui uit zijn tijd en door het inzetten van zijn vijf dochters en zijn gericht gekozen schoonzoons