Thee (drank)

Thee is een warme drank gemaakt van de gedroogde bladeren van de theeplant Camellia sinensis.

Thee zetten

Van thee zetten wordt soms een heel ritueel gemaakt, maar thee zetten kan ook eenvoudig. Kokend heet water in een pot gieten waarin de thee zit, los of in een theezakje. Daarna een paar minuten laten trekken. Als de thee lang trekt (meer dan 5 minuten) wordt de thee bitterder dan bij korter trekken (2-3 minuten). Groene thee hoeft maar zo'n 2 minuten te trekken. Natuurlijk kan thee ook direct in een kop worden gezet.

Mensen die veel aandacht besteden aan het zetten van thee spoelen de pot eerst om met heet water. Thee wordt bij voorkeur gezet in een pot die warmte goed kan vasthouden, zoals aardewerk, porselein of gietijzer. Afwassen is niet echt nodig, omspoelen is voldoende en in elk geval mag er geen zeep worden gebruikt.

Theïne en andere stoffen

Bij het trekken van thee in heet water komen vooral geur- en smaakstoffen vrij in de theïne. Theïne is een synoniem voor cafeïne, een stof die effect heeft op het menselijk functioneren. De meeste mensen voelen zich alerter na het gebruik van cafeïne. Een kop thee bevat gemiddeld 30 milligram cafeïne, een kop koffie bevat gemiddeld 75 milligram cafeïne. Naast theïne bevat thee ook fluoride.

Geschiedenis

Van oorsprong komt thee uit China. Duizenden jaren geleden werd daar al thee gedronken. Volgens een Chinese legende ontdekte Keizer Shen Nung 3000 jaar voor Christus thee in een bos. Bladeren van een theestruik dwarrelden in een pan met heet water, waarna het geheel een aangename geur ging verspreiden.

Via China kwam ook Japan met thee in aanraking. De eerste vermelding van thee in de westerse literatuur dateert uit 1559, toen het werd ontdekt door de Portugezen in Japan. Rond 1610 werd een eerste kleine hoeveelheid thee naar Nederland gebracht, en in eerste instantie slechts als curiosum bekeken. Pas later in de 17e eeuw begon de VOC grotere hoeveelheden thee naar Nederland te verschepen. Die thee kwam uit Batavia, waar de thee vanuit China werd heengebracht. In de 18e eeuw werd theedrinken echt gemeengoed in Nederland. Toen begon de VOC de thee direct te importeren uit Canton in China.

Op Java en Sumatra werden door de Nederlanders theeplantages aangelegd. De Engelsen deden hetzelfde in India en op Sri Lanka (toen Ceylon). Thee was tot de 18e eeuw een zeer dure drank en werd alleen gedronken door rijke mensen. Die bouwden daarvoor in hun tuinen soms speciale theehuizen.

Productie

Theestruiken groeien in een tropisch of subtropisch klimaat. De plantages liggen meestal op een berghelling. Hierbij geldt dat hoe hoger de plantage ligt, des te beter de kwaliteit van de thee zal zijn. Als de theeplant vier jaar oud is, kan er voor het eerst worden geoogst. Het oogsten vindt plaats met de hand of machinaal. Bij de oogst worden alleen de jonge blaadjes geplukt. Handmatig plukken geeft het beste resultaat. De oogst kan gedurende het gehele jaar plaatsvinden. De beste kwaliteit wordt echter geplukt in de droge moessontijd.

De meest bekende zwarte thee krijgt na de pluk een aantal behandelingen:

verleppen - de thee wordt uitgespreid en krijgt een dag de tijd om te verleppen.
rollen - de theebladeren worden gedurende een half uur gerold tussen twee horizontaal draaiende vlakken. Hierbij komen stoffen vrij die voor het fermenteren nodig zijn.
fermenteren - in een koele geventileerde ruimte absorberen de theeblaadjes zuurstof. Dit duurt een aantal uren.
verhitten - de thee wordt verhit tot 80 - 90°C. De fermentatie stopt en de thee wordt ook ontsmet. Hierna is de thee zwart geworden.
drogen - na het verhitten wordt de thee volledig gedroogd.
sorteren - de blaadjes worden gesorteerd op grootte met behulp van verschillende zeven. De betere theesoorten bestaan uit grotere blaadjes. In theezakjes worden vaker theekruimels verwerkt dan in losse thee.
mengen en verpakken - de thee die in de winkel wordt gekocht, is eerst door de handen van theepakkers gegaan, die gespecialiseerde theeproevers in dienst hebben. Bij de theepakkers worden de melanges samengesteld. De belangrijkste reden daarvan is om tot een constante kwaliteit te komen, elk jaar opnieuw. Een melange kan uit vele tientallen soorten bestaan, die samen in een silo tot rust komen om op elkaar te kunnen inwerken.

Theesoorten

Naast allerlei melanges en soorten met een toegevoegde smaak bestaan er de volgende theesoorten:

Zwarte thee: de in Nederland meest gedronken thee.
Groene thee: niet gefermenteerde theeblaadjes. Aan de Chinese variant worden vaak jasmijnbloemen toegevoegd.
Oolong: dit is halfgefermenteerde thee en bevat daardoor minder cafeïne.
Earl Grey: is een mengsel van zwarte thee, op smaak gebracht met een tropische vrucht, bergamot.
Engelse melange: een veel gebruikte naam voor een mengsel van zwarte thee.
Ceylonthee: afkomstig uit Ceylon. Soms zelfs genoemd naar een bepaalde streek op Ceylon, zoals Kandy.
Darjeeling: zeer gewaardeerde thee uit de streek Darjeeling in India, aan de voet van de Himalaya.
Darjeeling First Flush: de Darjeeling thee van de eerste pluk van het jaar. De fijnste met de hand geplukte twee topblaadjes van de eerste pluk geven de lekkerste, heel zachte maar ook duurste thee.
Lapsang Souchong: deze thee wordt gedroogd boven een vuur van naaldhout, wat een sterke rooksmaak aan de thee geeft.
Assamthee: afkomstig uit het district Assam in India.

Op thee lijkende dranken

Vaak worden diverse kruiden als thee gezet, maar deze zijn eigenlijk geen thee. Voorbeelden zijn:

Rooibos: afkomstig uit Zuid-Afrika, van de plant "Aspalathus linearis"
Sterrenmix: bevat onder andere zoethout, steranijs, venkelzaad. In Nederland zijn in 2001 een aantal mensen ernstig ziek geworden omdat in deze mix de Japanse steranijs "Illucium anisatum" was verwerkt, wat eigenlijk alleen een sierzaad is.
Kamille
Brandnetel

Theeceremonies

In Nederland wordt aan theedrinken meestal geen speciale aandacht besteed. In andere landen is dat anders.

Engeland: De "afternoon tea" bestaat uit zeer sterke thee, gedronken met veel melk en suiker. Daarbij worden scones (minibroodjes) geserveerd, soms sandwiches, en allerlei koekjes en cake. De "high tea" is zelfs een complete maaltijd met allerlei koude schotels.
Oost-Friesland: Hier drinkt men vijf maal per dag drie kopjes thee. In het kopje komt een klont kandij waarop de hete thee wordt geschonken. Daarna wordt met een lepeltje room toegevoegd. Er wordt niet geroerd, zodat met achtereenvolgens de thee, de room en de suiker proeft. Na de derde kop is de suiker zo goed als opgelost. Omdat met per keer drie kopjes drinkt, zijn De kopjes zijn aanmerkelijk kleiner dan de Nederlandse.
Japan: De theeceremonie is wereldberoemd. De ceremonie duurt uren, waarbij veel aandacht aan goede manieren wordt besteed. De groene thee wordt met speciaal theegerei in een kom geklopt. De kom wordt vervolgens bij de haard neergezet. De belangrijkste gast neemt de eerste drie slokken, en geeft daarna de kom door aan de andere gasten.
In Tibet wordt de thee in de vorm van tegels gebruikt, waarop in reliëf afbeeldingen staan. Er wordt een stukje van de tegel afgebroken, met water, yakboter en zout wordt er thee van gezet.
In China wordt thee vooral in theehuizen gedronken en dan voornamelijk de groene thee variant.
In Rusland wordt thee gezet in een samovar, waarin heet water wordt bewaard. Hiermee wordt zeer sterke thee gezet, die bovenop de samovar warm gehouden wordt. Om thee te drinken wordt iets van de sterke thee ingeschonken en verdund met water uit de samovar.

Curiosa

Bestand:Theepot.jpg

Theepot

Het verzamelen van theepotten is bij tijd en wijle een hele rage. De vorm van de potten kan dan uiteenlopen, bijvoorbeeld de pot heeft de vorm van een hond, of de vorm van een huis.

Thee in de keuken

In sommige gerechten wordt thee gebruikt. Bijvoorbeeld worden gedroogde pruimen ook wel in thee geweekt in plaats van in gewoon water.

Een variant van thee is de ijsthee. Dit is afgekoelde thee met suiker en vaak een citroensmaak.

Taal

Het woord thee kent zijn oorsprong in China en heet daar 'tê'. In het Mandarijns heet thee 'cha'.

Hella S. Haasse schreef een boek dat in Indonesië speelt: Heren van de thee.
Annie M.G. Schmidt schreef een verhalenbundel: Een visje bij de thee