Solipsisme
Solipsisme (van solo, alleen, en ipsus, zelf) is het geloof of de filosofie dat er maar een enkel bewustzijn bestaat: dat van de waarnemer. Het hele universum en alle andere personen waarmee gecommuniceerd wordt bestaan slechts in de geest van de waarnemer.
In veel Oosterse religies komt het solipsisme ook voor in de stelling dat het universum een illusie is, maya in het Sanskriet.
Veel Oosterse religies zijn niet theïstisch maar gaan uit van de idee dat alle verschijnselen een uitvloeisel (emanatie) van een universeel beginsel (Atman of Brahman) zijn. Met deze invalshoek bestaat er geen enkel onafhankelijk wezen en is het/ons bewustzijn niet persoonlijk. Het gevoel "een afgescheiden individualiteit" of "entiteit" te zijn is dan dus ook een illusie.
Mystici beweren dan ook dat je 'zelf verwerkelijken' of 'verlichting vinden' eigenlijk het, meestal maar kortstondig, doordringen is van het universele (het enige reële) bewustzijn in het (ten diepste niet reële) beperkte menselijke bewustzijn. Dat bewustzijn wordt vaak beschreven als goddelijk. Strikt genomen spreekt deze uitleg zichzelf tegen, er wordt namelijk uitgegaan van de illusie van een bestaan van een menselijk bewustzijn.
Het universele beginsel dringt niet door in het bewustzijn van de mens, het is te allen tijde aanwezig, alleen de mens beseft het meestal niet. In (momenten van) verlichting wordt de schaduw van de individuele beperking (tijdelijk) opgeheven. Er bestaat slechts één waarnemer.
Solipsisme is innerlijk wel consistent en logisch, maar niet falsificeerbaar, niet te weerleggen of te bewijzen.