Marktfalen

Bij marktfalen faalt de marktwerking, dat wil zeggen dat de markt geen optimale oplossing tot stand kan brengen. In principe zou marktwerking tot een uitkomst moeten leiden die Pareto-efficiënt is. Hieraan zijn wel enige voorwaarden verbonden: de markt zou een perfecte markt moeten zijn met volledige mededinging, volledige informatie voor iedereen, geen toe- en uittredingsbarrières, geen transactiekosten, en homogene producten. Aan dit complex van voorwaarden wordt zeer zelden voldaan.

Bij optreden van marktfalen is de oplossing een second-best solution: een herinrichting van de markt, gewoonlijk door ingrijpen van de overheid.

Door marktfalen wordt de optimale situatie niet bereikt. Vaak is dat omdat grote externe effecten optreden. Deze worden per definitie niet in de prijsvorming meegenomen, waardoor de markt een sub-optimale oplossing bereikt. Er is geen duidelijk breekpunt, waar marktfalen begint op te treden. De markt kan niet leiden tot een efficiënt leger, maar wel tot lijfwachten. Scholen kunnen door de markt een instrument worden waarmee de financiële elite dynastieke neigingen krijgt. Ziekenhuizen zullen met marktwerking discriminerend optreden tegen niet-verzekerden. Tolwegen leiden tot verkeershinder. Marktwerking in sectoren die grote netwerken gebruiken (treinvervoer, energiedistributie) kunnen leiden tot onnodige verdubbeling van het netwerk. Door negatieve risicoselectie kan in sommige verzekeringsbranches (ziektekosten, werkloosheid, pensioen, arbeidsongeschiktheid) een sub-optimale situatie ontstaan.

De beslissing waar marktfalen optreedt is dus grotendeels een politieke keuze. Sinds 1990 is de politiek langzaam aan het opschuiven in deze keuze. Een vaak gezien patroon is dat bedrijven die grote netwerken gebruiken worden gesplitst in een bedrijf dat het netwerk onderhoud en een bedrijf dat het netwerk exploiteert. Het privatiseren van verzekeringen is gepaard gegaan met een fijnmazig netwerk van toezicht en regelgeving.

Zie ook: Overheidsfalen