Vrijheid van onderwijs

De Vrijheid van Onderwijs houdt volgens artikel 23 van de Nederlandse grondwet, Hoofdstuk 1 in dat burgers vrij zijn het onderwijs zelf te organiseren. Dit geeft de burger de kans een school op te richten op grond van bijvoorbeeld de eigen levensbeschouwelijke, religieuse of politieke overtuiging. Hieruit zijn de christelijk onderwijs, de Vrije School, etcetera voortgekomen.

Schoolstrijd

Tot 1917 werden alleen openbare scholen door de overheid gefinancierd. Door de schoolstrijd kwam daar in 1917 verandering in. In artikel 23 van Hoofdstuk 1 van de Grondwet werd opgenomen dat scholen op bijzondere grondslag gelijke rechten hadden qua financiele overheidssteun.

In 2003 ontstond er discussie over deze vorm van onderwijs. Tegenstanders stelden dat het bijzonder onderwijs de integratie van minderheden zou belemmeren. Het gaat dan met name om kinderen van immigranten uit niet-westerse landen met een moslim-achtergrond, die door onderwijs op grondslag van de koran te weinig in aanraking zouden komen met Nederlandstalige leeftijdgenoten met een Nederlandse cultuur. Voorstanders van het bijzonder onderwijs betoogden dat vrijheid van onderwijs een belangrijk grondrecht is.

Artikel 23

Het onderwijs is een voorwerp van de aanhoudende zorg der regering.
Het geven van onderwijs is vrij, behoudens het toezicht van de overheid en, voor wat bij de wet aangewezen vormen van onderwijs betreft, het onderzoek naar de bekwaamheid en de zedelijkheid van hen die onderwijs geven, een en ander bij de wet te regelen.
Het openbaar onderwijs wordt, met eerbiediging van ieders godsdienst of levensovertuiging, bij de wet geregeld.
In elke gemeente wordt van overheidswege voldoend openbaar algemeen vormend lager onderwijs gegeven in een genoegzaam aantal openbare scholen. Volgens bij de wet te stellen regels kan afwijking van deze bepaling worden toegelaten, mits tot het ontvangen van zodanig onderwijs gelegenheid wordt gegeven, al dan niet in een openbare school.
De eisen van deugdelijkheid, aan het geheel of ten dele uit de openbare kas te bekostigen onderwijs te stellen, worden bij de wet geregeld, met inachtneming, voor zover het bijzonder onderwijs betreft, van de vrijheid van richting.
Deze eisen worden voor het algemeen vormend lager onderwijs zodanig geregeld, dat de deugdelijkheid van het geheel uit de openbare kas bekostigd bijzonder onderwijs en van het openbaar onderwijs even afdoende wordt gewaarborgd. Bij die regeling wordt met name de vrijheid van het bijzonder onderwijs betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers geëerbiedigd.
Het bijzonder algemeen vormend lager onderwijs, dat aan de bij de wet te stellen voorwaarden voldoet, wordt naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs uit de openbare kas bekostigd. De wet stelt de voorwaarden vast, waarop voor het bijzonder algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs bijdragen uit de openbare kas worden verleend.
De regering doet jaarlijks van de staat van het onderwijs verslag aan de Staten-Generaal.

Openbaar onderwijs

Zie Openbaar onderwijs voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het openbaar onderwijs is een onderwijsvorm in Nederland die door de gemeentelijke overheid wordt opgericht en onderhouden, zonder een bepaalde godsdienstige, levensbeschouwelijke of andere visie als grondslag. Van ouders wordt verwacht dat zij de openbare visie en uitgangspunten van de school onderschrijven.

Een openbare school is heeft nooit de bevoegdheid een leerling om wat voor reden dan ook te weigeren.

Bijzonder onderwijs

Zie Bijzonder onderwijs voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Confessioneel bijzonder onderwijs

Dit onderwijs wordt gegeven op religieuze of levensbeschouwelijke basis, zoals:

christelijk onderwijs:
- protestants onderwijs:
- (rooms-)katholiek onderwijs
hindoeïstisch onderwijs
islamitisch onderwijs
joods onderwijs

Algemeen bijzonder onderwijs

Naast onderwijs op religieuze basis, bestaat er onderwijs dat georganiseerd is basis van onderwijskundige ideeën:

Scholen in het bijzonder onderwijs hebben het recht een leerling te weigeren indien de ouders de ideologie van de school niet openlijk aanhangen. Zo kan een reformatorische school dus een katholieke leerling weigeren.

Speciaal onderwijs

Zie Speciaal onderwijs voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De term Speciaal onderwijs wordt vaak verward met bijzonder onderwijs. Dit is onterecht, speciaal onderwijs is zelfs niet geregeld in de Grondwet. Dit betreft een type onderwijs voor kinderen die in de gebruikelijke onderwijsvormen niet meekomen wegens een beperking, zoals:

zeer moeilijk leren;
zeer moeilijk opvoedbaar zijn;
visueel, auditief of anderszins fysiek beperkt zijn.