Svartön (Luleå)
Eiland in Zweden 
| |||
|---|---|---|---|
.svg)  | |||
| Situering | |||
| Landschap | Norrbotten | ||
| Län | Norrbottens län | ||
| Gemeente | Luleå | ||
| Coördinaten | 65° 34′ NB, 22° 13′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | circa 14 km² | ||
| |||
Svartön (zwart eiland) is de naam van een Zweeds ex-eiland dat toebehoorde aan de Lule Archipel. Het eiland was gelegen aan de zuidoostzijde van de stad. Door de stijging van het gehele gebied trok de waterlijn zich terug en kwam Svartön aan het vasteland vast te zitten. Door die algemene stijging moest ook steeds de plaatselijke haven steeds meer zeewaarts verhuisd worden. Was men eerst nog van plan de haven bij Gammelstad neer te leggen, daarna kwam Luleå al snel in het vizier.
Haven
Aan de baai Stadsviken werd de Noordelijke Haven (Norra Hamn) aangelegd (ongeveer 1750. Men moest echter steeds om het schiereiland Gyltzaudden varen. Met steeds grotere schepen en de zware lading (ijzererts en steenkool) was het nodig de haven opnieuw te verplaatsen. Deze kwam toen op dit Svartön terecht. In 1883 begon de aanleg van het oorspronkelijke havengebied ten westen van Svartöberget. In 1884 lag er 60 meter kade met een waterdiepte van 6 meter. In 1886 lag er 105 meter kade en het gehele terrein was toen 38.000 m2 groot. De haven lag toen aan de Gråsjälfjärden. Het gebied kreeg de naam Zuidelijke haven (Södra Hamn).
Svartölandet
Ondertussen was Svartön aan de oostzijde vergroeid met Börstskär, Gräsören en Yttre Sandskäret en kreeg het een streeknaam: Svartölandet. Ook anno 2008 zijn er tal van havenwerkzaamheden, de belangrijkste is nu het onderhoud en "stalling" van de ijsbrekers, die dit gedeelte van de Botnische Golf zo lang mogelijk moeten open houden voor commerciële vaart. Ook cruiseschepen worden hier afgemeerd. Aangezien vanaf ongeveer 1880 de erts via de Ertsspoorlijn werd aangevoerd is het gehele gebied bezaaid met spoorbanen. De ijzeroverslag is in 1996 verplaatst in meer zuidelijke richting ten oosten van Svartöberget. Zij ligt nu aan de Sandöfjord. Men wilde de haven verplaatsen naar het eiland Sandön, maar dat bleek niet haalbaar.
Trivia
- Het gebied dient niet alleen tot havengebied; er zijn ook woonwijken op gebouwd: Malmudden, Lövskatan en Svartöstaden.
- Op het schiereiland ligt op de noordwestpunt de Svartöberget, een 40 meter hoge berg, die de haven in de weg zat /zit. Het haventerrein is om de berg heengelegd.