Vader Jacob
Vader Jacob of Broeder Jacob is een kinderliedje dat oorspronkelijk uit Frankrijk komt, waar het bekendstaat als Frère Jacques. Het lied is een canon.
Het lied gaat over een monnik, broeder Jacob, die zich heeft verslapen en wordt gemaand op te staan en (de klokken voor) de matines, de metten te luiden.
In Vlaanderen staat het lied bekend als Broeder Jacob, de letterlijke vertaling van de Franse naam Frère Jacques. Deze vertaling is eigenlijk correcter dan de in Nederland gangbare Vader Jacob. Er is namelijk een duidelijk onderscheid tussen een Frater (broeder) en een Pater (Vader) in religieuze ordes daar deze laatste een (hogere) wijding ontvangen heeft.
De derde regel in de Vlaamse versie luidt soms: Hoort de klokken luiden, terwijl men in het algemeen Alle klokken luiden zingt, wat in beide gevallen de oorspronkelijke zin niet goed weergeeft. Een meer letterlijke Nederlandse vertaling zou zijn Ga de metten luiden.
Ouderdom en bronnen[bewerken | brontekst bewerken]
Frankrijk[bewerken | brontekst bewerken]
Het Franse liedje 'Frère Jacques' verscheen voor het eerst in druk in Recreations de l'enfance: Recueil de Rondes avec Jeux et de Petites Chansons pour Faire Jouer, Danser et Chanter les Enfants avec un Accompagnement de Piano Très-Facile, van Charles Lebouc, eerste druk 1860. Dit boek werd zeer populair en werd verschillende malen herdrukt.
Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
De oudste bronnen in de Nederlandse Liederenbank (Meertens Instituut) met het Nederlandstalige liedje, stammen van rond 1900. De Handschriftencollectie volks- en kinderliederen van Nynke van Hichtum (verzameld in de periode 1904-1938) geeft zowel de beginregel 'Vader Jakob slaapt gij nog' als de beginregel 'Broeder Jacob, slaap je nog'. De Handschriftencollectie van G.J. Boekenoogen (verzameld in de periode 1891-1930) heeft ook beide varianten.[1]
Het oudste liedboekje dat de canon heeft opgenomen, is Bonte vlucht van P. Tiggers (1938). De incipit is hier 'Broeder Jacob, Broeder Jacob, / Slaapt ge nog, slaapt ge nog' en als toelichting wordt gegeven 'Canon voor 4 stemmen'.[1]
Er bestaan in talloze talen versies van dit lied, tot in China.
Andere talen[bewerken | brontekst bewerken]
Ests[bewerken | brontekst bewerken]
In het Ests gaat het liedje over twee smeden, die dag en nacht op het aambeeld slaan.
Sepapoisid, sepapoisid,
teevad tööd, teevad tööd,
taovad tulist rauda, taovad tulist rauda,
päeval, ööl; päeval, ööl.
Welsh[bewerken | brontekst bewerken]
Het kinderliedje in het Welsh is een begroeting: Goedemorgen, hoe gaat het? Zeer goed, bedankt! Goedemorgen.
Bore da, bore da.
Sut wyt ti? Sut wyt ti?
Da iawn diolch, da iawn diolch!
Bore da, bore da.
Chinees[bewerken | brontekst bewerken]
In het Chinees gaat het liedje over twee tijgers die rennen waarvan één geen oren (of ogen) heeft en de ander geen staart. Het liedje eindigt met de constatering 'Dat is vreemd!'.
兩只老虎，兩只老虎，
跑得快，跑得快，
一只沒有眼睛，（一只沒有耳朵，）
一只沒有尾巴，
真奇怪！真奇怪！
In populaire cultuur[bewerken | brontekst bewerken]
- De compositie Toccate d'intavolatura, No.14, Capriccio Fra Jacopino sopra L'Aria Di Ruggiero van de 17de-eeuwse componist Girolamo Frescobaldi vertoont gelijkenissen met het deuntje.
- De melodie is in mineur ook te horen in deel 3 van de Eerste Symfonie van Gustav Mahler.
- Ook Béla Bartók gebruikte het in zijn compositie Voor kinderen #5.
- In 1967 had Group 1850 een hit met de parodie Mother Nohead.
- In 2021 maakte Jan Swerts er een bewerking van onder de titel De Eeuwigdurende Afstand.
| Bronnen, noten en/of referenties |
