Bul (document)

Een bul is een officieel document van pausen, vorsten en universiteiten. Verschillende Nederlandse studentenverenigingen reiken ook een bul uit aan hun nieuwe leden bij het verkrijgen van het lidmaatschap. Het woord bul komt van het Latijnse bulla, het loden (soms gouden) zegel aan pauselijke oorkonden.

Paus

Een pauselijke bul bevat normaliter instructies en exhortaties, openbaarmakingen. In de oorkondeleer wordt de term bul gereserveerd voor plechtige pauselijke oorkonden die voorzien zijn van een bulla, een gouden of loden zegel.

Een bijzondere pauselijke bul is de encycliek (zendbrief of herdersbrief). Hierin reflecteert de Paus Bijbelteksten en -interpretaties aan maatschappelijke en kerkelijke ontwikkelingen.

Universiteit

Een universitaire bul is een oorkonde die als bewijs dient dat de ontvanger (een deel van) zijn universitaire opleiding met succes heeft voltooid. Er zijn enkele soorten bullen te onderscheiden.

Veel Nederlandse universiteiten verstrekken een propedeusebul - bijgenaamd "P" - aan studenten die met goed gevolg het propedeutisch examen hebben afgelegd.
Sinds de invoering van het bachelor-masterstelsel ontvangt de academische student na het succesvol afronden van de bacheloropleiding de bachelorbul, waarna hij de graad Bachelor of Arts (B.A.), Bachelor of Science (B.Sc.) of, afhankelijk van de gevolgde studie, een andere titel zoals Bachelor of Laws (L.L.B.) mag dragen.
Wie met goed gevolg een masteropleiding heeft afgelegd, ontvangt een masterbul. De alumnus mag hiermee de universitaire titel master (Master of Arts (M.A.), Master of Science (M.Sc.), Master of Laws (LL.M.)), meester (mr.), doctorandus (drs.) of ingenieur (ir.) voeren.
Diegenen die een doctoraatsstudie hebben afgerond en deze succesvol verdedigd hebben, ontvangen een doctoraatsbul. De ontvanger verkrijgt daarmee de hoogste academische graad en is gerechtigd tot het voeren van de titel doctor (dr.). Het behalen van de doctorsgraad wordt ook wel promotie genoemd.
Een arts in spe die na een academische studie ook zijn artsexamen heeft behaald ontvangt een bul, de artsenbul genoemd. Hij moet hierbij ook de artseneed (Eed van Hippocrates) afleggen.

Een universitaire bul is een waardevol document dat slechts één keer wordt verstrekt en waarvan geen kopieën worden gemaakt. Indien een persoon zijn bul kwijtraakt, kan de universiteit alleen een gewaarmerkte kopie van de betreffende pagina in het examenboek verstrekken als vervanging. Werkgevers kunnen alleen informatie of een kopie uit het examenboek krijgen als de betrokkene daarvoor schriftelijk of per fax toestemming heeft gegeven.

In de Angelsaksische landen is het degree certificate (masterniveau) vergelijkbaar met het masterdiploma (bul). In Frankrijk staat het maîtrise-diploma gelijk aan het masterdiploma. De Franse licence is vergelijkbaar met de bachelor-titel die bestaat op de Europese universiteiten na de invoering van het bachelor-masterstelsel.

Studentenverenigingen

In de 18e en 19e eeuw, de tijden van de ontgroensenaten, werd soms bij Nederlandse studentenverenigingen aan het einde van de ontgroening een bul aan de student uitgereikt om te symboliseren dat de betreffende student vanaf dat moment groen-af was, oud-student geworden was. Deze bul was een regelrechte kopie van de academische bul hierboven genoemd en tegen het uitreiken ervan is meermalen (tevergeefs) geprotesteerd door de academische senaten.

Zie de categorie Papal bulls van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.