Charles Anneessens

Charles Anneessens (Ninove, 1 maart 1835 - Cannes, 2 februari 1903) was een Belgisch orgelbouwer, lid van de familie Anneessens.

Levensloop[bewerken | brontekst bewerken]

Charles was de oudste zoon van de stichter van het familiaal bedrijf, Pieter-Hubertus Anneessens. Hij bouwde in 1865 een eigen atelier in Geraardsbergen, voor de bouw van orgels, harmoniums en piano's.

In het atelier waren rond 1880 45 personen tewerkgesteld: 1 bedrijfsleider, 2 bedienden en 42 arbeiders. Het bedrijf werkte reeds met stoomkracht.

In 1880 werd het atelier door brand geteisterd. Charles Anneessens was toen in volle voorbereiding om een groot vierklaviersorgel van 56 registers voor te stellen op de Nationale tentoonstelling van Brussel. Op de Wereldtentoonstelling in Antwerpen in 1885 stelde hij een drieklaviersorgel met elektrisch Récit voor. Charles Anneessens was de eerste Belgische orgelbouwer die electriciteit in de tractuur benutte.

Na nog enkele jaren in Geraardsbergen te hebben gewerkt, verhuisde Anneessens in 1893 naar Menen en het naburige Halluin, de Noord-Franse industriestad, net over de grens. Hij breidde zijn ateliers verder uit en stelde een honderdtal ambachtslui te werk. Vanaf 1893 bouwde Anneessens hoofdzakelijk pneumatische orgels. Zijn pneumatische tractuur werd voor het eerst toegepast in het orgel van Fontenay-aux-Roses (1893). In 1896 nam hij het Engelse atelier Willis over.

Een reclamebrochure, uitgegeven omstreeks 1894, vermeldt niet minder dan 227 orgels. Dit omvat dus de volledige Geraardsbergse periode.

Zijn zoons Paul, Oscar en Jules Anneessens volgden hem op in de orgelbouw.

Orgels[bewerken | brontekst bewerken]

De werklijst van Charles Anneessens bevat bijna 350 instrumenten, waaronder minstens 200 nieuwbouw, en tal van herstellingen en transformaties. Onder de talrijke orgels die het atelier produceerde zijn te vermelden:

1867: Ouwegem, Sint-Jan Baptistkerk
1866: Leupegem, Sint-Amanduskerk
1872: Ottergem (Erpe-Mere), Sint-Paulus-Bekeringkerk
1879: orgel dat in 1898 werd overgeplaatst naar de kapel van het Franciscanessenklooster in Dongen (Nederland)
1879: Breda, Sint-Martinuskerk
1882: Kathedraal van Namen, restauratie
1884: Antwerpen, Sint-Jacobskerk: 3 klavieren, onafhankelijk pedaal, 32 voet
1886: Oostende, Sint-Petrus-en-Pauluskerk
1886: Gent, Sint-Salvatorkerk: dit drieklaviers orgel werd tentoongesteld op de wereldtentoonstelling in Antwerpen het jaar voordien. Het reciet werkte elektrisch.
1987: Zwevegem, Sint-Amanduskerk, totale ombouw van het voormalige orgel, in 1987 opnieuw omgebouwd door orgelbouwer Bruggeman.
1888: Oostende, Casino-Kursaal
1889-1890: Geraardsbergen, Sint-Bartholomeuskerk (Geraardsbergen)
1892: Halluin, Saint-Hilairekerk, gerestaureerd in 2004-2006 door de firma Delmotte
1892: Rouen, Kerk van Saint-Maclou: nieuwbouw
1893: Fontenay-aux-Roses: eerste Anneessensorgel met pneumatische tractuur
1894: Kortrijk, Sint-Rochuskerk
1894: Kortrijk, Sint-Amanduscollege, later overgebracht naar Sint-Pietersabdij, Assebroek, Brugge
1894: Haarlem (Nederland), R.K. Kerk H. Adelarduskerk: 2 klavieren en zelfstandig pedaal

s.d.: Brugge, Heilig Hartkerk, Vlamingstraat, later gedeeltelijk overgebracht naar Sint-Ritakerk, Moerkerke,

Antwerpen
Bourbon l'Archambault
Écouis
Rodez

School van Anneessens[bewerken | brontekst bewerken]

Tal van orgelmakers leerden het vak in de ateliers van Charles Anneessens, waaronder:

zijn eigen zonen Paul Desirée (° Geraardsbergen, 22 december 1870), Oscar Charles (° Geraardsbergen, 13 november 1872) en Jules Alphonse Marie (° Geraardsbergen, 15 november 1876 - Menen, 3 augustus 1956)
Constantinus Bourguignon
Adolphus Gislenus Mahauden
Josephus en Oscar Reygaert
Franciscus Bernardus en Louis François Hooghuys
de gebroeders Joris, die zich als orgelbouwers te Ronse zullen vestigen

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

H. V. COUWENBERGH, L'orgue ancien et moderne, Lierre, 1887, pp. 109-110
Stéphane GODFROID, Muziekinstrumentenbouw te Geraardsbergen van de 15de eeuw tot heden, Geraardsbergen, 1986, 224p.
Luc LANNOO, Charles Anneessens, in: Lexicon van de muziek in West-Vlaanderen, Deel 5, Brugge, 2004.
Orgel Ouwegem (Zingem): https://svenvermassen.wixsite.com/orgelvlaamseardennen/ouwegem
Jan COPPENS, Jan Van Mol, e.a. "Sanerend herstel van het Anneessensorgel in de Sint-Bartholomeuskerk te Geraardsbergen", Geraardsbergen, 21 september 2014, uitgegeven door de Kerkfabriek Sint-Bartholomeus Geraardsbergen D/2014/13.496/1
Étienne DELAHAYE, De tragische lotgevallen van orgelmaker Charles Aneessens (1835-1903), in: Orgelkunst, jg. 43, nr. 3, september 2020
Hans FIDOM (red.), Het historische orgel in Nederland. 1878-1886, Nationaal Instituut voor de Orgelkunst, 2006, p.73-75 (orgel te Dongen)
Hans FIDOM (red.), Het historische orgel in Nederland. 1886-1894, Nationaal Instituut voor de Orgelkunst, 2007, p.343-344 (orgel te Haarlem)