Cratonavis
| Cratonavis Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
| |||||||||
| Cratonavis & Nemicolopterus (Sinopterus) | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Geslacht | |||||||||
| Cratonavis Li et al., 2023 | |||||||||
| Typesoort | |||||||||
| Cratonavis zhui | |||||||||
| |||||||||
Cratonavis is een geslacht van uitgestorven vogels uit het Vroeg-Krijt van het huidige China, behorende tot de Pygostylia.
Naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
Bij het dorp Xiaotaizi in Liaoning werd het skelet gevonden van een vogel.
In 2023 werd de typesoort Cratonavis zhui benoemd en beschreven door Li Zhiheng. Wang, Min; Thomas Stidham en Zhou Zhonghe. De geslachtsnaam verbindt een verwijzing naar het kraton, stuk continentale plaat, van Noord-China met een Latijn avis, 'vogel'. De soortaanduiding eert de geoloog Zhu Rixiang, welke studies verricht heeft naar het opbreken van dit kraton.
Het holotype IVPP V31106 is gevonden in een laag van de Jiufotangformatie die dateert uit het Aptien. Het bestaat uit een volledig skelet. Het ligt in anatomisch verband. Uitgebreide resten van het verenkleed zijn bewaard gebleven.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
De beschrijvers stelden enkele onderscheidende kenmerken vast. Sommige daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. De neergaande tak van het traanbeen draagt een uitstekende richel op de zijkant. De punt van het achterblad van het darmbeen is naar boven gebogen. Het eerste middenvoetsbeen heeft 60 procent van de lengte van de tibiotarsus. De eerste teen omvat de langste teenkootjes, zowel wat de klauw betreft als de andere kootjes.
Daarnaast is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De opgaande tak van het bovenkaaksbeen wordt alleen doorboord door een fenestra maxillaris. De fenestra maxillaris is langer dan hoog. De opgaande tak van het quadratojugale is aanzienlijk langer, driemaal, dan de voorste tak richting jukbeen. Het pterygoïde heeft een tak richting quadratum die schuin naar achteren en omhoog gericht is. De borstwervels zijn op de zijkanten uitgehold door brede groeven. Het schouderblad is langer dan het opperarmbeen.
Met directe verwanten worden enkele synapomorfieën gedeeld. Schouderblad en ravenbeksbeen zijn vergroeid tot de scapulocoracoïde. Het vorkbeen is boemerangvormig, zonder hypocleidium. De bovenrand van het opperarmbeen, richting schoudergewricht, is hol in het midden. Het derde middenhandsbeen is naar achteren gebogen.
Cratonavis toont een mengeling van basale en afgeleide kenmerken. De schedel is akinetisch, dus zonder beweeglijkheid tussen de snuit en de hersenpan, zoals bij de meest basale vogels. Daarentegen is het schouderblad en het eerste middenvoetsbeen verlengd zoals bij latere vogels. De combinatie zou een aanpassing kunnen zijn aan een levenswijze als roofvogel. Het lange schouderblad zou gediend hebben om het opperarmbeen beter te heffen en roteren, essentieel voor een efficiënte vleugelslag. De verkorting bij de meest basale vogels en hun directe verwanten bij andere dinosauriërs van het eerste middenvoetsbeen tot een kwart van de lengte bij het tweede middenhandsbeen, werd omgekeerd. Dat kan de eerste teen een vermogen hebben gegeven een prooi te grijpen. De vrij kleine schedel, met een korte spitse snuit die vier kleine tandjes draagt in de premaxilla en vier in het bovenkaaksbeen (het dentarium draagt drie tanden), toont echter geen aanpassingen aan een rovende levenswijze. Dat werd niet gezien als een weerlegging van de hypothese maar als geval van een "evolutionaire ontkoppeling" van de schedelmodule en de voortbewegingsmodule.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Cratonavis werd in 2023 in de Jinguofortisidae geplaatst, als zustersoort van Chongmingia.
Het volgende kladogram toont de positie in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Avialae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
|