Eopteranodon
| Eopteranodon Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Eopteranodon Lü & Zhang, 2005 | |||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||
| Eopteranodon lii | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Eopteranodon is een geslacht van uitgestorven pterosauriërs behorend tot de Pterodactyloidea dat leefde tijdens het Vroeg-Krijt in het gebied van het huidige China.
Naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
De typesoort Eopteranodon lii is in 2005 beschreven door Lü Junchang en Xang Xingliao. De geslachtsnaam verbindt het Klassiek Griekse eoos, 'dageraad' met de naam van het geslacht Pteranodon, suggererend dat het geslacht van de laatste een vroege verwant zou zijn. De soortaanduiding eert Li Jinglu.
Het holotype BPV-078 bestaat uit een gedeeltelijk skelet inclusief schedel, bij Beipiao in Liaoning gevonden in de Yixianformatie van de Jehol-groep uit het Aptien. Het skelet, op een enkele, gefragmenteerde, plaat, is erg platgedrukt en ligt gedeeltelijk in verband.
In 2023 werd een tweede soort benoemd: Eopteranodon yixianensis. De soortaanduiding verwijst naar de herkomst uit de Yixianformatie. Het holotype is IVPP V 14190, een skelet met schedel.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
In 2023 werd een verbeterde lijst van onderscheidende kenmerken aangegeven. Het zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Het pteroïde, het botje dat het voorste membraan van de vleugel ondersteunt, is langwerpig met 56% van de lengte van de ellepijp. Het vierde kootje van de vierde vinger is langwerpig, even lang als het derde kootje en met 45% van de lengte van het eerste kootje.
E. yixianensis onderscheidt zich door een lange snuit maar een korte fenestra nasoantorbitalis.
Van de schedel ontbreekt het puntje van de snuit maar hij was zeker minder dan twintig centimeter lang. De schedel is langgerekt en spits en heeft bovenop een hol profiel. Het schedeldak draagt een kam. De kaken zijn tandeloos. De polsbeenderen zijn niet vergroeid. De kam op het opperarmbeen voor de aanhechting van de borstspieren is vrijwel recht. Het vierde middenhandsbeen is iets langer dan de ellepijp. De vleugelspanwijdte is geschat op ongeveer 1,1 meter.
In 2006 werd een tweede exemplaar beschreven, D2526, dat licht van het holotype verschilt, vermoedelijk als een gevolg van een verschil in rijping: het heeft een spanwijdte van ongeveer anderhalve meter. Het bestaat uit een vrijwel volledig skelet op een plaat waarvan echter de ruggenwervels en het bekken zwaar beschadigd zijn geraakt door het samendrukken. Het exemplaar was verworven van illegale fossielenhandelaren; de beschrijvers vermoedden dat die een schedel aan de plaat hadden toegevoegd om de waarde te verhogen: het cranium bevindt zich namelijk aan de foute kant van de losgeraakte nek.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
De beschrijvers plaatsten Eopteranodon in de Pteranodontia, waarop de geslachtsnaam al wees. In 2008 echter herzag Lü zijn mening en plaatste de soort in de nieuwe klade Chaoyangopteridae als nauwe verwant van Eoazhdarcho. In 2017 werd Eopteranodon in de Tapejaridae geplaatst.
Een heel andere opvatting hebben Wang Xiaolin en Zhou Zhonghe die in 2006 stelden dat Eopteranodon een jonger synoniem is van Chaoyangopterus, net als Eoazhdarcho en Jidapterus. Het zou dus helemaal niet om een aparte soort gaan. Ze leverden echter geen diepgaande analyse van dit probleem. Wel had Lü al aangegeven dat het verschil met Chaoyangopterus voornamelijk bestond in de proporties van de vleugelbeenderen, een mogelijk rijpingskenmerk.
Het volgende kladogram toont de stamboom volgens het onderzoek uit 2023.
| Tapejaromorpha |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
|