Gebruiker:Waterlichaam/Huanan-vismarkt

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

  KaartDe Huanan-vismarkt (Mandarijn: 武汉华南海鲜批发市场, letterlijk Huanan-groothandelsvismarkt van Wuhan),[1][2] was een markt voor vis en levende dieren in het Jianghan-district in Wuhan, de hoofdstad van de provincie Hubei in China.

De markt werd wereldwijd bekend nadat hij door sommige bronnen was geïdentificeerd als de aanvankelijke bron van het coronavirus, en daarmee dus 'ground zero' zou zijn van de coronapandemie. De Wereldgezondheidsorganisatie werd op 31 december 2019 op de hoogte gebracht van een uitbraak van longontstekingen in Wuhan.[3] Van de eerste 41 mensen die met longontsteking in het ziekenhuis werden opgenomen en bij wie officieel werd vastgesteld dat ze met het nieuwe SARS-CoV-2-virus besmet waren, was twee derde aan de markt blootgesteld. De markt werd geopend op 19 juni 2002 en werd definitief gesloten op 1 januari 2020.[1][4] Volgens het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie (Chinese Center for Disease Control and Prevention, CCDC; "het Chinese RIVM") bevatten 33 van de 585 op de markt verkregen monsters aanwijzingen voor een coronauitbraak.[5]

Gebouw[bewerken | brontekst bewerken]

De markt besloeg meer dan 50.000 m2[6] en meer dan duizend mensen huurden er een kraam.[7] Naar verluidt was het de grootste groothandelsmarkt voor vis in Centraal-China.[6] In het westelijke gedeelte van de markt werden wilde dieren verkocht.[8] De markt bevond zich in het nieuwere deel van de stad in de buurt van winkels en appartementencomplexen,[9] ongeveer 800 meter van het Hankou-treinstation[10] en dichtbij het Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie van Wuhan.[11]

Volgens The Wall Street Journal heeft de markt eind 2019 officiële inspecties doorstaan.[5] Time schreef echter dat er sprake was van ‘onhygiënische’ omstandigheden.[12] De markt had smalle steegjes en kraampjes dicht op elkaar, waar vee naast dode dieren werd gehouden. Volgens Business Insider was het gebruikelijk dat er openlijk dieren werden geslacht en karkassen gevild.[13] De New York Times berichtte dat "de sanitaire omstandigheden treurig waren, met slechte ventilatie en afval opgestapeld op natte vloeren."[9]

De Huanan-vismarkt was de begane grond van het gebouw. Na de sluiting werd het grondig gereinigd en niet meer heropend.[14][15][16]

Aanbod[bewerken | brontekst bewerken]

Omdat er lokaal vraag was naar exotische dieren voor consumptie (Mandarijn: 野味, yě wèi), bood de markt ook exotische en andere wilde dieren te koop aan,[17][18] iets dat voor Chinese wet markets ongebruikelijk is.[19][20][21][22] Op een prijslijst die door een verkoper op de populaire Chinese recensiesite Dazhong Dianping was geplaatst stonden 112 producten vermeld, waaronder een aantal wilde dieren.[23][6][24] De South China Morning Post meldde op 29 januari 2020 dat de markt een sectie had waar ongeveer "120 wilde dieren in 75 soorten" werden verkocht.[25]


Volgens een studie die in 2021 gepubliceerd werd in Scientific Reports werden tussen mei 2017 en november 2019 38 diersoorten verkocht op verschillende wet markets in Wuhan, waaronder 31 beschermde soorten. De dieren werden zowel voor consumptie verkocht als om als huisdier te houden. Diersoorten die aangeboden werden waren wasbeerhonden, Amoeregels, Siberische wezels, varkensdassen, Aziatische dassen, Chinese hazen, Pallas' eekhoorns, witsnorpalmrollers, Chinese bamboeratten, Maleise stekelvarkens, beverratten, marmotten, vossen, nertsen, rode eekhoorns, wilde zwijnen, en vliegende eekhoorns. De dieren leden op de markten onder slechte welzijns- en hygiënische omstandigheden en konden een breed scala aan besmettelijke zoönotische ziekten of ziektedragende parasieten bij zich dragen. Er werden volgens deze studie op de markten géén schubdieren of vleermuizen verkocht.[26]

Connectie met de coronapandemie[bewerken | brontekst bewerken]

Monsters die begin 2020 op de markt werden verzameld vertoonden hoge niveaus van SARS-CoV-2 en genetisch materiaal van wasbeerhonden (vaak beide in dezelfde monsters), vooral die van een kraam ("Kraam 29") waar een kooi met wasbeerhonden bovenop een kooi pluimvee stond, de optimale omstandigheden voor het virus om van de ene soort op de andere soort over te springen.

Dat een dergelijke kraam bestaan zou hebben wordt door de Chinese autoriteiten betwist.[27][28] De kraam werd in 2014 gefotografeerd door Edward C. Holmes, een Australische viroloog die de markt bezocht terwijl hij samenwerkte met lokale onderzoekers, en terwijl hij gastprofessor was bij het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie. Een lokale inwoner filmde de kraam in december 2019 ook, en plaatste het filmpje op Weibo.[29][30][28] Het is bekend dat wasbeerhonden gemakkelijk COVID-19 kunnen oplopen en verspreiden.[30]

Bovengenoemde monsters waren afgenomen van oppervlakken op de markt. Monsters van de dieren op de markt zouden meer uitsluitsel hebben kunnen geven, maar zulke monsters zijn niet verzameld.[29][30] De markt werd op 1 januari gesloten[27] en de dieren waren al verwijderd voordat de volksgezondheidsautoriteiten van de CCDC binnenkwamen.[30][28] Hoewel de monsters niet definitief bewijzen dat de wasbeerhond de ‘ontbrekende’ dierlijke gastheer is in de overdrachtsketen van vleermuis op mens, laten ze wel zien dat wasbeerhonden aanwezig waren op de Huanan-vismarkt ten tijde van de eerste coronauitbraak, op plekken waar ook SARS-CoV-2 RNA werd gevonden. Dit versterkt deze hypothese als proximale oorsprong van de pandemie aanzienlijk.[30][29]

Vroegtijdige identificatie van mogelijk verband met pandemie (2019-2020)[bewerken | brontekst bewerken]

In december 2019 vond in Wuhan een uitbraak van longontstekingen plaats. Op 2 januari 2020 werd een nieuw coronavirus, waarvan later werd vastgesteld dat het SARS-CoV-2 was, bevestigd bij 41 mensen die met longontsteking in het ziekenhuis waren opgenomen. Twee derde van deze patiënten was blootgesteld aan de vismarkt.[1][4][31][32] Omdat coronavirussen (zoals SARS-CoV en MERS-CoV) voornamelijk circuleren onder niet-menselijke dieren, en omdat duidelijk was dat er een verband bestond tussen de uitbraak en de vismarkt, werd vermoed dat het virus van dier op mens was overgedragen (zoönose).[33][34]

Aanvankelijk werd gesuggereerd dat vleermuizen de directe bron van het virus waren, hoewel het er inmiddels op lijkt dat er geen vleermuizen op de markt verkocht werden.[35][36][37][38][39](WHO-studie) Latere studies opperden dat het virus vanuit vleermuizen via schubdieren op de mens zouden zijn overgedragen,[40][41] maar ook schubdieren werden waarschijnlijk niet op de Huanan-vismarkt verkocht.(WHO-studie)[35]

Hoewel de markt duidelijk een rol gespeeld had in de beginfase van de pandemie, bleef het onduidelijk of de uitbraak van het nieuwe coronavirus ook daadwerkelijk op de markt was begonnen.[42][43] De vroegst bekende symptomatische casus werd gemeld op 1 december 2019, bij een persoon die geen enkele blootstelling aan de markt had gehad of aan de andere 40 eerste patiënten.[4][44][45] Een artikel van een grote groep Chinese onderzoekers van verschillende instellingen, gepubliceerd in The Lancet, gaf meer details over de eerste 41 in het ziekenhuis opgenomen patiënten waarbij SARS-CoV-2 vastgesteld werd.[45] Uit hun gegevens bleek dat 13 van deze 41 mensen geen verband hadden met de markt.[4][44][45] In een latere publicatie meldde The Lancet dat van de eerste 99 mensen bij wie tussen 1 en 20 januari 2020 in het Wuhan Jinyintan-ziekenhuis COVID-19 was bevestigd, 49 een geschiedenis van blootstelling aan de markt hadden. Desalniettemin ging de publicatie niet in op de vraag of de markt de oorsprong of slechts een belangrijke schakel in de epidemie was.[46]

In een poging de oorsprong van SARS-CoV-2 te achterhalen, werden tussen 1 en 12 januari 2020 monsters genomen op de markt.[8] Eind januari 2020 onthulde het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie dat het virus werd aangetroffen in 33 van de 585 genomen milieumonsters,[5][47][48] waarvan 31 afkomstig waren uit het deel van de markt waar de meeste wilde dieren zich bevonden. Dit was opnieuw een indicatie dat de markt een rol had gespeeld in de epidemie, maar of de markt ook de bron is geweest van de uitbraak stond nog steeds ter discussie.[49] In een overzichtsartikel dat op 24 januari 2020 werd gepubliceerd, werd opgemerkt dat geen enkele van de coronapatiënten buiten China aan de markt kon worden gelinkt.[50]

In mei 2020 zei George Gao, de directeur van het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie, dat dierlijke monsters die op de vismarkt waren verzameld negatief waren getest op het virus. Dit zou kunnen betekenen dat op de markt een 'superspreading event' had plaatsgevonden (dat het virus zich er in korte tijd buitengewoon sterk had verspreid), maar dat het niet de plaats was geweest waar de uitbraak begonnen was.[51]

WHO-onderzoek en latere evaluaties (2021-2023)[bewerken | brontekst bewerken]

Op 31 januari 2021 bezocht een team van wetenschappers onder leiding van de Wereldgezondheidsorganisatie de markt om de oorsprong van COVID-19 te onderzoeken.[52] Onder hen was ook de Nederlandse viroloog Marion Koopmans.[53] Het team stelde in hun rapport: "Er kunnen momenteel geen harde conclusies getrokken worden over de rol van de Huanan-vismarkt in de oorsprong van de uitbraak, of over hoe de virusinfectie op de markt is terechtgekomen." Hoewel er wetenschappelijke consensus bestaat dat vleermuizen het meest waarschijnlijke natuurlijke reservoir van SARS-CoV-2 zijn, is nog niet duidelijk hoe het virus uiteindelijk op mensen is overgedragen. Het WHO-team veronderstelde dat het meest waarschijnlijke scenario is dat het virus via een andere gastheer van vleermuizen op mensen is overgedragen. Het op één na waarschijnlijkste scenario is dat het virus rechtstreeks van vleermuizen op mensen is overgedragen. Overdracht via de voedselketen is een andere, minder waarschijnlijke mogelijkheid. Het is onwaarschijnlijk dat het virus is vrijgekomen bij een ongeluk in een laboratorium, een theorie geopperd door onder meer Donald Trump. (WHO-STUDIE)[54]

Twee artikelen gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science in juli 2022 beschrijven bewijs dat het virus waarschijnlijk op de markt ontstaan is, en niet in een laboratorium.[55][56][57][58] De Chinese regering heeft lang volgehouden dat het virus zijn oorsprong vond buiten China,[30] en ontkende tot juni 2021 dat er levende dieren werden verhandeld op de Huanan-markt.[27]

Een aantal Chinese onderzoekers had in februari 2022 een preprintanalyse van deze monsters gepubliceerd, waarbij ze concludeerden dat het coronavirus in de monsters waarschijnlijk door mensen was binnengebracht en niet door de dieren die er te koop waren.[30] Echter, hiaten in de analyse riepen vragen op,[27] en de onbewerkte ruwe data was nog niet gepubliceerd.[29][30] Omdat academische tijdschriften vaak eisen dat de ruwe data vóór beoordeling wordt gepubliceerd, hadden academici de publicatie van de ruwe data achter het preprint-artikel verwacht.[27] Voorheen was ruwe genetische data niet toegankelijk voor academici die niet bij Chinese instellingen werkten. In maart 2023 uploadden de Chinese onderzoekers de genetische sequenties van sommige monsters van de markt naar een internationale database.[29][30] Florence Débarre, een onderzoeker bij het Franse Nationale Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek, stuitte op 4 maart 2023 op de monsters en bracht ze onder de aandacht van anderen. Een internationaal team van onderzoekers kwam bijeen om de nieuwe gegevens te analyseren, maar toen ze contact opnamen met de Chinese onderzoekers[29] van het Chinese Centrum voor Ziektebestrijding en -Preventie die de gegevens hadden geüpload,[30] kwam er geen antwoord en werden de monsters verwijderd uit de openbare database.[29]

Op 14 maart presenteerde de internationale groep onderzoekers een voorlopige analyse tijdens een bijeenkomst van de Wetenschappelijke Adviesgroep voor de Oorsprong van Nieuwe Pathogenen van de Wereldgezondheidsorganisatie, waarbij verschillende Chinese onderzoekers aanwezig waren. Kort daarna suggereerden veranderingen in de status van de preprint dat deze nu wordt beoordeeld voor publicatie.[30] Het internationale onderzoeksteam verwelkomde de stap en hoopte dat het artikel van het Chinese team zou worden herzien om de volledige genetische gegevens op te nemen. Ze zeiden dat ze ook een analyse zouden publiceren en hoopten dat ze als wetenschappers zouden samenwerken aan de kwesties.[27]

De New York Times kon de Chinese wetenschappers op 16 maart niet bereiken voor commentaar[29] maar George Gao, het voormalige hoofd van de CCDC en hoofdauteur van de preprint van februari 2022, vertelde Science dat er “niets nieuws” in de ruwe data zat, en weigerde vragen te beantwoorden over waarom zijn onderzoeksteam deze uit de database had verwijderd.[27] Op 17 maart zei de directeur-generaal van de WHO dat de gegevens drie jaar eerder hadden moeten worden gedeeld, en riep hij China op om transparanter te zijn in het delen van gegevens. Maria Van Kerkhove, technisch leider van de WHO over COVID-19, riep op om deze gegevens onmiddellijk openbaar te maken.[59]

Reacties[bewerken | brontekst bewerken]

Sluiting[bewerken | brontekst bewerken]

Als reactie op het aanvankelijke cluster longontstekingen sloten de gezondheidsautoriteiten de Huanan-markt op 1 januari 2020, om onderzoek uit te voeren en om de locatie schoon te maken en te desinfecteren.[1][34]

Verbod op handel in wilde dieren[bewerken | brontekst bewerken]

Chinese milieuactivisten, onderzoekers en staatsmedia hebben opgeroepen tot strengere regulering van de handel in exotische dieren op wet markets.[60] Verschillende Chinese wetenschappers hebben sinds 2003 opgeroepen tot een verbod op de handel in wilde dieren.[25][61][62]

Op 22 januari 2020 werd in Wuhan een verbod aangekondigd op de verkoop van wilde dierlijke producten.[63] In mei 2020 werd het eten van wilde dieren verboden en werd ook de jacht op en het fokken van wilde dieren ingeperkt.[64]

Op 24 februari 2020 kondigde de Chinese regering aan dat de handel en consumptie van wilde dieren in heel China verboden zou worden,[65][66] na toenemende binnenlandse kritiek op de industrie.[67][68][69][70] Volgens The New York Times geldt het verbod echter niet voor de consumptie van wilde dierlijke producten in de traditionele Chinese geneeskunde.[71]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

  1. ↑ a b c d Hui, David S. (2020). The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. International Journal of Infectious Diseases 91: 264–266 (Elsevier BV). ISSN: 1201-9712. PMID 31953166. PMC 7128332. DOI: 10.1016/j.ijid.2020.01.009.
  2. ↑ Wuhan pneumonia: how the search for the source of the mystery illness unfolded. South China Morning Post (22 January 2020). Gearchiveerd op 15 January 2020. Geraadpleegd op 23 January 2020.
  3. ↑ Zhu, Na (24 January 2020). A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019. New England Journal of Medicine 382 (8): 727–733. ISSN: 0028-4793. PMID 31978945. PMC 7092803. DOI: 10.1056/NEJMoa2001017.
  4. ↑ a b c d Huang, Chaolin (24 January 2020). Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet 395 (10223): 497–506. ISSN: 0140-6736. PMID 31986264. PMC 7159299. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5. Gearchiveerd van origineel op 31 January 2020. Geraadpleegd op 27 January 2020.
  5. ↑ a b c Page, Jeremy, "Virus Sparks Soul-Searching Over China's Wild Animal Trade", The Wall Street Journal, 27 January 2020. Gearchiveerd op 26 January 2020. Geraadpleegd op 27 January 2020.
  6. ↑ a b c Xie, Echo, "Why wild animals are a key ingredient in China's coronavirus outbreak", South China Morning Post, 22 January 2020. Geraadpleegd op 9 april 2020.
  7. ↑ (zh) “华南海鲜批发市场西区有十几家贩卖野味的商户”. cb.com.cn (22 January 2020). Gearchiveerd op 22 January 2020. Geraadpleegd op 24 January 2020.
  8. ↑ a b Schnirring, Lisa, Experts: nCoV spread in China's cities could trigger global epidemic. CIDRAP (27 January 2020). Geraadpleegd op 28 January 2020.
  9. ↑ a b Buckley, Chris, "As New Coronavirus Spread, China's Old Habits Delayed Fight", The New York Times, 1 February 2020. Geraadpleegd op 2 February 2020.
  10. ↑ Xu Lin, "Scientists busy with research into source of the outbreak", China Daily Global, 12 February 2020. Geraadpleegd op 5 april 2020.
  11. ↑ (12 October 2021). The Mysterious Case of the COVID-19 Lab-Leak Theory. The New Yorker
  12. ↑ (22 January 2020). Here's What It's Like in Wuhan, the City at the Center of Coronavirus. Time
  13. ↑ Woodward, Aylin, The outbreaks of both the Wuhan coronavirus and SARS started in Chinese wet markets. Photos show what the markets looked like.. Business Insider (24 January 2020). Geraadpleegd op 25 January 2020.
  14. ↑ Hessler, Peter (2 October 2020). Nine Days in Wuhan, the Ground Zero of the Coronavirus Pandemic. The New Yorker
  15. ↑ Return to the South China Seafood Market: The seafood area on the first floor is still closed.
  16. ↑ (en) Cadell, Cate, "One year on, Wuhan market at epicentre of virus outbreak remains barricaded and empty", Reuters, 11 december 2020. Geraadpleegd op 19 november 2023.
  17. ↑ Xie, Echo, "Why wild animals are a key ingredient in China's coronavirus outbreak", South China Morning Post, 22 January 2020. Geraadpleegd op 9 april 2020.
  18. ↑ Campbell, Charlie (24 January 2020). The West Blames the Wuhan Coronavirus on China's Love of Eating Wild Animals. The Truth Is More Complex. Time
  19. ↑ Fickling, David, "China Is Reopening Its Wet Markets. That's Good", 3 april 2020.
  20. ↑ (en) Bossons, Matthew, No, You Won't Find "Wild Animals" in Most of China's Wet Markets. RADII (25 February 2020). Geraadpleegd op 28 March 2020.
  21. ↑ (en) Commentary: No, China's fresh food markets did not cause coronavirus. Los Angeles Times (11 March 2020). Geraadpleegd op 28 March 2020.
  22. ↑ (en) Lynteris, Christos, Why shutting down Chinese 'wet markets' could be a terrible mistake. The Conversation (31 January 2020). Geraadpleegd op 28 March 2020.
  23. ↑ On the menu at Wuhan virus market: Rats and live wolf pups. CNA (22 January 2020). Gearchiveerd op 22 January 2020. Geraadpleegd op 23 January 2020.
  24. ↑ Zheng, Zhangxin, "Outrageous menu from Wuhan's market shows live deer, peacocks, wolf pups & over 100 wild animals on sale", Mothership, 24 January 2020. Geraadpleegd op 7 april 2020.
  25. ↑ a b Li, Peter J., First Sars, now the Wuhan coronavirus. Here's why China should ban its wildlife trade forever. South China Morning Post (29 January 2020). Geraadpleegd op 9 april 2020.
  26. ↑ (en) Xiao, Xiao (7 June 2021). Animal sales from Wuhan wet markets immediately prior to the COVID-19 pandemic. Scientific Reports 11 (1): 11898. ISSN: 2045-2322. PMID 34099828. PMC 8184983. DOI: 10.1038/s41598-021-91470-2.
  27. ↑ a b c d e f g (en) Unearthed genetic sequences from China market may point to animal origin of COVID-19.
  28. ↑ a b c Zimmer, Carl, "'He Goes Where the Fire Is': A Virus Hunter in the Wuhan Market", The New York Times, 21 March 2022.
  29. ↑ a b c d e f g h Mueller, Benjamin, "New Data Links Pandemic's Origins to Raccoon Dogs at Wuhan Market", The New York Times, 17 March 2023.
  30. ↑ a b c d e f g h i j k Wu, Katherine J., The Strongest Evidence Yet That an Animal Started the Pandemic. The Atlantic (17 March 2023). Geraadpleegd op 17 March 2023.
  31. ↑ Keevil, William, Expert reaction to first clinical data from initial cases of new coronavirus in China. Science Media Centre (24 January 2020). Geraadpleegd op 24 January 2020.
  32. ↑ New-type coronavirus causes pneumonia in Wuhan: expert. xinhuanet.com 2020 (9 January 2020). Gearchiveerd op 9 January 2020. Geraadpleegd op 24 January 2020.
  33. ↑ Transmission of Novel Coronavirus (2019-nCoV). CDC (23 January 2020). Gearchiveerd op 28 January 2020. Geraadpleegd op 24 January 2020.
  34. ↑ a b Promed Post – ProMED-mail. ProMED-mail. Gearchiveerd op 22 January 2020. Geraadpleegd op 24 January 2020.
  35. ↑ a b (en) Xiao, Xiao (7 June 2021). Animal sales from Wuhan wet markets immediately prior to the COVID-19 pandemic. Scientific Reports 11 (1): 11898. ISSN: 2045-2322. PMID 34099828. PMC 8184983. DOI: 10.1038/s41598-021-91470-2.
  36. ↑ (en) Rettner, Rachael, New coronavirus may have started in bats. But how did it hop to humans?. Live Science (29 January 2020). Geraadpleegd op 28 March 2020.
  37. ↑ Schnirring, Lisa, Virologists weigh in on novel coronavirus in China's outbreak. CIDRAP (8 January 2020). Gearchiveerd op 8 January 2020. Geraadpleegd op 23 January 2020.
  38. ↑ (en) Camero, Katie, "Scientists Link China Coronavirus to Intersection of Humans and Wildlife", Wall Street Journal, 6 February 2020. Geraadpleegd op 28 March 2020. "Some researchers said bats weren't being sold at the Huanan market in Wuhan...The U.S. Centers for Disease Control and Prevention and the World Health Organization said they couldn't confirm if bats were present at the market."
  39. ↑ "Bats and the novel coronavirus", The Hindu, 3 February 2020.
  40. ↑ Xiao, Kangpeng (February 2020). Isolation and Characterization of 2019-nCoV-like Coronavirus from Malayan Pangolins. bioRxiv. DOI: 10.1101/2020.02.17.951335.
  41. ↑ Wong, MC (February 2020). Evidence of recombination in coronaviruses implicating pangolin origins of nCoV-2019. bioRxiv. PMID 32511310. PMC 7217297. DOI: 10.1101/2020.02.07.939207.
  42. ↑ (en) Lu, Donna, The hunt for patient zero: Where did the coronavirus outbreak start?. New Scientist. Geraadpleegd op 9 april 2020.
  43. ↑ (en) Field, Matt, Experts know the new coronavirus is not a bioweapon. They disagree on whether it could have leaked from a research lab. Bulletin of the Atomic Scientists (30 March 2020). Geraadpleegd op 9 april 2020.
  44. ↑ a b Barton, Antigone, UPDATE Wuhan coronavirus – 2019-nCoV Q&A #6: An evidence-based hypothesis. Science Speaks: Global ID News (25 January 2020). Geraadpleegd op 27 January 2020.
  45. ↑ a b c Cohen, Jon, Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally. Science | AAAS (26 January 2020). Gearchiveerd op 27 January 2020. Geraadpleegd op 27 January 2020.
  46. ↑ Chen, Nanshan (30 January 2020). Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. The Lancet 395 (10223): 507–513. ISSN: 0140-6736. PMID 32007143. PMC 7135076. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30211-7.
  47. ↑ Guo, Haitao, Snakes could be the original source of the new coronavirus outbreak in China. The Conversation (13 February 2020). Geraadpleegd op 7 april 2020.
  48. ↑ Liu, Shan-Lu (22 January 2020). Emerging Viruses without Borders: The Wuhan Coronavirus. Viruses 12 (2): 130. PMID 31979013. PMC 7077218. DOI: 10.3390/v12020130.
  49. ↑ (en) Readfearn, Graham, "How did coronavirus start and where did it come from? Was it really Wuhan's animal market?", The Guardian, 9 april 2020. Geraadpleegd op 9 april 2020.
  50. ↑ Gralinski, Lisa E. (2020). Return of the Coronavirus: 2019-nCoV. Viruses 12 (2): 135. PMID 31991541. PMC 7077245. DOI: 10.3390/v12020135.
  51. ↑ Areddy, James T., "China Rules Out Animal Market and Lab as Coronavirus Origin", Wall Street Journal, 26 May 2020. Geraadpleegd op 29 May 2020.
  52. ↑ (en) Peter, Martin Quin Pollard, Thomas, "WHO team visits Wuhan market where first COVID infections detected", Reuters, 31 January 2021. Geraadpleegd op 31 January 2021.
  53. ↑ D'Haens, Heleen, "Onderzoekers in Wuhan: begin van 'wetenschappelijke speurtocht' naar ontstaan corona", NOS, 14 januari 2021. Geraadpleegd op 20 november 2023.
  54. ↑ Fujiyama, Emily Wang, "EXPLAINER: What the WHO coronavirus experts learned in Wuhan", AP News, 11 February 2021. Geraadpleegd op 12 February 2021.
  55. ↑ (en) Pekar, Jonathan (26 juli 2022). The molecular epidemiology of multiple zoonotic origins of SARS-CoV-2. Science First Release (6609): 960–966. PMID 35881005. PMC 9348752. DOI: 10.1126/science.abp8337.
  56. ↑ (en) Worobey, Michael (26 juli 2022). The Huanan Seafood Wholesale Market in Wuhan was the early epicenter of the COVID-19 pandemic. Science First Release (6609): 951–959. PMID 35881010. PMC 9348750. DOI: 10.1126/science.abp8715.
  57. ↑ (en) "Striking new evidence points to seafood market in Wuhan as pandemic origin point", NPR.org. Geraadpleegd op 4 maart 2022.
  58. ↑ (en) Maxmen, Amy (27 februari 2022). Wuhan market was epicentre of pandemic's start, studies suggest. Nature 603 (7899): 15–16. PMID 35228730. DOI: 10.1038/d41586-022-00584-8.
  59. ↑ (en) Virtual press conference on COVID-19 & Other Global Health Emergencies. WHO (17 maart 2023). Geraadpleegd op 20 november 2023.
  60. ↑ "Wuhan Is Returning to Life. So Are Its Disputed Wet Markets", Bloomberg Australia-NZ, 8 april 2020.
  61. ↑ (en) China has been transparent about Wuhan outbreak, virus expert says. South China Morning Post (22 January 2020). Geraadpleegd op 4 april 2020.
  62. ↑ Cheng, Vincent C. C. (October 2007). Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus as an Agent of Emerging and Reemerging Infection. Clinical Microbiology Reviews 20 (4): 660–694. ISSN: 0893-8512. PMID 17934078. PMC 2176051. DOI: 10.1128/CMR.00023-07.
  63. ↑ "Coronavirus: China advises against travel to Wuhan as deaths surge", BBC, 22 January 2020. Geraadpleegd op 13 March 2020.
  64. ↑ "Wuhan bans eating wild animals as coronavirus drives a crackdown in China". Geraadpleegd op 13 June 2020.
  65. ↑ "China bans trade, consumption of wild animals due to coronavirus", Reuters, 25 February 2020. Geraadpleegd op 13 March 2020.
  66. ↑ Xie, Echo, "China bans trade, eating of wild animals in battle against coronavirus", South China Morning Post, 24 February 2020. Geraadpleegd op 13 March 2020.
  67. ↑ "A sea change in China's attitude towards wildlife exploitation may just save the planet", Daily Maverick, 2 March 2020. "In January an online poll by the Peking University Center for Nature Society (北京大学自然保护与社会发展研究中心) found that 97% of some 100,000 participants were against eating wild animals. Nearly 80% rejected using wildlife products."
  68. ↑ Ellyatt, Holly, China's wild animal trade changed for good by coronavirus?. CNBC (12 February 2020). Geraadpleegd op 19 March 2020.
  69. ↑ China Focus: Stay away from wild animals, China takes sustained action against illegal wildlife trade (n.d.). Gearchiveerd op 20 March 2020. Geraadpleegd op 19 March 2020.
  70. ↑ (en) EIA supports calls in China to extend temporary wildlife trade ban and make it permanent - EIA. eia-international.org (31 January 2020). Geraadpleegd op 30 March 2020.
  71. ↑ Gorman, James, "China's Ban on Wildlife Trade a Big Step, but Has Loopholes, Conservationists Say", The New York Times, 27 February 2020. Geraadpleegd op 13 March 2020.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Waterlichaam/Huanan-vismarkt&oldid=66557015"