Johan Hendrik van Dale

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Wester2005 (overleg | bijdragen) op 28 mei 2007 om 16:28.
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Buste van Johan Hendrik van Dale in Sluis, onthuld in 1924. (foto: 1 december 2004)

Johan Hendrik van Dale (Sluis, 15 februari 1828 – aldaar, 18 of 19 mei 1872) was hoofdonderwijzer, archivaris in Sluis en woordenboekenmaker. Zijn ouders waren afkomstig uit het Oost-Vlaamse Eeklo, maar omdat er net een pokkenepidemie in het Meetjesland was uitgebroken, vluchtte vader Van Dale met zijn zwangere vrouw weg, de grens over naar Sluis. Hendrik van Dale is vooral bekend als naamgever van het Groot woordenboek der Nederlandse taal, beter bekend als de Dikke Van Dale.

Van Dale behaalde op zijn zestiende zijn eerste onderwijsbevoegdheid. Op 23 mei 1854 werd hij aangesteld als hoofdonderwijzer aan de openbare school in zijn geboorteplaats. Vanaf 1855 was hij er ook stadsarchivaris. Tussendoor schreef hij leerboeken over taalzuiverheid, spraakkunst en zinsontleding, geschiedkundige artikels en brochures over Sluis en richtte hij de oude rederijkerskamer 'De Oranjebloem' weer op.

De achterzijde vermeldt: Aan Johan Hendrik van Dale 1828 1872, geschiedvorscher en taalkundige. Zijne vereerders. (foto: 24 september 2006)

In 1867 kreeg hij het verzoek om de eerste druk van het Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal uit 1864 van I.M. Calisch en N.S. Calisch te herzien. Hij accepteerde en klaarde de klus in vier jaar tijd. Omdat hij zelf vaak ontstemd was geweest over de vage, te algemene of onduidelijke informatie die hij in bestaande woordenboeken had aangetroffen, stelde hij hoge eisen aan de exacte omschrijving van de begrippen: de onderwijzer van Dale had onveranderlijk de leerling voor ogen, die een duidelijk, precies en volledig antwoord moest vinden op zijn vraag: ‘Wat betekent dat?’ Hij schrijft zelf, in het voorbericht bij de druk van 1871: '(..) Het schrijven van een Woordenboek is een ondankbaar en verdrietig werk. Is er veel dat men heeft opgenomen of verbeterd, er is nog veel meer dat men is vergeten (..)

De werkzaamheden verkeerden in de laatste fase - de eerste afleveringen waren al verschenen - toen hij in 1872 overleed aan de pokken. Het werk werd voltooid door zijn leerling Jan Manhave, die ook de redactie van de volgende drukken van dit woordenboek op zich nam.

In Sluis wordt Van Dale geëerd met onder meer een borstbeeld, vervaardigd door de beeldhouwer Pieter Puijpe en onthuld op 4 september 1924, een herdenkingszuil op het kerkhof, een Van Daleschool en een Van Dalestraat. Een voormalig klooster aan de rand van de stad is tegenwoordig het viersterren-hotel De Dikke Van Dale.

Externe links

[bron?]