Lodewijk van Velthem

Lodewijk van Velthem (ca 1275-ca 1330) was een Brabantse kroniekschrijver. Zijn geboortedatum is onbekend, maar we weten wel dat hij in de periode 1293-1294 in Parijs verbleef, misschien als student in de theologie. Hij was misschien van adellijke afkomst; hij verkeerde in ieder geval in hogere kringen. In 1297 verbleef hij in Gent waar hij de Engelse troepen observeerde. In 1304 was hij 'vicaris' (kapelaan) te Zichem bij Diest en in 1313 pastoor te Veltem-Beisem bij Leuven. Zijn laatste geschiften dateren uit 1326/1327. Zijn sterfdatum is onbekend.

Spieghel Historiael

Velthems vroegste literaire activiteit bestond uit de Voortzetting van de Spiegel Historiael. Dit werk was omstreeks 1316 voltooid. Nadien was hij niet langer als kroniekschrijver werkzaam, maar wel als auteur van hoofse romans: hij schreef een vervolg op Jacob van Maerlants Merlijn. Velthems Voortzetting van de Spiegel Historiael is ondanks de duizenden verzen, slechts een onderdeel van een groter geheel. Rond het midden van de dertiende eeuw stelde Vincent van Beauvais, dominicaan en bibliothecaris van Lodewijk de Heilige, een algemeen wetenschappelijke encyclopedie samen genaamd Speculum Maius. Het werk was verdeeld in drie delen: Speculum Naturale, Speculum Doctrinale en Speculum Historiaele. Het Speculum Historiaele bracht de geschiedenis vanaf Adam tot het jaar 1250. Jacob van Maerlant bezorgde in de periode 1284-1290 een bewerking van het Speculum. Maerlant schreef voor leken en behandelde alleen de jeesten, het geschiedverhaal, en niet de clergie, de theologische elementen. Maerlant baseerde zich op extra bronnen welke Vincent van Beauvais niet gebruikte. Maerlant verdeelde zijn spiegel in vier delen. De Eerste partie beslaat de periode vanaf de schepping tot keizer Claudius. De Tweede Partie (van Nero tot Theodosius) sloeg hij over want hij had meer zin om over de kruistochten te schrijven. De Derde Partie (381-802) was voltooid in 1286. Maerlant is nooit tot het einde van de Vierde Partie gekomen. Na 18.000 verzen stopt zijn verhaal in 1113. Na Maerlants dood schreef zijn stadsgenoot Filips Utenbroeke de Tweede Partie. In opdracht van Maria van Berlaer, een Brabantse edelvrouw, vervolledigde Van Velthem de Vierde Partie. Op 3 augustus 1315 was hij hiermee klaar. Van Velthem schreef ook een Vijfde Partie (1256-1316), die circa 30.000 verzen telt. Die Vijfde Partie telt acht boeken. Boek IV behandelt de geschiedenis van Brabant en Vlaanderen, met nadruk op de Guldensporenslag.

Lancelot-compilatie

Lodewijk van Velthem stelde een reusachtige compilatie van Arthur-romans samen, die gewoonlijk de Roman van Lancelot of de Lancelot-compilatie wordt genoemd. Daarin nam hij niet alleen op een bewerking van de Lancelot en prose en de twee vervolgen La queste del Saint Graal en La mort le roi Artu, maar ook, veelal in verkorte versies, een aantal ridderromans, waarin koning Arthur als held optreedt. Het eerste deel van die compilatie, waarin het grootste gedeelte van een bewerking van de Lancelot en prose voorkwam, is verloren, behalve echter 396 verzen, die in hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek, II 115, 3 bewaard zijn gebleven. Het tweede deel is in hs. 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 129 A 10 nagenoeg volledig overgeleverd; bovendien zijn in hs. 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 75 H 58 daarvan nog ca. 395 verzen tot ons gekomen.

Het bewaarde tweede deel van de Lancelot-compilatie, dat 87.000 verzen telt, bestaat uit de volgende ridderromans: 1. het laatste gedeelte van een bewerking van de Lancelot en prose (fol. 1-99); 2. een fragmentarische bewerking van een deel van de Perceval of Le conte del Graal van Chrétien de Troyes, alsook een deel van het anonieme vervolg, met invoegingen (fol. 100-115); 3. een verkorte versie van de Roman van Moriaen (fol. 116-128); 4. een bewerking van de Queste del Saint Graal (fol. 129-158); 5. een verkorte versie van Die wrake van Ragisel, bewerkt naarLa vengeance de Raguidel van Raoul de Houdenc (fol. 158-166); 6. een verkorte versie van Die riddere metter mouwen (fol. 167-177); 7. de Roman van Walewein ende Keye (fol. 178-187); 8. Lanceloet en het hert met de witte voet (fol. 188-190); 9. een verkorte versie van de Roman van Torec van Jacob van Maerlant (fol. 190-200) en 10. een bewerking van La Mort le roi Artu (fol. 201-238).

Lodewijk van Velthem heeft de Perchevael, de Roman van Moriaen, Die wrake van Ragisel, Die riddere metter mouwen en de Roman van Torec dus niet in hun oorspronkelijke vorm, maar in een verkorte versie in zijn compilatie opgenomen. De onverkorte versies van die romans zijn geheel of grotendeels verloren gegaan. Bewaard zijn fragmenten van de onverkorte versie van de Perchevael in de hss. Düsseldorf, Landes- und Stadtbibliothek, F 23 (Middelfrankisch); Strahov-Praag, Museum voor Nationale Letterkunde, 392/zl (Middelfrankisch) en Luik, Universiteitsbibliotheek, 1333; van Die Wrake van Ragisel in de hss. Düsseldorf,

Bron

• Lodewijk van Velthem, De Guldensporenslag, een fragment uit de voortzetting van de Spiegel Historiael uitgegevn met een inleiding en aantekeningen door W. Waterschoot, Martinus Nijhoff/Den Haag, 1979 ISBN 90 247 2185 7

Externe links

[1]