Zeis: verschil tussen versies
k →Wapen: bronref-aankleding |
Kopje "spreuk" omgezet naar subkopje "Uitdrukkingen" onder nu hernoemd kopje "Symboliek en uitdrukkingen" en diverse items hierin verplaatst t.b.v. de structuur en samenhang + bron + nog een gezegde van die bron. |
||
| Regel 17: | Regel 17: | ||
Gedurende het werk wordt het blad door de maaier zelf regelmatig nagescherpt door de strekel met lange zwaaiende bewegingen vanaf de breedste kant naar de punt te bewegen. |
Gedurende het werk wordt het blad door de maaier zelf regelmatig nagescherpt door de strekel met lange zwaaiende bewegingen vanaf de breedste kant naar de punt te bewegen. |
||
==Symboliek== |
==Symboliek en uitdrukkingen== |
||
In de [[symboliek]] heeft de figuur van de [[dood]] ([[Magere Hein]]) altijd een zeis bij zich |
In de [[symboliek]] heeft de figuur van de [[dood]] ([[Magere Hein]]) altijd een zeis bij zich. Ook [[Chronos]] en [[Vadertje Tijd]] dragen een zeis (en [[zandloper]]). |
||
===Uitdrukkingen=== |
|||
Die symboliek vinden we ook in het taalgebruik terug, en zijn er andere uitdrukkingen met het woord zeis: |
|||
* Magere Hein wordt ook "De man met de zeis" genoemd, zodat: |
|||
* "De man met de zeis ontmoeten" synoniem is voor doodgaan. |
|||
* "Niks aan de zeis" (oorspronkelijk Lopiks: ''Der is niks aon de zeis'') betekent: "Niks aan de hand".<ref name="mwb1">[http://www.mijnwoordenboek.nl/dialect-vertaler.php?woord=zeis Dialectenwoordenboek] ''mijnwoordenboek.nl'', geraadpleegd op 20 april 2017.</ref> |
|||
* Een zeis en een vrouw moet je niet uitlenen (oorspronkelijk Vriezenveens gezegde: ''Ne zäise en 'n wief mö'j neit uutleinen'').<ref name="mwb1" /> |
|||
==Spreuk== |
|||
"Niks aan de zeis" betekent: niks aan de hand. |
|||
==Wapen== |
==Wapen== |
||
Sinds de middeleeuwen in zowel het westen als oosten werd de zeis ook als wapen gebruikt. Boerenzoons die verplicht dienst moesten nemen voor hun leenheer namen zeisen en ook de kortere vorm sikkels mee als wapen. Omdat een reguliere zeis geen wapen is en het mes onhandig geplaatst is, is het als wapen geen eerste keus. Als strijdwapen werd de zeis aangepast zodat het blad niet meer dwars maar recht op de stok stond.<ref>[http://bataille-krijgskunsten.nl/Artikel%3ABoerenwapens Boerenwapens] ''bataille-krijgskunsten.nl'', geraadpleegd op 20 april 2017.</ref> |
Sinds de middeleeuwen in zowel het westen als oosten werd de zeis ook als wapen gebruikt. Boerenzoons die verplicht dienst moesten nemen voor hun leenheer namen zeisen en ook de kortere vorm sikkels mee als wapen. Omdat een reguliere zeis geen wapen is en het mes onhandig geplaatst is, is het als wapen geen eerste keus. Als strijdwapen werd de zeis aangepast zodat het blad niet meer dwars maar recht op de stok stond.<ref>[http://bataille-krijgskunsten.nl/Artikel%3ABoerenwapens Boerenwapens] ''bataille-krijgskunsten.nl'', geraadpleegd op 20 april 2017.</ref> |
||
Versie van 20 apr 2017 17:26
Een zeis is een landbouwwerktuig dat kan worden beschouwd als een verdere ontwikkeling van de sikkel. Een tussenvorm is de zicht. Een zeis bestaat uit een lang gebogen mes, aan de binnenbocht scherp, met een scherpe punt, bevestigd aan een steel met soms één maar meestal twee handvatten. De zeis wordt gebruikt door met een snelle zwaaiende beweging lang gras of graan te maaien zonder dat de maaier zich daarvoor hoeft te bukken. De zeis was al bij de Romeinen bekend en heeft mogelijk al eerder bestaan. Pas in de middeleeuwen, in de 12de tot 13de eeuw kwam het werktuig weer in gebruik in West-Europa.
Haarscherp
De zeis werkt het beste als deze vlijmscherp is. Hoewel de in de meeste Nederlandse winkels verkrijgbare zeis met zware metalen steel vaak alleen met een strekel (een met grofkorrelig slijpmateriaal beplakte lat) scherp wordt gehouden, worden de beste resultaten bereikt door de zeis te haren en te wetten. Vroeger werd in plaats van de strekel een wetsteen gebruikt.
Het "haren van de zeis" kan plaatsvinden bij ongeharde maaibladen van hoge kwaliteit ijzer, die in Oost-Europa en Oostenrijk (Teufelskerl) nog wel verkrijgbaar zijn. Het snijvlak van zo'n blad wordt langs de rand naar buiten gedreven met een haarhamer op een haarspit (aambeeld), zodat een dunne rand ontstaat die vlijmscherp is. Hoewel dit erg eenvoudig lijkt, is er voor deze bewerking een behoorlijke vakkennis nodig. Op grote velden, die met de zeis gemaaid werden, was er dikwijls één persoon aanwezig, wiens taak het was constant te haren.
Gedurende het werk wordt het blad door de maaier zelf regelmatig nagescherpt door de strekel met lange zwaaiende bewegingen vanaf de breedste kant naar de punt te bewegen.
Symboliek en uitdrukkingen
In de symboliek heeft de figuur van de dood (Magere Hein) altijd een zeis bij zich. Ook Chronos en Vadertje Tijd dragen een zeis (en zandloper).
Uitdrukkingen
Die symboliek vinden we ook in het taalgebruik terug, en zijn er andere uitdrukkingen met het woord zeis:
- Magere Hein wordt ook "De man met de zeis" genoemd, zodat:
- "De man met de zeis ontmoeten" synoniem is voor doodgaan.
- "Niks aan de zeis" (oorspronkelijk Lopiks: Der is niks aon de zeis) betekent: "Niks aan de hand".[1]
- Een zeis en een vrouw moet je niet uitlenen (oorspronkelijk Vriezenveens gezegde: Ne zäise en 'n wief mö'j neit uutleinen).[1]
Wapen
Sinds de middeleeuwen in zowel het westen als oosten werd de zeis ook als wapen gebruikt. Boerenzoons die verplicht dienst moesten nemen voor hun leenheer namen zeisen en ook de kortere vorm sikkels mee als wapen. Omdat een reguliere zeis geen wapen is en het mes onhandig geplaatst is, is het als wapen geen eerste keus. Als strijdwapen werd de zeis aangepast zodat het blad niet meer dwars maar recht op de stok stond.[2]
Trivia
- Gras wordt bij voorkeur droog gemaaid, omdat het stugger is en snel droogt.
- Er bestaan diverse maaibladen, van ca 30 cm voor nauwkeurig maaien -bijvoorbeeld in een boomgaard- tot meer dan 60 cm voor grote vlakten. Ook bestaan er zware bladen waarmee dunne takken kunnen worden gemaaid.
- De zeis met metalen steel en stalen 'mes' is lichamelijk zwaarder dan de lichtere houten zeisstelen die in Oost-Europa nog wel te koop zijn (of zelfs op maat gemaakt worden), en waarbij een haarscherp zachtmetalen mes wordt gebruikt. Bij de juiste techniek wordt er nauwelijks kracht gebruikt, en wordt de rug rechtgehouden. Het mes wordt in een vloeiende zwaai laag over de grond bewogen, waarna een stap vooruit wordt gedaan en de beweging wordt herhaald. Ook vrouwen op leeftijd die deze techniek beheersen kunnen dit een dag volhouden.
- In de sagen rond Witte Wieven speelt het werpen van een haarspit een belangrijke rol.
- Elk jaar wordt er tijdens de feestweek in Surhuizum (Friesland) het wereldkampioenschap zeisharen gehouden. In 2004 was dat voor de 25ste keer. Degene die aan het einde van het kampioenschap de scherpste zeis heeft, mag zich een jaar lang wereldkampioen noemen.
- In het Schots Museum in Edinburgh (Schotland) is in de kelder een groot zeisblad uit de Romeinse tijd te bewonderen.
- Elk jaar wordt er tijdens de traditionele Flayelfeesten, altijd de laatste zaterdag in september, in Oude- en Nieuwehorne het Fries kampioenschap zeismaaien (Fries: seinemeane) gehouden.
Externe link
- ↑ a b Dialectenwoordenboek mijnwoordenboek.nl, geraadpleegd op 20 april 2017.
- ↑ Boerenwapens bataille-krijgskunsten.nl, geraadpleegd op 20 april 2017.
