Bisschopsmolen (Maastricht)
| Bisschopsmolen | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Bisschopsmolen te Maastricht
| ||||
| Basisgegevens | ||||
| Plaats | Maastricht | |||
| Waterloop | Jeker
| |||
| Bouwjaar | niet exact bekend | |||
| Type | Watermolen | |||
| Functie | korenmolen | |||
| Bestemming | Het malen van spelt | |||
| Huidig gebruik | korenmolen
| |||
| Monumentstatus | rijksmonument
| |||
| Monumentnummer | 27561 | |||
| Externe link(s) | ||||
| Molendatabase | ||||
| De Hollandsche Molen | ||||
| ||||
De Bisschopsmolen is een middenslag watermolen in de Jeker in het centrum van Maastricht.
Historie
De molen dateert uit de zevende eeuw. De huidige naam heeft de molen in de elfde eeuw gekregen toen de eigenaar van de molen, hertog Godfried van Bouillon, een deel van zijn bezittingen, waaronder de molen, ter financiering van zijn eerste kruistocht verpachtte aan de bisschop van Luik. Daarbij was de bepaling opgenomen, dat als de hertog niet van de kruistocht zou terugkeren, de verpande bezittingen aan de bisschop zouden toekomen. Toen de hertog, die ongehuwd en kinderloos was, in 1099 in Jeruzalem aan zijn verwondingen bezweek, kwam de molen aldus in bezit van de Bisschop van Luik en werd deze vanaf die tijd Bisschopsmolen genoemd.
In 1442 werd de molen eigendom van het Maastrichtse Brouwersgilde van de Armentafel van de Heilige Geest. Drie jaar later kwam dit gilde ook in bezit van de eveneens op de Jeker gelegen Hertogsmolen, die het al vanaf 1426 in erfpacht had. Vanaf die tijd waren de Maastrichtse brouwers verplicht om hun mout in deze banmolens te laten malen en mocht er geen gemalen mout meer ingevoerd worden. De beide molens werden 350 jaar lang door de brouwers geëxploiteerd, tot 1795 toen de eigendommen van het gilde door de Fransen in beslag werden genomen en openbaar verkocht. De molen kwam toen in bezit van Henry Fabry uit het Belgische Hasselt, maar hij verkocht deze niet veel later aan de Maastrichtse kooplui Lenaerts en de gebroeders Lemaire, waarvan Pieter Willem Lemaire ook reeds in bezit was van de molen de Vijf Koppen, de molen aan de Steenen Brug en een stoommolen in Luik.
Lemaire liet in de molen een pelmolen installeren en om deze te bedrijven een stoommachine als hulpkracht. Het bestaande waterrad had met zijn 6m middellijn en breedte van 0,9 m bij een schoephoogte van 0,36 m voor de extra pelmolen een te laag vermogen. Bovendien was het verval van 1 meter van de Jeker te gering voor het verkrijgen van voldoende waterkracht. Na het overlijden van de beide broers werd de molen in 1847 toegewezen aan Hubertus Lemaire. In 1851 werd deze gedwongen om de molen wegens geluidoverlast stil te leggen. Na het nemen van de nodige maatregelen mocht hij het pelbedrijf voortzetten. Na het overlijden van Hubertus Lemaire werd de molen door zijn weduwe verpacht aan Willem Hubertus Peusens, die deze in 1891 kocht toen de weduwe en haar minderjarige zoon naar Luik verhuisde. Peusens vertrok in 1915 naar de Vroenhof in Eijsden , waarna de molen stil kwam te liggen. Hij bleef eigenaar van de molen tot 1920 toen hij deze verkocht aan de Gemeente Maastricht. De gemeente verhuurde ze vervolgens aan molenaar Frans Crijns.
In 1924 werd een nieuw geklonken ijzeren waterrad gemonteerd met een middellijn van 6 m en een breedte van 0,92 m en kreeg het tevens een gemetselde krop. De molen heeft twee maalkoppels, waarvan een wordt aangedreven door het waterrad en de tweede door een aparte, eveneens in 1924, aangebrachte elektromotor.
Gebruik
De in 2004 gerestaureerde molen is sinds 2005 weer in gebruik voor het malen van spelt. Elke dag wordt er speltgraan gemalen, dat van de boeren uit de omgeving wordt betrokken. De molen levert maalproducten aan de Gulpener Bierbrouwerij, die deze onder andere gebruikt voor het brouwen van Korenwolfbier. In de molen zijn verder een bakkerij en een kleine eetgelegenheid gevestigd.
Zie ook
- Maastricht, Bisschopsmolen
-
Voorzijde -
-
-
-
De Jeker
