Catacomben van Rome
De Catacomben van Rome (Italiaans: Catacombe di Roma) zijn antieke catacomben, ofwel tunnelstelsels met ondergrondse begraafplaatsen onder en nabij Rome, Italië. Het zijn er minstens veertig, waarvan sommige pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn ontdekt. Er zijn heidense, christelijke en joodse graven te vinden, soms in aparte catacomben, maar vaak ook gezamenlijk.
De ondergrond in Rome bestaat uit zachte tufsteen en het bleek gemakkelijk daarin tunnels uit te houwen. Ook bleek dat het gesteente na verloop van tijd uithardt als het wordt blootgesteld aan de lucht in de gangen. Veel tunnels zijn kilometers lang en ze hebben soms wel vier verdiepingen.
Geschiedenis
In de nabijheid van de belangrijkste Romeinse weg, de Via Appia, bevond zich een laag gelegen terrein, dat werd aangeduid als catacumbas. Dit woord was afgeleid van het Griekse kata kumbas, wat bij de terreinglooiing betekent. Die naam ging over op een christelijke begraafplaats, die was ingericht in een steengroeve onder de nabijgelegen kerk van Sint Sebastiaan. De benaming "catacombe" ging vervolgens ook over op andere onderaardse begraafplaatsen in Rome, maar ook ver daarbuiten. De eerste catacomben werden gebruikt als begraafplaats en liturgische ruimten. In de zestiende eeuw werden de catacomben voor het eerst wetenschappelijk onderzocht, onder meer door de oudheidkundige Antonio Bosio (1575-1629). Vanaf de negentiende eeuw zijn de catacomben in Rome onderwerp van een meer systematischer en wetenschappelijker onderzoek. Overigens treft men in Rome ook heidense en joodse catacomben aan, die in het algemeen ouder zijn dan de christelijke begraafplaatsen.
Beschrijving
Catacomben bestaan uit ingewikkelde stelsels van gangen en vormen ware labyrinten. In de wanden zijn gaten uitgehakt, waarin de doden werden bijgezet. Deze eenvoudige grafnissen worden loculi genoemd en werden afgesloten met een plaat van terracotta of van marmer. Rijkere christelijke families hadden eigen grafkamers met rijkelijk versierde wanden. Zij hadden ook grotere graven, in de vorm van een boog. Een dergelijk booggraf werd een arcosolium genoemd. Grafkamers en arcosolia werden versierd met muurschilderingen, waarin zowel hellenistische als vroeg-christelijke motieven te vinden zijn. Vaak terugkerend zijn taferelen als een herder met zijn schapen, zowel refererend aan het verhaal van de Goede Herder als aan een pastoraal thema, dat ook in de Romeinse kunst te vinden is. Ook Bijbelse thema's zijn er te vinden, zoals de drie jongelingen in de vuuroven, Daniel in de leeuwenkuil, Jona en het zeemonster of de arme Job op de mestvaalt. Ook vindt men symbolen terug als het anker (de hoop), het kruis (het geloof) of de duif (de vrede). De vis verwijst naar het Griekse ichthus, symbool voor Jezus Christus. Ook vindt men er fresco's van de Maagd Maria met haar Kind. In Rome zijn slechts enkele van de vele catacomben voor het publiek opengesteld, die van San Callisto, San Sebastiano, San Domitilla, San Agnese en San Priscilla. Vanaf de tweede eeuw ontstonden er ook catacomben in Napels, Sicilië, Malta en Noord-Afrika, onder andere in Cyrene. In later eeuwen werden ook andere onderaardse kerkhoven en ossuaria als catacomben aangeduid, zoals die te Parijs.
Lijst van Romeinse catacomben
- Catacomben van Domitilla
- Catacomben van Priscilla
- Catacomben van Sint-Agnes
- Catacomben van Sint-Calixtus
- Catacomben van Sint-Sebastiaan
- Catacomben van Commodilla
- Catacomben van Generosa
- Catacomben van Marcellinus en Peter
- Catacomben van Prætextatus
- Catacomben van Sint-Lorenzo
- Catacomben van Sint-Pancrazio
- Catacomben van Sint-Valentino
- Catacomben van de Via Anapo
- Joodse Catacomben in Rome
- Vaticaanse Necropolis
Literatuur
- L.V. Rutgers, Onderaards Rome, een speurtocht naar de wortels van het christendom in de catacomben van de Eeuwige Stad, Leuven 2000
- Vincenzo Fiocchi Nicolai, Fabrizio Bisconti, Danilo Mazzolen, The Christian catacombs of Rome : history, decoration, inscriptions, Regensburg 1999
- B.H.W. Esser, Langs kerken en catacomben : een speurtocht in het oude Rome, Muiderberg 1993
Zie ook
- Romeinse Catacomben in Valkenburg (een zorgvuldige replica van de belangrijkste delen)
Externe link
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Catacoms of Rome op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
