Cherokee syllabisch schrift
| Cherokee | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Tsa-la-gi ("Cherokee") geschreven in het Cherokee syllabisch schrift
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Type | Syllabisch | |||
| Talen | Cherokee | |||
| Bedenker | Sequoyah | |||
| Periode | c. 1820[1] – heden[2] | |||
| Schrijfrichting | Links-naar-rechts | |||
| ||||
Het Cherokee syllabisch schrift is een syllabisch schrift uitgevonden door Sequoyah in het eerste en tweede decennium van de 19e eeuw, voor het schrijven van de Cherokee taal. Alhoewel sommige tekens lijken op Latijnse, Griekse en Cyrillische letters, duiden ze andere klanken aan.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Als zilversmid had Sequoyah (ook bekend als George Guess) vaak te maken met blanken die zich in de omgeving gevestigd hadden. Vaak waren de inheemse Amerikanen onder de indruk van het schrift van de blanken, en noemden hun correspondentie vaak "pratende bladeren". Rond 1809 begon Sequoyah met het ontwerpen van een schriftsysteem voor de Cherokeetaal.
Na pogingen om een karakter voor elk woord te maken, besloot Sequoyah om ieder woord in lettergrepen te verdelen, en een karakter voor iedere lettergreep te maken. Gebruik makend van het Latijnse en mogelijkerwijs het Cyrillische alfabet, creëerde hij 85 karakters, die de verschillende lettergrepen voorstellen. Het duurde 12 jaar voordat Sequoyah klaar was met dit karwei.
Er was bij zijn mede-Cherokees enige twijfel over de waarde van dit schrift. Om het nut van zijn creatie te bewijzen, leerde Sequoyah zijn dochter Ah-yo-ka hoe ze moest lezen en schrijven in het Cherokee. Nadat hij de plaatselijke bevolking versteld had doen staan met zijn nieuwe schrift, probeerde Sequoyah zijn kunstje alleen bij medicijnmannen te vertonen, die hem afwezen omdat ze dachten dat hij bezeten was door kwade geesten. Uiteindelijk probeerde Sequoyah zijn schrift te demonstreren op een bijeenkomst van Chickamauga-krijgers. Snel verspreidde het nieuws zich, en de Cherokee gingen naar school om deze nieuwe taal te leren. In 1823 was het schrift volop in gebruik bij de Cherokee Nation. Het schriftsysteem werd in 1825 tot het officiële systeem verklaard.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
In een syllabisch schrift vertegenwoordigt elk symbool een lettergreep. Hoewel het aantal lettergrepen in het Nederlands (tienduizenden) een gebruik van syllabisch schrift onhandig zou maken, bieden de 75 karakters in het Cherokee-schrift een goed toepasbare methode om het Cherokee op te schrijven. Sommige symbolen lijken op letters uit het Latijnse alfabet, maar de klanken zijn totaal anders. Sequoyah had Engels schrift gezien, maar wist niet hoe hij het schrijven moest. In alle gevallen waarin iemand een schrift uitgevonden had na het zien van fonetisch schrift maar niet wist hoe hij dit schrijven moest, was het resultaat een syllabisch schrift.[bron?]
(V is een nasale klinker in de volgende tabel.)
| a [a]/[ə] |
e [e]/[ɛ] |
i [i]/[ɪ] |
o [o]/[ɔ] |
u [u]/[ʊ] |
v [ə̃] | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ꭰꭰ a | Ꭱꭱ e | Ꭲꭲ i | Ꭳꭳ o | Ꭴꭴ u | Ꭵꭵ v | |
| g [ɡ] |
Ꭶꭶ ga • Ꭷꭷ ka | Ꭸꭸ ge | Ꭹꭹ gi | Ꭺꭺ go | Ꭻꭻ gu | Ꭼꭼ gv |
| h [h] |
Ꭽꭽ ha | Ꭾꭾ he | Ꭿꭿ hi | Ꮀꮀ ho | Ꮁꮁ hu | Ꮂꮂ hv |
| l [l] |
Ꮃꮃ la | Ꮄꮄ le | Ꮅꮅ li | Ꮆꮆ lo | Ꮇꮇ lu | Ꮈꮈ lv |
| m [m] |
Ꮉꮉ ma | Ꮊꮊ me | Ꮋꮋ mi | Ꮌꮌ mo | Ꮍꮍ mu | |
| n [n] |
Ꮎꮎ na • Ꮐꮐ nah • Ꮏꮏ hna | Ꮑꮑ ne | Ꮒꮒ ni | Ꮓꮓ no | Ꮔꮔ nu | Ꮕꮕ nv |
| qu [kʰw] |
Ꮖꮖ qua | Ꮗꮗ que | Ꮘꮘ qui | Ꮙꮙ quo | Ꮚꮚ quu | Ꮛꮛ quv |
| s [s] |
Ꮝꮝ s • Ꮜꮜ sa | Ꮞꮞ se | Ꮟꮟ si | Ꮠꮠ so | Ꮡꮡ su | Ꮢꮢ sv |
| d/t [d]/[t] |
Ꮣꮣ da • Ꮤꮤ ta | Ꮥꮥ de • Ꮦꮦ te | Ꮧꮧ di • Ꮨꮨ ti | Ꮩꮩ do | Ꮪꮪ du | Ꮫꮫ dv |
| tl [t͡ɬ] |
Ꮬꮬ dla • Ꮭꮭ tla | Ꮮꮮ tle | Ꮯꮯ tli | Ꮰꮰ tlo | Ꮱꮱ tlu | Ꮲꮲ tlv |
| ts [d͡ʒ] |
Ꮳꮳ tsa | Ꮴꮴ tse | Ꮵꮵ tsi | Ꮶꮶ tso | Ꮷꮷ tsu | Ꮸꮸ tsv |
| w [ɰ] |
Ꮹꮹ wa | Ꮺꮺ we | Ꮻꮻ wi | Ꮼꮼ wo | Ꮽꮽ wu | Ꮾꮾ wv |
| y [j] |
Ꮿꮿ ya | Ᏸᏸ ye | Ᏹᏹ yi | Ᏺᏺ yo | Ᏻᏻ yu | Ᏼᏼ yv |
Cijfers[bewerken | brontekst bewerken]
Het Cherokee syllabisch schrift gebruikt Arabisch-Indische cijfers (0–9). Sequoyah stelde een talstelsel voor voor het schrift, maar dit stelsel sloeg niet aan.[3] Sequoyah's systeem bevatte symbolen voor zowel 1–20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 en 100, als een groep van drie symbolen voor 'duizend' en een andere groep van drie symbolen voor 'miljoen'.[3]
Unicode[bewerken | brontekst bewerken]
De Cherokee karakters zijn ook te vinden in Unicode:
|
|
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|