Christensocialisme
Christensocialisme is een stroming die een samenleving voorstaat gebaseerd op voor hen belangrijke christelijke principes zoals medemenselijkheid, solidariteit en naastenliefde.[1] Aanhangers van het christensocialisme willen deze principes verwezenlijken via een vorm van socialistische samenleving.
Inspiratie uit de Bijbel
Christensocialisten nemen vaak passages uit de Bijbel als uitgangspunt voor hun principes. Zij zien daarin de roep om een samenleving zonder armoede, kleinere sociale ongelijkheid en hulp aan mensen die het moeilijk hebben. Passages waar christensocialisten waarde aan hechten zijn:
- Het tweede gebod komt op hetzelfde neer: “Heb uw naaste net zo lief als uzelf.” (Mattheüs 22:39)[2]
- Want God helpt de armen en verlost hen van hun onderdrukkers. (Psalmen 109:31)[3]
- Verkoop je bezittingen en geef de opbrengst aan wie te kort hebben. (Lucas 12:33)[4]
- Allen die geloofden, vormden een gemeenschap en deelden alles samen. Ze verkochten hun have en goed en het geld werd uitgedeeld; iedereen kreeg zoveel als hij nodig had. (Handelingen II 42: 47)[5]
- Niemand eiste iets van wat hij bezat voor zichzelf op, integendeel: alles was gemeenschappelijk bezit. (...) Want wie landerijen of huizen bezaten, verkochten die. Het geld van de verkoop brachten ze naar de apostelen en ze legden het aan hun voeten neer. En iedereen kreeg zoveel toebedeeld als hij nodig had. (Handelingen IV 32: 35)[5]
Sommige christelijke socialisten menen dat Jezus Christus de eerste socialist was, en dat men in gemeenschap van goederen moest gaan leven (of in ieder geval een sober leven leiden), in overeenstemming met Handelingen 2 en 4.
Denkers binnen het christensocialisme
Een van de belangrijkste denkers binnen het christensocialisme is de Duitse theoloog Karl Barth (1886-1968). Barth zag in het socialisme een uitwerking van christelijke idealen zoals naastenliefde. Zijn leer kwam tot stand in de context van het Duitsland van zijn tijd, dat gedomineerd werd door het militaristische Pruisen. In Nederland werd zijn leer vooral populair nadat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Leden van de Nederlandse Christen Studenten Vereniging (NCSV) waren aanhangers van zijn leer, ook wel barthianen genoemd.[6] Het christensocialisme is momenteel vooral bekend in Groot-Brittannië, waar de Christian-Socialist Movement onderdeel is van de Labour Party.
Christensocialisme in Nederland
De christensocialistische beweging was in Nederland vooral actief rond de Eerste Wereldoorlog. Omstreeks 1900 was leidde een christelijk-socialistische beweging tot het opzetten van een eigen vakbond en woningbouwvereniging. De beweging werd echter afgewezen door zowel de katholieke geestelijkheid en door orthodoxe marxisten. De christelijk-socialistische beweging legde uiteindelijk de basis voor de Eindhovense afdeling van de SDAP, waar de beweging vervolgens in op ging. In 1926 werd de Christelijk-Democratische Unie opgericht, een centrum-linkse partij die sociaal beleid en pacifisme combineerde met christelijke principes. Ook de Christelijk-Sociale Partij, opgericht in 1912, valt onder de noemer sociaaldemocratische en socialistische christenen te scharen.
De meest bekende christensocialist was Willem Banning. De socialistische dominee was prominent lid van de SDAP en later van de PvdA. Een van de meest beroemde uitspraken van een christensocialist kwam van Hendrik Kraemer, die zei: "Ik ben het allebei geworden. Ik ben socialist, omdat ik Christen ben en ben Christen door Gods genade”. Ook Fedde Schurer (CDU, SDAP, PvdA) en Jan Buskes (CDU, SDAP, PvdA) en Gerard Slotemaker de Bruine (SDAP, PvdA, PSP) waren bekende politici die christelijke principes binnen de sociaaldemocratie en socialisme tot uiting zagen komen.[7]
Momenteel zijn christensocialisten vooral te vinden binnen de huidige christelijk-sociale ChristenUnie en binnen de socialistische SP.[8] Binnen het christelijke geloof maken christensocialisten tegenwoordig vaak deel uit van de evangelische stroming.[9]