Contraremonstranten

De contra-remonstranten waren een godsdienstige stroming die opgericht werd als reactie op de remonstranten. De contra-remonstranten hadden als voorman de Leidse theoloog Franciscus Gomarus.

Kern van de interpretatie van de contra-remonstranten was, dat het leven van een mens voorbestemd is (predestinatie). Ieder mens wordt met een bepaald doel geboren, en de mens heeft geen vrije wil hiervan af te wijken. Dit gold met name voor wat betreft de eeuwige zaligheid.

Men kon daarom volgens de contra-remonstranten er niets aan toe- of afdoen of men later in de hemel zou komen; dat zou reeds van tevoren door God zijn bepaald. De remonstranten onder leiding van de theoloog Jacobus Arminius omhelsden een mildere variant van de predestinatieleer. Volgens hen had God van tevoren diegenen voor de eeuwige zaligheid voorbeschikt waarvan Hij tevoren wist dat ze tijdens hun leven gelovig zouden worden; bij hen had de mens dus wel degelijk een zekere invloed op het eventueel deelachtig worden van de hemel.

De contra-remonstranten hadden een grote aanhang onder de "gewone" bevolking ten tijde van het conflict met de remonstranten gedurende het Twaalfjarig Bestand aan het begin van de 17e eeuw. Ook prins Maurits sloot zich openlijk bij de contra-remonstranten aan, al kan eraan worden getwijfeld in hoeverre dit een gevolg was van zijn godsdienstige overtuiging of een kwestie van politieke berekening (*); zijn grote politieke rivaal, landsadvocaat van de Staten van Holland Johan van Oldenbarnevelt, was immers een remonstrant. Na diens executie delfde op de Synode van Dordrecht (beide in 1619) de remonstrantse richting ten gunste van de contra-remonstranten het onderspit en werd de contra-remonstrantse stroming de officiële leer in de Gereformeerde Kerk in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

(*) Verhaald wordt dat Prins Maurits eens gezegd zou hebben dat hij "niet wist of de predestinatie nu blauw of groen was".