Duitse Jeugdliteratuurprijs

Deutscher Jugendliteraturpreis
Bronzen beeld 'Momo' door Detlef Kraft.
Uitgereikt door	Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend
Land	Duitsland
Locatie	Frankfurter Buchmesse
Eerst uitgereikt	1956
Laatst uitgereikt	heden
Officiële website
Portaal    Literatuur

De Duitse Jeugdliteratuurprijs (Duits: der "Deutsche Jugendliteraturpreis") is de jaarlijkse Duitse staatsprijs voor jeugdliteratuur. De prijs werd in 1956 ingesteld door het toenmalige ministerie Bundesministerium für Familienfragen (tegenwoordig: Bundesministerium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend). Tot 1981 heette de prijs de Duitse Jeugdboekenprijs (der "Deutsche Jugendbuchpreis").

De prijs wordt uitgereikt in zes categorieën: prentenboek, kinderboek, jeugdboek, informatief boek, een prijs van een kinderjury en een speciale prijs. Naast een bronzen beeld is er een geldprijs van 10.000 euro aan verbonden.

De Duitse Jeugdliteratuurprijs is een internationale kinderboekenprijs: naast oorspronkelijk Duitstalige boeken, komen ook alle in het Duits vertaalde kinder- en jeugdboeken in aanmerking. De prijs is aan onder meer Nederlandse, Zweedse, Britse en Amerikaanse auteurs toegekend. De prijs is bedoeld om de persoonlijkheid van kinderen en jongeren te versterken en hen te helpen keuzes te maken in de grote hoeveelheid uitgaven. Het winnende boek moet van uitzonderlijke kwaliteit zijn, het beste in zijn klasse en boven de andere uitsteken.

De tien Nederlandse prijswinnaars zijn: Edward van de Vendel (2016), Dolf Verroen (2006), Guus Kuijer (2002, 1982), Ted van Lieshout (1999), Ruud van der Rol en Rian Verhoeven (1994), Joke van Leeuwen (1988), Els Pelgrom (1986), An Rutgers van der Loeff (1977, 1959) en Miep Diekmann (1964). De Vlaamse winnaar is: Bart Moeyaert (1998).

De volledige lijst met winnaars en een lijst met Nederlandstalige bekroonde boeken zijn onderaan dit artikel te vinden.

Nominaties en uitreiking

In elk van de zes categorieën kunnen maximaal zes titels worden genomineerd. De nominaties worden bekendgemaakt tijdens de jaarlijkse Boekenbeurs in Leipzig in maart. De uitreiking vindt plaats tijdens de Boekenbeurs in Frankfurt door de minister van Familiezaken, senioren, vrouwen en jeugd. Elke winnaar krijgt een geldbedrag van 10.000 euro en een bronzen beeldje.

Het bronzen beeld stelt het personage Momo voor, uit het boek Momo en de tijdspaarders (1973) van Michael Ende. Het beeld is gemaakt door Detlef Kraft.

Bij het zestigjarige bestaan, in 2016, waren er bijna 3000 boeken bekroond. De winnende titels worden toegevoegd aan een online databank.

Geschiedenis

Toen de oorspronkelijke Deutscher Jugendbuchpreis in 1956 in het leven werd geroepen, werden er jaarlijks slechts twee boeken bekroond: het beste kinderboek en het beste jeugdboek. Ook was er een speciale prijs voor allerhande categorieën. Pas in 1964 werd die variabele prijs vervangen door twee vaste categorieën: het beste prentenboek en het beste informatieve (of non-fictie) boek.

In 1991, bij de viering van het 35-jarige bestaan, werd de speciale prijs toegevoegd om het complete oeuvre van een schrijver, illustrator of vertaler te eren. Hier bedraagt het prijzengeld 12.000 euro. Tenslotte werd in 2003 een laatste categorie ingevoerd: een prijs van een jeugdjury (oorspronkelijk genoemd de Preis der Jugendlichen).

Het totale prijzengeld bedraagt, opgeteld, 62.000 euro (stand in 2016). De kosten worden betaald door het Kinder- und Jugendplan des Bundes (KJP).

De Deutsche Jugendliteraturpreis is de belangrijkste prijs in Duitsland voor kinder- en jeugdliteratuur. De prijs heeft grote naamsbekendheid en de verschillende prijswinnaars worden veelvuldig uitgenodigd op literatuurfestivals als het Harbourfront Literaturfestival, het Lit.Cologne-festival, en het Internationale literatuurfestial in Berlijn.

Jury's

Er zijn drie jury's die kinderboeken nomineren en een winnaar kiezen: de jury van critici, de jeugdjury en een jury voor de speciale prijs.

De Kritikerjury kiest de titels van vier van de zes categorieën. Deze jury bestaat uit negen leden: een voorzitter en twee vakspecialisten op het gebied van elke categorie. De Jugendjury kiest enkel de prijs van de kinderjury. Deze jury bestaat uit zes jeugdboekenclubs, verspreid door het land.

De jury's worden elke twee jaar opnieuw samengesteld door de Arbeitsgruppe für Jugendliteratur.

Kritiek

Een punt van kritiek dat wordt aangevoerd, is dat de Duitse jeugdliteratuurprijs, de enige staatsprijs voor kinderboeken in Duitsland, veelal naar internationale boeken gaat. Dit in tegenstelling tot veel andere landen, die prijzen uitreiken aan boeken die oorspronkelijk in de landstaal geschreven zijn.

Bijvoorbeeld Wolfgang Bittner, een Duitse auteur, schreef hier een artikel over in de Neuen Rheinischen Zeitung, onder de kop 'Ein Staatspreis für Lizenzen aus dem Ausland?' ('Een staatsprijs voor herdrukken uit het buitenland?'). Hierin stelde hij: "Duitse schrijvers en schrijfsters zijn de afgelopen decennia aantoonbaar en op een schandalige manier benadeeld. Ze maken nauwelijks kans om de staatsprijs die de Duitse kinder- en jeugdliteratuur moet bevorderen, ooit te winnen, en ze blijven ook in het buitenland met lege handen staan, omdat de staatsprijzen aldaar aan de binnenlandse schrijvers zijn voorbehouden. Daarbij komt, dat naast de oorspronkelijk Duitse uitgaven die het jaar ervoor uitgekomen zijn, ook heruitgaven voorgedragen kunnen worden, dat zijn boeken die zich in het buitenland al bewezen hebben en deels uitstekend zijn".

Thomas Thiemeyer, eveneens schrijver, vulde aan: "In een land met minder dan tweehonderd schrijvers die van hun werk kunnen leven (kinderboekenschrijvers nog het minst), is het puur cynisme om te geloven dat men geen ondersteuning nodig heeft. Hier telt elke strohalm, elke beurs, elke steun, en elke onderscheiding. Schijnbaar mag het om een betere positie in de boekhandel, reclamebudgetten en kansen op heruitgaven gaan, maar uiteindelijk ligt daarachter de verscheidenheid in de jeugdliteratuur. Een met belastinggeld gefinancierde prijs uitreiken aan schrijvers en boeken die in het buitenland al succesvol waren en daar prijzengeld krijgen, is een ondoordachte handeling die de verarming van het boekenaanbod bespoedigt en de dominantie van de Anglo-Amerikaanse literatuur bevordert. Juist om een monocultuur te vermijden en verscheidenheid te behouden, zijn vluchtheuvels en beschutte plekken onmisbaar. Wie iets anders beweert, ontkent de economische situatie van de boekenmarkt".

Zowel de vereniging voor jeugdliteratuur als het ministerie voor familie, senioren, vrouwen en onderzoek, alsmede verschillende kenners, lieten naar aanleiding van deze kritiek hun standpunt weten. Zij stellen dat het bij de prijs alleen gaat om de literaire kwaliteit, niet om het land van herkomst. In de tien jaar daarvoor gingen de bekroningen gelijk op: er waren 35 duitssprekende en 33 niet-duitssprekenden bekroond. Bovendien ging de prijs bij die laatsten deels naar de vertaler.

Winnaars

2017

• Kinderboek: Jakob Wegelius, Gabriele Haefs
• Jeugdboek: Bonnie-Sue Hitchcock, Sonja Finck
• Prentenboek: Isabel Minhós Martins (Tekst), Bernardo P. Carvalho (tekeningen), Franziska Hauffe
• Informatief boek: Piotr Socha, Thomas Weiler
• Jeugdjuryprijs: Becky Albertalli, Ingo Schulze
• Speciale Prijs: Gudrun Pausewang
• Speciale Prijs nieuw talent: Mario Fesler

2016

• Kinderboek: Hayfa Al Mansour
• Jeugdboek: Kirsten Fuchs
• Prentenboek: Edward van de Vendel (Tekst), Anton van Hertbruggen (tekeningen), Rolf Erdorf (vertaling)
• Informatief boek: Kristina Gehrmann Anton van Hertbruggen (tekeningen)
• Jeugdjuryprijs: Peer Martin
• Speciale Prijs: Klaus Kordon

2015

• Kinderboek: Pam Muñoz Ryan
• Jeugdboek: Susan Kreller
• Prentenboek: David Wiesner
• Informatief boek: Christina Röckl
• Jeugdjuryprijs: David Levithan
• Speciale Prijs: Sabine Friedrichson

2014

• Kinderboek: Martina Wildner
• Jeugdboek: Inés Garland
• Prentenboek: Claude K. Dubois
• Informatief boek: Heidi Trpak
• Jeugdjuryprijs: J. Palacio
• Speciale Prijs: Angelika Kutsch

2013

• Kinderboek: Frank Cottrell Boyce
• Jeugdboek: Tamta Melaschwili
• Prentenboek: Jon Klassen
• Informatief boek: Reinhard Kleist
• Jeugdjuryprijs: John Green
• Speciale Prijs: Andreas Steinhöfel

2012

• Kinderboek: Finn-Ole Heinrich
• Jeugdboek: Nils Mohl
• Prentenboek: Pija Lindenbaum
• Informatief boek: Oscar Brenifier
• Jeugdjuryprijs: Patrick Ness
• Speciale Prijs: Norman Junge

2011

• Kinderboek: Milena Baisch
• Jeugdboek: Wolfgang Herrndorf
• Prentenboek: Martin Baltscheit
• Informatief boek: Alexandra Maxeiner
• Jeugdjuryprijs: Ursula Poznanski
• Speciale Prijs: Tobias Scheffel

2010

• Kinderboek: Jean Regnaud
• Jeugdboek: Nadia Budde
• Prentenboek: Stian Hole
• Informatief boek: Christian Nürnberger
• Jeugdjuryprijs: Suzanne Collins
• Speciale Prijs: Mirjam Pressler

2009

• Kinderboek: Andreas Steinhöfel
• Jeugdboek: Kevin Brooks
• Prentenboek: Shaun Tan
• Informatief boek: Wolfgang Korn
• Jeugdjuryprijs: Markus Zusak
• Speciale Prijs: Jutta Bauer

2008

• Kinderboek: Paula Fox
• Jeugdboek: Meg Rosoff
• Prentenboek: Susanne Janssen
• Informatief boek: Andres Veiel
• Speciale Prijs: Gabriele Haefs

2007

• Kinderboek: Jon Fosse
• Jeugdboek: Do van Ranst
• Prentenboek: Nikolaus Heidelbach
• Informatief boek: Brian Fies
• Speciale Prijs: Kirsten Boie

2006

• Kinderboek: Maja von Vogel
• Jeugdboek: Dolf Verroen – Slaaf kindje slaaf
• Prentenboek: Peter Schössow
• Informatief boek: Anja Tuckermann
• Jeugdjuryprijs: Kevin Brooks
• Speciale Prijs: Susanne Berner

2005

• Kinderboek: Victor Caspak en Yves Lanois
• Jeugdboek: Dorota Maslowska
• Prentenboek: Chen Jianghong
• Informatief boek: Anne Möller
• Jeugdjuryprijs: Graham Gardner
• Speciale Prijs: Harry Rowohlt

2004

• Kinderboek: Maritgen Matter
• Jeugdboek: Tamara Bach
• Prentenboek: Margaret Wild (tekst) en Ron Brooks (illustraties)
• Informatief boek: Alois Prinz
• Jeugdjuryprijs: Lian Hearn
• Speciale Prijs: Benno Pludra

2003

• Kinderboek:Philip Ardagh
• Jeugdboek: Holly-Jane Rahlens
• Prentenboek: Katja Kamm
• Informatief boek: Nikolaus Piper
• Jeugdjuryprijs: Klaus Kordon
• Speciale Prijs: Wolf Erlbruch

2002

Guus Kuijer, tweevoudig winnaar (2002 en 1982).

• Kinderboek:Guus Kuijer – Voor altijd samen, amen
• Jeugdboek: Alexa Hennig von Lange
• Prentenboek: Katy Couprie en Antonin Louchard
• Informatief boek: Bernd Schuh
• Speciale Prijs: Cornelia Krutz-Arnold

2001

• Kinderboek: Jutta Richter
• Jeugdboek: Richard van Camp
• Prentenboek: Jutta Bauer
• Informatief boek: Susanne Paulsen
• Speciale Prijs: Peter Härtling

2000

• Kinderboek: Bjarne Reuter
• Jeugdboek: Charlotte Kerner
• Prentenboek: Nadia Budde
• Informatief boek: Antje von Stemm
• Speciale Prijs: Nikolaus Heidelbach

1999

• Kinderboek: Annika Thor
• Jeugdboek: Ted van Lieshout – Gebr.
• Prentenboek: F.K. Waechter
• Informatief boek: Peter Sís
• Speciale Prijs: Birgitta Kicherer

1998

• Kinderboek: Irene Dische
• Jeugdboek: Bart Moeyaert – Blote handen
• Prentenboek: Amelie Fried (tekst) en Jacky Gleich (illustraties)
• Informatief boek: Susanna Partsch
• Speciale Prijs: Peter Hacks

1997

• Kinderboek: Sheila Och
• Jeugdboek: Per Nilsson
• Prentenboek: Grégoire Solotareff
• Informatief boek: Reinhard Kaiser
• Speciale Prijs: Binette Schroeder

1996

• Kinderboek: Jürg Schubiger
• Jeugdboek: Mats Wahl
• Prentenboek: Anna Höglund
• Informatief boek: Bjørn Sortland
• Speciale Prijs: Paul Maar

1995

• Kinderboek: Mirjam Pressler
• Jeugdboek: Peter Pohl en Kinna Gieth
• Prentenboek: Yvan Pommaux
• Informatief boek: Klaus Kordon
• Speciale Prijs: Klaus Ensikat

1994

• Kinderboek: Ulf Stark
• Jeugdboek: Jostein Gaarder
• Prentenboek: David Hughes
• Informatief boek: Ruud van der Rol en Rian Verhoeven
• Speciale Prijs: Mirjam Pressler

1993

• Kinderboek: Henning Mankell
• Jeugdboek: A. M. Homes
• Prentenboek: Wolf Erlbruch
• Informatief boek: Helmut Hornung
• Speciale Prijs: Josef Guggenmos

1992

• Kinderboek: Benno Pludra
• Jeugdboek: Meja Mwangi
• Prentenboek: Thomas Tidholm (tekst) en Anna-Clara Tidholm (illustraties)
• Informatief boek: Pelle Eckerman

1991

• Kinderboek: Wolf Spillner
• Jeugdboek: Anatoli Pristawkin
• Prentenboek: Kveta Pacovská
• Informatief boek: Michail Krausnick
• Speciale Prijs: Ursula Wölfel

1990

• Kinderboek: Uwe Timm
• Jeugdboek: Peter Pohl
• Prentenboek: Jörg Steiner (tekst) en Jörg Müller (illustraties)
• Informatief boek: Israel Bernbaum en Irmgard Lucht

1989

• Kinderboek: Iva Procházková
• Jeugdboek: Ingeborg Bayer
• Prentenboek: Nele Maar (tekst) en Verena Ballhaus (illustraties)
• Informatief boek: Cynthia Voigt

1988

• Kinderboek: Joke van Leeuwen – Deesje
• Jeugdboek: Gudrun Pausewang
• Prentenboek: Marit Kaldhol (tekst) en Wenche Øyen (illustraties)
• Informatief boek: Christina Björk en Paul Maar

1987

• Kinderboek: Achim Bröger
• Jeugdboek: Inger Edelfeldt
• Prentenboek: David McKee
• Informatief boek kinderen: Huynh Quang Nhuong
• Informatief boek jeugd: Charlotte Kerner

1986

• Kinderboek: Els Pelgrom – Kleine Sofie en Lange Wapper
• Jeugdboek: Dagmar Chidolue
• Prentenboek: Tony Ross
• Informatief boek: Klas Ewert Everwyn

1985

• Kinderboek: Roald Dahl
• Jeugdboek: Isolde Heyne
• Prentenboek: Anthony Browne en Annalena MacAfee

1984

• Kinderboek: Gudrun Mebs
• Jeugdboek: Tilman Röhrig
• Prentenboek: Annegert Fuchshuber
• Informatief boek: Christina Björk

1983

• Kinderboek: Robert Gernhardt en Almut Gernhardt
• Jeugdboek: Malcolm J. Bosse

1982

• Kinderboek: Guus Kuijer – Krassen in het tafelblad
• Jeugdboek: Myron Levoy
• Prentenboek: Susi Bohdal
• Informatief boek: Cornelia Julius

1981

• Kinderboek: Jürgen Spohn
• Jeugdboek: Willi Fährmann
• Prentenboek: Margret Rettich
• Informatief boek: Hermann Vinke

1980

• Kinderboek: Ursula Fuchs
• Jeugdboek: Renate Welsh
• Prentenboek: John Burningham
• Informatief boek: Grethe Fagerström

1979

• Kinderboek: Tormod Haugen
• Jeugdboek: niet uitgereikt
• Prentenboek: Janosch
• Informatief boek: Virginia Allen Jensen en Dorcas Woodbury Haller
• Speciale Prijs: Rosemarie Wildermuth

1978

• Kinderboek: Elfie Donnelly
• Jeugdboek: Dietlof Reiche
• Prentenboek: Ray en Catriona Smith
• Informatief boek: Geraldine L. Flanagan en Sean Morris
• Speciale Prijs: Utta Wickert

1977

An Rutgers van der Loeff, tweevoudig winnares (1977 en 1959).

• Kinderboek: Ludvík Aškenazy
• Jeugdboek: An Rutgers van der Loeff – Ik ben Fedde
• Prentenboek: Edward Gorey en Florence P. Heide
• Informatief boek: Wally Herbert

1976

• Kinderboek: Peter Härtling
• Jeugdboek: John Christopher
• Prentenboek: Wilhelm Schlote en Elisabeth Borchers
• Informatief boek: Theodor Dolezol

1975

• Kinderboek: niet uitgereikt
• Jeugdboek: Jean Craighead George
• Prentenboek: F.K. Waechter
• Informatief boek: David Macaulay
• Speciale Prijs: Angelika Kutsch

1974

• Kinderboek: Judith Kerr
• Jeugdboek: Michael Ende
• Prentenboek: Jörg Müller
• Informatief boek: Otto von Frisch

1973

• Kinderboek: Christine Nöstlinger
• Jeugdboek: Barbara Wersba
• Prentenboek: László Réber en Eva Janikovszky
• Informatief boek: Frederik Hetmann

1972

• Kinderboek: Hans-Joachim Gelberg
• Jeugdboek: Otfried Preußler
• Informatief boek: Ernst Waldemar Bauer

1971

• Kinderboek: Reiner Kunze
• Jeugdboek: Ludek Pesek
• Prentenboek: Iela en Enzo Mari
• Informatief boek: Hanno Drechsler, Wolfgang Hilligen en Franz Neumann

1970

• Kinderboek: niet uitgereikt
• Jeugdboek: Klára Jarunková
• Prentenboek: Wilfried Blecher
• Informatief boek: Lawrence Elliott

1969

• Kinderboek: Isaac B. Singer
• Jeugdboek: Jan Procházka
• Prentenboek: Ali Mitgutsch

1968

• Kinderboek: Pauline Clarke
• Jeugdboek: Maia Rodman
• Prentenboek: Katrin Brandt
• Informatief boek: Erich H. Heimann

1967

• Kinderboek: Andrew Salkey
• Jeugdboek: Peter Berger
• Prentenboek: Lilo Fromm
• Informatief boek: Kurt Lütgen

1966

• Kinderboek: Max Bolliger
• Jeugdboek: Hans G. Prager
• Prentenboek: Wilfried Blecher

1965

• Kinderboek: Runer Jonsson
• Jeugdboek: Frederik Hetmann
• Prentenboek: Leo Lionni

1964

• Kinderboek: Katherine Allfrey
• Jeugdboek: Miep Diekmann – En de groeten van Elio

1963

• Kinderboek: Josef Lada
• Jeugdboek: Scott O’Dell

1962

• Kinderboek: Ursula Wölfel
• Jeugdboek: Clara Asscher-Pinkhof
• Speciale Prijs: Ingeborg Engelhardt

1961

• Kinderboek: Michael Ende
• Jeugdboek: niet uitgereikt
• Speciale Prijs: James Fenimore Cooper

1960

• Kinderboek: James Krüss
• Jeugdboek: Elizabeth F. Lewis
• Speciale Prijs: Michel del Castillo

1959

• Kinderboek: Hans Peterson
• Jeugdboek: geen uitreiking
• Speciale Prijs: An Rutgers van der Loeff – Amerika, pioniers en hun kleinzoons

en het duo Leo Schneider en Maurice Umschweif Ames

1958

• Kinderboek: Heinrich Maria Denneborg
• Jeugdboek: Herbert Kaufmann
• Prentenboek: Marlene Reidel

1957

• Kinderboek: Meindert De Jong
• Jeugdboek: Nicholas Kalashnikoff

1956

• Kinderboek: Roger Duvoisin und Louise Fatio
• Jeugdboek: Kurt Lütgen
• Speciale Prijs: Alberta Rommel en Helga Strätling-Tölle

Bekroonde Nederlandstalige boeken

• 1959 – An Rutgers van der Loeff, Amerika, pioniers en hun kleinzoons

vertaling: Pioniere und ihre Enkel door Annemarie Hübner

categorie: Speciale prijs, Informatief boek

• 1964 – Miep Diekmann, En de groeten van Elio

illustraties: Jenny Dalenoord

vertaling: Und viele Grüße von Wancho door Wilhelm Niemeyer

categorie: Jeugdboek

• 1977 – An Rutgers van der Loeff, Ik ben Fedde

vertaling: Ich bin Fedde door Jutta Knust en Theodor Knust

categorie: Jeugdboek

• 1982 – Guus Kuijer, Krassen in het tafelblad

illustraties: Mance Post

vertaling: Erzähl mir von Oma door Hans Georg Lenzen

categorie: Kinderboek.

• 1986 – Els Pelgrom, Kleine Sofie en Lange Wapper

illustraties: Thé Tjong-Khing

vertaling: Die wundersame Reise der kleinen Sofie door Mirjam Pressler

categorie: Kinderboek

• 1988 – Joke van Leeuwen, Deesje

illustraties: Joke van Leeuwen

vertaling: Deesje macht das schon door Mirjam Pressler

categorie: Kinderboek

• 1994 – Ruud van der Rol en Rian Verhoeven, Anne Frank

vertaling: Anne Frank door Mirjam Pressler

categorie: Informatief boek

• 1998 – Bart Moeyaert, Blote handen

vertaling: Bloße Hände door Mirjam Pressler

categorie: Jeugdboek

• 1999 – Ted van Lieshout, Gebr.

vertaling: Bruder door Mirjam Pressler

categorie: Jeugdboek

• 2002 – Guus Kuijer, Voor altijd samen, amen

illustraties: Alice Hoogstad

vertaling: Wir alle für immer zusammen door Sylke Hachmeister

categorie: Kinderboek

• 2006 – Dolf Verroen, Slaaf kindje slaaf

vertaling: Wie schön weiß ich bin door Rolf Erdorf

categorie: Jeugdboek

Externe links

• (de) Website Deutsche Jugendliteraturpreis, djlp.jugendliteratur.org
• (de) Katja Haug, Orientierungsmarken der Wirklichkeit. 50 Jahre Deutscher Jugendliteraturpreis, op lesen-in-deutschland.de
• (de) Die Geschichte des Jugendliteraturpreises, op faz.net