Ertsgesteente
Een erts is een gesteente dat een economisch winbare concentratie van een bepaalde delfstof bevat. Na de winning van de erts dient de delfstof (bijvoorbeeld een bepaald metaal of een mineraal) uit het erts onttrokken te worden, waarna een economisch waardeloos residu overblijft, dat ganggesteente of gangue genoemd wordt.
Ertsen van een bepaald metaal zijn vaak verrijkt in ertsmineralen, mineralen die een verbinding vormen tussen het metaal en een of meer andere elementen. Voorbeelden zijn mineralen als galeniet (PbS, looderts), sfaleriet (ZnS, zinkerts), hematiet (Fe2O3, ijzererts), of chalcopyriet (CuFeS2 , kopererts). Mineralen die voor andere doeleinden worden gebruikt, zoals apatiet (Ca5(PO4)3F, fosforproductie) of kwarts (SiO2, glasfabricage) worden wel industriële mineralen genoemd. Goud komt echter meestal in ongebonden vorm voor in gouderts.
Het onderscheid tussen ertsmineralen en industriële mineralen wordt niet altijd strikt gehanteerd. Veel ertsen bevatten meer dan een economisch interessant metaal in doorgaans meerdere mineralen. Zo komen galeniet en sfaleriet vaak samen voor, evenals koper en nikkel (chalcopyriet en pentlandiet, (Ni,Fe)9S8), of koper en ijzer (in chalcopyriet). Lang niet altijd is het economisch mogelijk om al die metalen te winnen. Ook bevatten ertsen gewoonlijk ook mineralen zonder enige economische waarde, zoals silicaten (bijvoorbeeld kwarts) of carbonaten (zoals calciet). Soms bestaan ertsen grotendeels uit een enkel mineraal, en soms wordt dan de naam van het mineraal gebruikt om naar het erts te verwijzen. Zo spreekt men van bauxiet in plaats van aluminium-erts.
Vorming van ertsen
In de natuur zijn er grofweg drie manieren waarop gesteente verrijkt kan zijn in bepaalde delfstoffen:
- In sommige magmatische en vulkanische gesteenten is van oorsprong een economisch winbare concentratie van de delfstof aanwezig. Dit zijn voornamelijk felsische gesteenten als pegmatieten of granieten, hoewel ook de basalt in de oceaankorst wellicht winbare hoeveelheden koper of zink bevat.
- Sedimentair gesteente kan winbare hoeveelheden erts bevatten als het achterland van deze gesteenten erts bevatte.
- Door metasomatisme, de interactie tussen hydrothermaal grondwater en het gesteente. Hydrothermale vloeistoffen kunnen grote hoeveelheden opgeloste metalen bevatten, en deze als ze door het gesteente stromen erin achterlaten.
Zie ook
