Orgel van de Heilig Hartkerk (Hasselt)[bewerken | brontekst bewerken]

Dit artikel beschrijft het hoofdorgel van de Heilig Hartkerk in Hasselt. Het gebouw herbergt daarnaast een koororgel, een harmonium uit het interbellum en een elektronisch orgel in de winterkapel.

Het eerste orgel dat op het oksaal stond, van de hand van Gerard D'Hondt uit Herselt, werd in 1983, ten tijde van de aankoop van het Cavaillé-Collorgel, overgeplaatst naar de kerk van Heide, toen reeds 15 jaar een parochie nabij Kuringen.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het beschermde hoofdorgel op het oksaal werd gemaakt door de Parijse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll als opus 439, in 1878.

In datzelfde jaar werd de kapel van de zustercongregatie Société du Sacré-Coeur de Jésus te Jette (Brussel) ingewijd. De zusters kochten het orgel en het werd opgesteld op de bovenste etage van een neogotische dubbele galerij. Die dubbele galerij kon, om architectonische redenen, niet hergebruikt worden op de nieuwe locatie te Hasselt. Decennialang werd het orgel door dezelfde familie onderhouden.

Toen het orgel door de zusters te koop werd gesteld boden zich verschillende kandidaat-kopers aan uit binnen- en buitenland. Hoewel er geen enkele dwang kon uitgeoefend worden - het orgel was immers privébezit, en het was in die tijd zelfs niet beschermd als monument - namen de zusters het oprechte voornemen het orgel niet buiten de Belgische grenzen te laten vertrekken.

Na ongeveer een eeuw in de kapel van de Société du Sacré-Coeur de Jésus te hebben gestaan werd het orgel op 25 december 1983 voor 1 200 000 BEF (excl. BTW) aangekocht door Hasselts CVP-burgemeester Paul baron Meyers ten behoeve van de orgelklas van de stedelijke muziekschool.

D'autres changements encore sont survenues, suppression des vestiges de la période de splendeur: la grande chapelle est peu à peu dépouillée de ce qui contribuait à la rendre belle.(...) Les orgues magnifiques, (un Cavaillé-Coll) après bien des tractations, émanant de lieux très divers, ont quitté la "Maison du Sacré-Coeur" de Jette, pour la "Basilique du Sacré-Coeur" à Hasselt (Notons la concordance des noms).^[1]

Omwille van ruimtelijke (het was namelijk te groot voor het auditorium van de muziekschool) en akoestische redenen kreeg het orgel in 1984-1985 zijn huidige plek en werd het door de Erps-Kwerpse orgelbouwer Jean-Pierre Draps gerestaureerd. In die tijd waren er nog zo'n acht andere Cavaillé-Collorgels in België, anno 2023 slechts vijf, waarvan er nog twee speelklaar zijn..

Sinds 2004 is het Cavaillé-Coll-orgel een beschermd monument (MB 12/2/2004).

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Het orgel staat op het oksaal van de kerk. De kast, 5,4 m breed, 7,5 m hoog en 3,06 m diep (of 4,5 m, de speeltafel meegerekend), is neogotisch met een eiken front; de rest is grenenhout. Het boek De glimlach van het Heilig-Hart uit 2002 vermeldt 772 pijpen. Doch, als de in datzelfde boek opgesomde orgelpijpen (zie hieronder) worden opgeteld, bekomt men er 782. Al deze pijpen zijn bovendien origineel.

Hoofdwerk: 366 tinnen en 36 houten pijpen.
Zwelwerk: 368 tinnen en 12 houten pijpen.

De tractuur is mechanisch. De noot A4 heeft bij 18 °C een frequentie van 435 hertz.

De orgelkast vervult geen constructieve functie voor het binnenwerk, gezien de aanwezigheid van een aparte grenenhouten binnenstructuur.^[2] De lege stukken aan de zijkant van de orgelkast zijn eigenlijk gereserveerd voor de flûte 16' en de bombarde 16', een mogelijke uitbreiding. Cavaillé-Coll heeft ook aan de speeltafel deze registers voorzien.

Dispositie[bewerken | brontekst bewerken]

De manualen hebben een bereik van C-g³, het pedaalklavier een van C-f¹. Hieronder volgt de dispositie:

Grand Orgue I
Bourdon	16
Montre	8
Salicional	8
Bourdon	8
Prestant	4
Flûte douce	4
Trompette	8

Récit II
Viole de gambe	8
Voix celeste	8
Flûte harmonique	8
Flûte octave	4
Octavin	2
Basson et hautbois	8
Voix humaine	8


Pédale
Flûte (niet geplaatst)	16
Soubasse	16
Basse (montre 8' GO)	8
Flûte (flûte harm. 8' Réc.)	8
Bombarde (niet geplaatst)	16
Trompette	8

Koppelingen
P+GO
P+Rec
GO+Rec

Speelhulpen
Tonnerre
Zwelpedaal
Trémolo Réc.

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

Koororgel[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Heilig Hartkerk (Hasselt)

Pijporgel

Aristide Cavaillé-Coll

Referenties[bewerken | brontekst bewerken]

Mangelschots, J. (2002). De glimlach van het Heilig-Hart. V.U.: Jef Smeets.
Gellerman, R. F. (1998). Gellerman’s International Reed Organ Atlas (2de editie). https://books.google.be/books?id=ClDYUXLPhpcC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false
Bedrijfsgeschiedenis. (z.d.). Elbertse Orgelmakers BV. Geraadpleegd op 16 januari 2022, van http://www.orgelmakers.nl/nederlands/bedrijfsgeschiedenis/bedrijfsgeschiedenis.html

↑ (fr) Claeys Boùùaert, Marie-Thérèse, J. Parmentier (1986). Dossier jaune. l’Association des Parents [du Centre scolaire du Sacré-Cœur de Jette] speciale uitgave
↑ Michel Lemmens (2005). Orgelgids Hasselt. Stad Hasselt, Dienst Cultuur, p. 52.

[1] (fr) Claeys Boùùaert, Marie-Thérèse, J. Parmentier (1986). Dossier jaune. l’Association des Parents [du Centre scolaire du Sacré-Cœur de Jette] speciale uitgave

[2] Michel Lemmens (2005). Orgelgids Hasselt. Stad Hasselt, Dienst Cultuur, p. 52.

[1]

[2]