Goois Natuurreservaat
Het Goois Natuurreservaat is een natuurreservaat in het Gooi. Het bestaat uit 65 afzonderlijke natuurgebieden, deels met elkaar verbonden. Tot deze gebieden behoren verschillende heidevelden. De gebieden strekken zich uit van het Gooimeer in het noorden bij Huizen tot de provinciegrens bij Hollandsche Rading in het zuiden. Het reservaat heeft een omvang van 2800 hectare natuur. Het Goois Natuurreservaat ligt in de buitengebieden van de zes deelnemende gemeenten, inclusief alle Gooise heidevelden en het grootste deel van de bossen. Het grootste deel van het reservaat is de Westerheide tussen Hilversum en Laren.
Het reservaat staat onder toezicht van de Stichting Goois Natuurreservaat (GNR), een Nederlandse natuurbeschermingsorganisatie uit 1932, gevormd door de Gooise gemeenten Gooise Meren, Blaricum, Hilversum, Huizen en Laren. De mede-oprichters gemeente Amsterdam en de provincie Noord-Holland zijn recent uitgetreden. In 2022 bestaat Goois Natuurreservaat 90 jaar.
De afzonderlijke delen van het reservaat, of soms het gehele reservaat, worden in de volksmond vaak simpelweg aangeduid met 'de hei'. Het reservaat staat bekend om zijn struikheide, dat elke augustus-september fel paars bloeit. Het natuurreservaat is openbaar en gratis toegankelijk.
Doel[bewerken | brontekst bewerken]
Het ontstaan van de stichting werd mogelijk door een (deels afgedwongen) samenwerking met de erfgooiers, sinds eeuwen de collectieve gebruikers van de Gooise gronden. De stichting onderhoudt de paden en terreinen (onder meer met wilde runderen), een ecoduct, een schaapskooi in Blaricum en doet aan publiekseducatie. Het bestuur bestaat uit afgevaardigden van de gemeenten (wethouders en raadsleden) en de provincie Noord-Holland (een gedeputeerde en een aantal Statenleden). De deelnemers zorgen gezamenlijk voor de exploitatiemiddelen van de stichting.
Het doel van de stichting is (artikel 2 van de statuten):
- de instandhouding van het natuurschoon in het Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage ongeschonden als natuurreservaat te behouden, en
- aan het publiek, door vrije toegang tot die terreinen onder eventueel te stellen bepalingen, het genot van dat natuurschoon te verzekeren.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Het Goois Natuurreservaat (GNR) ontstond door jarenlange aankopen. Ongeveer 60% van de huidige gronden kwam al in 1933 in handen van de Stichting Gooisch Natuurreservaat, in 1932 opgericht tot behoud van het Goois natuurschoon, dat toen al onder druk stond.
Begin 19de eeuw bezat de staat veel grond in het Gooi. Het gebruiksrecht van bos, hei en weiden was echter al sinds eeuwen verworven door de erfgooiers, een unieke zelfbesturende boerenorganisatie in het oude Gooilant, die de gronden collectief gebruikten. Over het eigendom en het gebruik bleef echter onenigheid bestaan door verschillen in juridische uitgangspunten, zodat de overheid in 1912 het eigendom van de 'gemene gronden' toekende aan een bij wet ingestelde erfgooiersorganisatie Vereniging Stad en Lande van Gooiland - terwijl het tevens wettelijk vastgelegd werd dat deze wet 15 jaar ongewijzigd moest blijven.
Natuurbeschermers vreesden dat na die periode de natuurgebieden te gelde zouden worden gemaakt, onder meer voor woningbouw. De toenmalige voorzitter van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, mr. Pieter van Tienhoven en commissaris van de Koningin Antonie baron Röell namen het initiatief om delen van het bezit van Stad en Lande te kopen voor natuurbehoud.
Zij konden de samenwerking van de provincie Noord-Holland, gemeente Amsterdam en de zes Gooise gemeenten bewerkstelligen. De Erfgooierswet werd daarvoor zelfs aangepast, zodat de Vereniging Stad en Lande een deel van haar bezit kon afstaan tegen een eenmalige uitkering aan alle rechthebbende erfgooiers. Een jaar later werd de Stichting Gooisch Natuurreservaat voor 2 miljoen gulden eigenaar van 1524 hectare bos en heide, en bovendien voor 1 miljoen gulden van 104 hectare particulier bos. Veel armere erfgooiers moesten de ontvangen vergoeding echter direct weer als korting op hun uitkering terugbetalen, soms aan dezelfde gemeente als waar het geld vandaan kwam. Dit effect was die gemeentes tevoren bekend, zodat ze de gebieden deels "gratis" in handen kregen.
Ondanks het vele goede werk van de stichting wordt het GNR in zijn voortbestaan bedreigd. Volgens sommigen zou GNR niet sterk genoeg zijn en zou het goed zijn als de taken overgenomen worden door een grotere organisatie. Daarbij wordt met name het PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland genoemd. PWN heeft ook een afdeling natuurbeheer (ca. 7500 hectare) en door het GNR daarin te laten opgaan, zou de toekomst van het Gooise natuurbeheer beter gewaarborgd zijn. Als reactie hierop werd Vrienden van het Goois Natuur Reservaat opgericht. In maart 2014 zijn verkennende gesprekken gestart tussen de twee organisaties, maar hebben uiteindelijk niet tot een overeenstemming geleid.
In 2012 kondigde de gemeente Amsterdam aan de deelname in de stichting te willen beëindigen.[1] De rechtbank Amsterdam heeft dit in 2013 afgewezen.[2] In hoger beroep oordeelde het gerechtshof Amsterdam vervolgens in 2014 ten gunste van de gemeente Amsterdam. Vervolgens heeft de Hoge Raad dit arrest in 2016 terugverwezen naar het gerechtshof Den Haag.[3] In maart 2021 werd een overeenstemming bereikt, de gemeente Amsterdam treedt uit GNR en betaalt aan GNR een uittreedsom van ruim 5,2 miljoen euro.[4]
Verder heeft de provincie Noord-Holland ook bekendgemaakt dat zij de samenwerking met de andere partijen in het GNR anders wil vormgeven.[5] Hiermee komt een lange periode van deelname ten einde, de provincie is sinds de oprichting in 1932 deelnemer aan de stichting. De provincie Noord-Holland beoordeelt vergunningaanvragen van GNR en GNR ontvangt als enige natuurorganisatie een bijdrage in het exploitatietekort.[6] Beide elementen zijn voor de provincie niet meer te verantwoorden. In december 2021 hebben betrokken partijen een akkoord bereikt.[6] De provincie treedt uit de stichting, maar betaalt nog eenmalig 16 miljoen euro aan GNR.[6] GNR en provincie blijven samenwerken zoals het natuurherstel door een teveel aan stikstofuitstoot, maar GNR krijgt een vergelijkbare behandeling als andere natuurorganisatie.
Terreinen[bewerken | brontekst bewerken]
Enige heidegebieden zijn:
- Westerheide
- Bussummerheide
- Zuiderheide
- Blaricummerheide
- Tafelbergheide
- Franse Kampheide
- Hoorneboegse Heide
Andere (bos)gebieden of landgoederen:
Natuurbrug Zanderij Crailoo[bewerken | brontekst bewerken]
Begin 21 eeuw heeft de stichting heeft het initiatief genomen tot de bouw van het grootste ecoduct van Europa, dat in mei 2006 werd geopend. Zo ontstond in grootte het tweede aaneengesloten bos- en heidegebied van Nederland.
Zie Natuurbrug Zanderij Crailoo voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Toezicht[bewerken | brontekst bewerken]
Vanaf 1932 is het toezicht op de terreinen toevertrouwd aan de Gooise Natuurwacht.
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|