Holten's Molen

Holten's Molen
	Holten's Molen met uiterst rechts onderaan het nieuwe zaaggedeelte, 29 september 2007
Basisgegevens
Plaats	Deurne
Bouwjaar	1890
Type	beltmolen
Kenmerken	ronde stenen beltmolen
Vlucht	25,90 m
Functie	koren-, oliemolen en zaagmolen
Bestemming	Het malen van graan, het slaan van olie en het zagen van hout op vrijwillige basis
Restauraties	1989-2008
Huidig gebruik	korenmolen, zaagmolen, oliemolen
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	12373
Externe link(s) en afbeelding
	Molendatabase
	De Hollandsche Molen
	Holten's Molen met houtzagerij (maart 2009)
Portaal	Molens

Holten's Molen is een ronde, stenen beltmolen, die staat aan de Veldstraat 39 in het Brabantse Deurne.

Geschiedenis

Holten's Molen, genoemd naar de familie Holten die de molen bouwde, is een unieke molen in West-Europa. Als enige molen in dit gebied kon de molen tussen 1909 en 1944 drie taken uitvoeren, namelijk hout zagen, graan malen en olie slaan. De molen werd in 1890 gebouwd als korenmolen door Louis Holten. Drie jaar later werd er de houtzaagfunctie aan toegevoegd, waarna de molen de unieke uitbreiding tot drieledige molen in 1909 onderging met een olieslagerij.

Na 1944 raakte de molen in verval. De houtzaagfunctie bleef zichtbaar in de vorm van het naastgelegen en nog altijd bestaande bedrijf 'Houthandel Holten'. Ten slotte werd de molen in 1969 door brand getroffen, waarna de kapconstructie moest worden verwijderd. De molen werd daarna twee decennia aan haar lot overgelaten en de molenbelt raakte begroeid.

In 1989 werd Stichting Holten's Molen opgericht met het doel de molen te behouden. De gemeente Deurne had immers al een sloopvergunning aangevraagd, waardoor de molenromp ernstig werd bedreigd. Het lukte de stichting vervolgens voldoende financiële middelen in te zamelen voor herbouw van onder meer kap (1994), bovenas (1997) en wieken (1998). Geert van den Boomen was 14 jaar voorzitter van de stichting en drijvende kracht achter de restauratie.

De restauratie van de molen werd in september 2008 voltooid met de oplevering van de houtzagerij. Daarmee heeft de restauratiefase in totaal 19 jaar geduurd.

Technische details

Algemeen

De wieken zijn voorzien met Van Busselneuzen en remkleppen. De 5,07 m lange, gietijzeren bovenas is gegoten in 1996 door de ijzergieterij Hardinxveld en draagt het nummer 70. De vang (rem) is een scharnierende Vlaamse blokvang met vangtrommel en bestaat uit vier stukken. De molen wordt op de wind gezet met een kruilier aan de staart. De met dakleer bedekte kap draait op een Engels kruiwerk. Voor het malen van graan is een koppel 17der (150cm doorsnee) kunststenen, een koppel 17der natuurstenen (blauwe stenen) en een 14der (120 cm doorsnee) elektrisch aangedreven koppel aanwezig. Het luiwerk, waarmee de zakken graan opgehesen worden, is een sleepluiwerk.

De molen heeft een tweede koningsspil, aangedreven door het spoorwiel op de koningsspil, voor de aandrijving van de olieslagerij en de zagerij.

Maalgedeelte

De overbrengingsverhouding voor de koppels maalstenen is 1:5,2.
Het bovenwiel heeft 68 kammen en het bovenrondsel heeft 33 staven. De koningsspil draait hierdoor 2,03 keer sneller dan de bovenas. De steek, de afstand tussen de kammen, is 11,5 cm.
Het spoorwiel heeft 81 kammen met een steek van 9,5 cm. De steenrondsels hebben 32 staven. De steenrondsels draaien hierdoor 2,53 keer sneller dan de koningsspil en 6,3 keer sneller dan de bovenas.

Olieslagerij

De olieslagerij heeft een koppel kantstenen voor het pletten van het zaad, een vuister voor het verwarmen van het meel en een slagbank voor het olieslaan. De olieslagerij wordt via een kroonwiel op de tweede koningsspil aangedreven door het spoorwiel op de koningsspil. Het kroonwiel op de tweede koningsspil heeft 56 kammen. Het drijfwiel van de oliemolen heeft 12 pokhouten kammen en het steenwiel van het koppel kantstenen 60 dollen. De overbrenging naar de kantstenen is 1 : 0,59. Het tuimelwiel heeft 31 dollen. De wentelas heeft twee heven voor het optillen van de heien. De overbrenging naar de heien is 1 : 2,30. Het drijfwiel voor het roerwerk heeft 39 dollen, het eerste wiel van het roerwerk heeft 24 kammen en het tweede wiel van het roerwerk 18 kammen. De spinbol op de spil van het roerwerk heeft 12 dollen. De overbrenging naar het roerijzer is 1 : 2,66

Bij onvoldoende wind kan de olieslagerij ook met een elektromotor worden aangedreven.

Zagerij

In de zaagschuur staan een zaagmachine, zaagslee, zaagslijpmachine en een boormachine. De zaagmachine heeft één verticaal staand zaagblad.

Het aandrijfwiel met 36 kammen voor de zagerij zit op de tweede koning onder in de molen en het zaagwiel op de as naar de zagerij heeft 17 kammen. De overbrenging van de door de wind aangedreven drijfas van de zagerij is 1 : 6,30.

De zagerij kan bij onvoldoende wind ook met een elektromotor worden aangedreven.

Trivia

De molen heeft naar verluidt zijn kenmerkende zwarte kleur gekregen, toen een dakdekker eens een pot teer liet vallen bij het teren van de kap. De toenmalige molenaar gaf hem vervolgens maar opdracht de 'vlekken' te camoufleren door de hele molenromp te teren.
De achterkleindochter van de opdrachtgever voor de bouw, wonend in het molenhuis, is als vrijwillig molenaar nog op Holten's Molen actief.