Koptisch alfabet

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Koptisch alfabet
Het Koptische alfabet
Algemene informatie
Type Alfabet
Periode 1e eeuw na Chr. tot heden
Schrijfrichting Links-naar-rechts
Verwantschap
Moederschriften Grieks alfabet
Indeling
ISO 15924 Copt, 204
Portaal  Portaalicoon   Taal

De Koptische taal wordt geschreven in het Koptische alfabet. Het Koptische alfabet is voornamelijk gebaseerd op het Griekse alfabet, zij het met toevoeging van zeven letters die via het Demotisch aan de hiërogliefen ontleend zijn.

Het woord Koptisch komt van het Griekse woord voor Egypte: Αἴγυπτος Aíguptos. Na de Arabische verovering van Egypte in 640-642 na Christus werd het Koptisch grotendeels vervangen door het Arabisch.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Het Koptische alfabet heeft een lange geschiedenis, die teruggaat op de hellenistische periode. Het ontstond als een poging om de correcte uitspraak van Demotische teksten weer te geven in Griekse letters. Vroege Koptische geschriften dateren van de eerste en tweede eeuw na Christus en waren magische Egyptische teksten. Dit hoeft niet te verbazen; het Koptische alfabet was immers meer geschikt dan het Demotisch of de hiërogliefen om de klinkers van het Egyptisch nauwgezet te noteren. Onderzoekers noemen deze teksten ‘Oudkoptisch’. Het Griekse alfabet was echter niet geschikt om bepaalde klanken van het Egyptisch weer te geven, en daarom voegde men enkele Demotische lettertekens toe aan het Griekse alfabet.

Naargelang het christendom zich verspreidde in Egypte, geraakten de hiërogliefen in de vergetelheid, kort nadien gevolgd door het Demotische schrift. Het Koptische alfabet, dat, aangezien het eigenlijk een variant op het Griekse alfabet was, beter aansloot bij de nieuwe christelijke godsdienst, werd rond de 4e eeuw "gestandaardiseerd". Deze standaardisatie ging vooral uit van het Sahidische dialect, al bleven er nog verschillen bestaan tussen de alfabetten die voor verschillende dialecten gebruikt werden. Een belangrijke getuige uit deze periode zijn de gnostische teksten uit Nag Hammadi, die allemaal in het Koptisch opgesteld zijn.

Na de Arabische verovering en islamisering van Egypte kwam de Koptische taal, en daarmee ook het Koptische alfabet, meer en meer in de verdrukking. Vandaag wordt het Koptisch alleen nog gebruikt als een liturgische en religieuze taal binnen de Koptisch-Orthodoxe Kerk.

Tabel[bewerken | brontekst bewerken]

Unicode Afbeelding Naam[1] Grieks Hiëroglief Cijferwaarde Transliteratie Uitspraak
maj. min. maj. min. Sahidisch[2] Bohairisch[2] Laatkoptisch[3]
Coptic Alpha-maj.svg Coptic Alpha-min.svg alpha Α, α 1 a [a]? [a]? [a]?
CopteBmaj.png Coptic Beta-min.svg vêta, vida Β, β 2 v, b [β]? [β]? [w]?
(woordeinde: [b]?)
CopteCmaj.png Coptic Gamma-min.svg gamma Γ, γ 3 g [k]? (in Griekse leenwoorden)
CopteDmaj.png Coptic Dalda-min.svg dalda Δ, δ 4 d [t]? (in Griekse leenwoorden)
CopteEmaj.png Coptic Ei-min.svg ei Ε, ε 5 e [ɛ]?, [ə]?
(ei = [i]?, [j]?)
[ɛ]?, [ə]?
(ei = [əj]?)
[a]?
Copte6.png Copte6.png soou Ϛ, ϛ 6
CopteZmaj.png Coptic Zeta-min.svg zêta, zita Ζ, ζ 7 z [s]? (in Griekse leenwoorden)
CopteYmaj.png Coptic Eta-min.svg ê(i)ta, hêta Η, η 8 ê [e]? [e]? [i]?, [a]?
CopteTHmaj.png Coptic Theta-min.svg thêta, thita Θ, θ 9 th [t.h]? [tʰ]? [t]?
CopteImaj.png Coptic Iota-min.svg iôta, iauda Ι, ι 10 i [i]?, [j]? [i]?, [j]? [i]?, [j]?
CopteKmaj.png Coptic Kappa-min.svg kap(p)a Κ, κ 20 k [k]? [k]? [k]?
CopteLmaj.png Coptic Laula-min.svg lauda, laula Λ, λ 30 l [l]? [l]? [l]?
CopteMmaj.png Coptic Me-min.svg mê, me, mi Μ, μ 40 m [m]? [m]? [m]?
CopteNmaj.png Coptic Ne-min.svg ne, ni, nnê Ν, ν 50 n [n]? [n]? [n]?
CopteKSmaj.png Coptic Kxi-min.svg ksi Ξ, ξ 60 ks
CopteOmaj.png Coptic Ou-min.svg ou, o Ο, ο 70 o [ɔ]? [ɔ]? [u]?
CoptePmaj.png Coptic Pi-min.svg pi Π, π 80 p [p]? [p]? [b]?
Ϥ ϥ CopteFmaj.png Coptic Fai-min.svg fai, fêei, fei Ϙ, ϙ
f
90 f [f]? [f]? [f]?
CopteRmaj.png Coptic Ro-min.svg ro, hro, rô Ρ, ρ 100 r [r]? [r]? [r]?
CopteCCmaj.png Coptic Semma-min.svg sima, summa, sêma Ϲ, ϲ 200 s [s]? [s]? [s]?
CopteTmaj.png Coptic Tau-min.svg tau Τ, τ 300 t [t]? [t]? [d]?
(woordeinde: [t]?)
CopteUmaj.png Coptic He-min.svg he, ue Υ, υ 400 u [w]? (ou = [u]?, [w]?)
CopteVmaj.png Coptic Phi-min.svg phi Φ, φ 500 ph [p.h]? [pʰ]? [b]? ~ [f]?
CopteXmaj.png Coptic Khi-min.svg khi Χ, χ 600 kh [k.h]? [kʰ]? [k]?
CoptePSmaj.png Coptic Pxi-min.svg psi Ψ, ψ 700 ps
CopteWmaj.png Coptic O-min.svg ô, au Ω, ω 800 ô [o]? [o]? [u]?
Coptic Ro-bar.svg Coptic Ro-bar.svg Ϡ, ϡ 900
Ϣ ϣ CopteSmaj.png Coptic Sai-min.svg šai, šei
SA
š [ʃ]? [ʃ]? [ʃ]?
Ϧ (Ⳉ) ϧ (ⳉ) CopteKHmaj.png Coptic Hai-min.svg xai, xei[note 1]
M12
x [x]? [x]?
Ϩ ϩ CopteHmaj.png Coptic Hori-bar.svg hori, hôrei
F18
Y1
h [h]? [h]? [h]?
Ϫ ϫ CopteJmaj.png Coptic Dandia-min.svg janjia
U29
j [tʲ]? [c]? [ɟ]?
Ϭ ϭ CopteTSHmaj.png Coptic Cima-min.svg cima
k
c [kʲ]? [cʰ]? [ʃ]?
Ϯ ϯ Coptic Ti-maj.svg Coptic Ti-min.svg ti, †ei
D37
t
ti, † [ti]? [tə]? (?)
  1. Het Achmimische dialect gebruikt de letter Ⳉ, ⳉ voor [x]?, maar hiervan is geen naam overgeleverd.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Koptisch schrift van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.