Lynchen

Een gelynchte zwarte man in 1889

Ansichtkaart van de levend verbrande Will Stanley - op de achterkant staat geschreven: This is the Barbecue we had last night my picture is to the left with a cross over it your son Joe, Temple, Texas, 1915

Een stripje van de Ku Klux Klan; bedreiging met ophanging voor "carpetbaggers" uit Ohio

De gelynchte William Brown, 28 september 1919

Lynchen is het doden van een (vermeende) misdadiger zonder vorm van een proces door een woedende volksmenigte. Het is daarmee een vorm van eigenrichting.

De uitdrukking lynchen is genoemd naar een persoon, maar het is onduidelijk naar wie precies. Het kan Charles Lynch (1736-1796) zijn, maar ook William Lynch (1742-1820) of eventueel James Lynch Fitzstephen uit Galway, Ierland (15e eeuw).

Verenigde Staten

Hoewel lynchpartijen voorkomen in de gehele menselijke geschiedenis, in vele culturen, is het verschijnsel vooral bekend uit de zuidelijke Verenigde Staten. Het werd in de VS aanvankelijk als een vorm van eigenrichting ('frontier justice') toegepast in het 'Wilde Westen'. Na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog werd het vooral in de zuidelijke staten toegepast door blanken tegen Afro-Amerikanen (voormalige slaven) als instrument van intimidatie. Vanaf 1930 nam het lynchen daar sterk in omvang af.

Jesse Washington, Texas

De lynchpartij van Jesse Washington is waarschijnlijk de bekendste van de 492 (bekende) lynchpartijen in Texas tussen 1882 en 1930. De geestelijk gestoorde Afrikaans-Amerikaanse jongeman werd beschuldigd van moord op een vrouw. Hij werd gecastreerd en gemarteld, zijn oren werden afgesneden en hij werd levend verbrand door de menigte.

Fred Rouse, Fort Worth, Texas

Een geval van lynchjustitie deed zich in 1921 voor te Fort Worth. Bij een vleesverwerkende industrie, waar alleen blanken werkten, was een staking uitgebroken. De werkgever probeerde de staking te breken door zwarte arbeiders van elders te halen. Een 33-jarige zwarte arbeider, Fred Rouse, kreeg ruzie met blanke strike pickets, die toezagen, dat er geen onderkruipers hun werk gingen doen, en verwondde twee van hen met schoten uit een vuurwapen. De man werd daarop in elkaar geslagen. De strike pickets meenden dat hij dood was en gingen weg. Het slachtoffer bleek echter nog te leven en werd in het ziekenhuis opgenomen en verpleegd. Toen degenen, die hem hadden neergeslagen, dat hoorden, sleurden ze hem op 11 december uit het ziekenhuis weg, mishandelden hem, hingen hem op aan een boom en doorzeefden daarna zijn lijk met kogels. De verdachten, onder wie twee politieagenten, werden nooit berecht. Op 11 december 2021 werd besloten, op de locatie van de lynchpartij een gedenkteken voor Rouse op te richten.

Drie medewerkers van een rondreizend circus, Minnesota

De lynchpartij in Duluth, waarbij drie zwarte medewerkers van het "James Robinson Circus" omkwamen, inspireerde Bob Dylan (geboren in Duluth) voor het nummer Desolation Row. De vader van Dylan woonde destijds vlak bij de plaats waar de lynchpartij zich voltrok.

Nederland

De gebroeders De Witt, Den Haag

De moordpartij op de gebroeders De Witt in Den Haag

De moord op de gebroeders De Witt is waarschijnlijk de bekendste lynchpartij uit de Nederlandse geschiedenis. Cornelis de Witt en Johan de Witt werden op 20 augustus 1672 tegelijk gelyncht in Den Haag. Johan werd met één schot doodgeschoten. Cornelis werd neergeslagen, -geschoten en -gestoken; toen hij zijn hoofd nog oprichtte, werden hem met twee slagen van een geweerkolf de hersens ingeslagen. De lijken werden naakt ondersteboven opgehangen. Een omstander sneed repen vlees uit de billen om die meteen daarna op te eten. De tenen, vingers, tongen, lippen, geslachtsdelen en ogen werden van de lichamen afgesneden. De lijken werden opengereten en de ingewanden werden verwijderd, waarna deze deels door omstanders werden opgegeten of aan honden te eten gegeven. Daarna werden bij beide broers de harten uit het lijf gesneden, waarna deze organen nog jarenlang ter bespotting werden tentoongesteld. Een tong en een vinger, waarvan verondersteld wordt dat ze afkomstig zijn van de broers, bevinden zich tegenwoordig in het Haags Historisch Museum.

Latijns Amerika

Heden ten dage komt lynching regelmatig voor in landen in Latijns Amerika, waaronder Brazilie.

Drie undercoveragenten, Mexico-Stad

In 2004 maakten drie undercoverpolitieagenten in Tláhuac (Mexico-Stad) foto's van een school. Ze werden hierop gelyncht door een woedende massa die hen voor pedofielen aanzag. Twee van de agenten kwamen om het leven en de derde raakte zwaargewond. Het incident was rechtstreeks op televisie te zien, maar burgemeester Marcelo Ebrard stond niet toe dat de agenten werden gered.

Meer dan tien mensen, Haiti

In 2023 werden meer dan tien mensen, vermoedelijk bendeleden, in Port-au-Prince gelyncht door een woedende menigte.

Afrika

Ook in Afrika komt lynching veel voor, onder andere in Zuid-Afrika. In Zuid-Afrika vierden de zogenaamde halsbandmoorden in de jaren tachtig en negentig hoogtij.

Casussen

• Er hebben in de geschiedenis veel lynchpartijen plaatsgevonden tegen vermeende heksen, zogeheten heksenjachten.
• Een menigte probeerde in 1897 Mahatma Gandhi, na een kort bezoek (1896) aan India, te lynchen in Zuid-Afrika.
• Gustavo A. Madero werd gelyncht op 18 februari 1913 in het fort La Ciudadela.
• Thomas Thurmond en John Holmes werden op 26 november 1933 gelyncht in San Jose. Gouverneur James Rolph verklaarde later dat hij welbewust niet had ingegrepen en de daders niet zou vervolgen.
• Willem van Ramilly werd in 1489 op de Grote Markt in Brussel in het openbaar gelyncht.
• In 1930 vond in Marion de laatste lynchpartij in het Amerikaanse noorden plaats.

Zie ook

• Volksgericht
• Bartholomeusnacht
• Ku Klux Klan
• Ida Wells en Paul Robeson, die streden tegen het lynchen

Bronnen, noten en/of referenties