Naar inhoud springen

Herfst

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Najaar)
Bioscoopjournaal uit 1964 over de herfst in de natuur van Zuid-Limburg (Nederland)
Herfst in België
Herfstkleuren
Gevallen herfstbladeren
Een boom in herfsttooi

De herfst of het najaar is een van de vier seizoenen. In gematigde klimaatzones verliezen de meeste loofbomen en ook andere planten hun bladeren.

In de herfst wordt het over het algemeen flink kouder dan in de zomer. Periodes met warmte kunnen desondanks ook in de herfst optreden, dit wordt dan nazomer genoemd.

Het woord herfst is afgeleid van het Oudnederlandse heruist ([ɦɛrvɪst]), dat uiteindelijk uit het gereconstrueerde Proto-Germaanse *harbusta is ontstaan. Daarmee is het Engelse woord harvest ("oogst") een cognaat. De exacte oorspronkelijke betekenis van *harbusta is niet bekend, wel is dankzij cognaatvergelijkingen met verwante Indo-Europese talen duidelijk dat het verband houdt met "plukken, snijden en snoeien".[1]

Astronomische herfst

[bewerken | brontekst bewerken]

Het astronomisch bepaalde begin van de herfst is de herfstnachtevening rond 23 september op het noordelijk halfrond, en rond 20 maart op het zuidelijk halfrond. De zon gaat dan door het herfstpunt en de dag en de nacht zijn dan overal ter wereld nagenoeg even lang (dit verschijnsel heet de equinox).

De herfst eindigt rond 22 december op het noordelijk halfrond, en rond 21 juni op het zuidelijk halfrond, met de winterzonnewende.

Aanvangstijdstippen

[bewerken | brontekst bewerken]

De aanvangstijdstippen van de astronomische herfst op het noordelijk halfrond tussen de jaren 2001 en 2030 zijn als volgt:[2]

2001 23 september 01:05   2007 23 september 11:51   2013 22 september 22:44   2019 23 september 09:50   2025 22 september 20:20
2002 23 september 06:56 2008 22 september 17:45 2014 23 september 04:30 2020 22 september 15:31 2026 23 september 02:06
2003 23 september 12:47 2009 22 september 23:18 2015 23 september 10:20 2021 22 september 21:21 2027 23 september 08:02
2004 22 september 18:30 2010 23 september 05:09 2016 22 september 16:21 2022 23 september 03:04 2028 22 september 13:45
2005 23 september 00:23 2011 23 september 11:05 2017 22 september 22:02 2023 23 september 08:50 2029 22 september 19:37
2006 23 september 06:04 2012 22 september 16:49 2018 23 september 03:54 2024 22 september 14:44 2030 23 september 01:27

De aangegeven tijd is de Midden-Europese Zomertijd, die onder andere wordt gebruikt in Nederland en België. Op het zuidelijk halfrond begint op deze tijden de lente.

Het astronomisch begin van de herfst is het ijkpunt van de Franse republikeinse kalender.

Meteorologische herfst

[bewerken | brontekst bewerken]

De meteorologische herfst begint eerder, op 1 september op het noordelijk halfrond en op 1 maart op het zuidelijk halfrond. Deze duurt dan tot en met respectievelijk 30 november en 31 mei.

Weerextremen België

[bewerken | brontekst bewerken]
warmste

(°C)

droogste

(mm neerslag)

minste

regendagen

zonnigste

(uu:mm zon)

koudste

(°C)

natste

(mm neerslag)

meeste

regendagen

somberste

(uu:mm zon)

eerste 13,9 (2006) 75,8 (1953) 27 (1921) 547:58 (1959) 7,3 (1887) 411,6 (1974) 81 (1974) 201:15 (1887)
tweede 13,0 (2014) 93,5 (1920) 31 (1920) 485:58 (1908) 7,7 (1952) 386,7 (1932) 74 (1930) 219:01 (1905)
derde 12,4 (2011) 97,4 (1959) 31 (1920) 474:06 (1965) 7,8 (1871) 380,9 (1984) 67 (1981) 229:24 (1998)
vierde 12,3 (2009) 97,8 (1858) 32 (1898) 462:53 (1921) 7,8 (1896) 367,3 (2001) 67 (1984) 231:45 (1974)
vijfde 12,3 (2005) 100,7 (1978) 33 (1857) 450:02 (2011) 7,8 (1905) 355,6 (1998) 67 (1952) 243:26 (1984)
normaal 10,9 219,9 51 321:60 10,9 219,9 51 321:60
[3]

Feestdagen die vallen tijdens de herfst zijn Mabon, Hervormingsdag, Allerzielen en Allerheiligen, Sint-Maarten, Sinterklaas en Halloween.

"Herfst" wordt wel beschouwd als een van de moeilijkste rijmwoorden in de Nederlandse taal.[4] Onder andere de dichter Drs. P heeft een poging gedaan met de zin: "De buren waren grimmig, zijn ouders diep gegriefd. En onder zijn collega's was hij ook al niet geliefd. De oude juffrouw Zomer, baas Voorjaar, meester Herfst. Ze riepen driewerf schande, juffrouw Zomer het driewerfst."[5] Oorspronkelijk van Marcel Verreck, maar later geclaimd door Drs. P., en vaak toegeschreven aan Ivo de Wijs en Pieter Nieuwint is verder de dichtregel: "In de winter en de herfst, Zijn bejaarden op hun sterfst."

Zie de categorie Autumn van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Zoek herfst op in het WikiWoordenboek.