Oud-Italische schriften

Oud-Italisch
Een inscriptie van de Marsiliana-tablet omstreeks 700 v.chr.
Algemene informatie
Type	Alfabet
Verwantschap
Moederschriften	Fenicisch alfabet Grieks alfabet, Euboeïsche variant
Afgeleide schriften	Runen, Latijns schrift
Indeling
Unicode-subbereik	U+10300–U+1032F
ISO 15924	Ital
Portaal    Taal

De Oud-Italische schriften zijn een aantal vergelijkbare oude schriften die tussen ongeveer 700 en 100 voor Christus op het Italiaanse schiereiland werden gebruikt voor verschillende talen die in die tijd en plaats werden gesproken. Het meest opvallende schrift is het Etruskische alfabet, dat de directe voorouder was van het Klassiek Latijns alfabet dat momenteel wordt gebruikt door het Nederlands en vele andere talen van de wereld. Er wordt aangenomen dat de Runen die in Noord-Europa werden gebruikt, afzonderlijk van een van deze alfabetten afgeleid zijn in de tweede eeuw na Christus.

Oorsprong

De Oud-Italische alfabetten zijn duidelijk afgeleid van het Grieks alfabet, in het bijzonder van de Euboeïsche variant (ook bekend als Cumaeïsche variant) die in de Euboeïsch Griekse kolonies van Ischia en Cumae in de golf van Napels in de 8e voor Christus werd gebruikt. De Etrusken waren in die periode de leidende beschaving van Italië en er wordt aangenomen dat de andere Oud-Italische schriften zijn afgeleid van die van hen - hoewel sommige van hen, waaronder het Latijnse alfabet, bepaalde Griekse letters behielden die de Etrusken zelf in een vrij vroeg stadium hadden laten vallen.

De Oud-Italische alfabetten werden gebruikt voor verschillende talen, waaronder enkele Indo-Europese talen (voornamelijk uit de Italische-tak, maar ook Gallisch en waarschijnlijk in inscripties geïnterpreteerd als Oergermaans) en sommige niet-Indo-Europese (zoals Etruskisch zelf).

Fenicisch
Letter [←]
Waarde	ʾ	b	g	d	h	w	z	ḥ	ṭ	y	k	l	m	n	s	ʿ	p	ṣ	q	r	š	t
Westgrieks
Letter [→]
Waarde	a	b	g	d	e	w	zd	h	tʰ	i	k	l	m	n		o	p	s	k	r	s	t	u	ks	pʰ	kʰ
Transcriptie	Α	Β	Γ	Δ	Ε	Ϝ	Ζ	Η	Θ	Ι	Κ	Λ	Μ	Ν	Ξ	Ο	Π	Ϻ	Ϙ	Ρ	Σ	Τ	Υ	Χ	Φ	Ψ
Etruskisch - van de 7e eeuw v.chr.
Marsiliana [←]
Archaïsch (tot c. 5e eeuw v.chr.) [←]
Neo (4e tot 1e eeuw v.chr.)[←]
Waarde	a		k		e	v	ts	h	th	i	k	l	m	n			p	sh	k	r	s	t	u		ph	kh	f
Transcriptie	a		c		e	v	z	h	θ	i	k	l	m	n			p	ś	q	r	s	t	u		φ	χ	f
Oskisch - van de 5e eeuw v.chr.
Letter [←]
Waarde	a	b	g	d	ɛ	v	ts	x?		i	k	l	m	n			p			r	s	t	o:				f	o	e
Transcriptie	A	B	G	D	E	V	Z	H		I	K	L	M	N			P			R	S	T	U				F	Ú	Í
Lepontisch - 7e tot 5e eeuw v.chr.
Letter [?][→]	𐌀				𐌄	𐌅	𐌆		𐌈	𐌉	𐌊	𐌋	𐌌	𐌍		𐌏	𐌐	𐌑		𐌓	𐌔	𐌕	𐌖	𐌗
Waarde
Transcriptie	A				E	V	Z		Θ	I	K	L	M	N		O	P	Ś		R	S	T	U	X
Zuid-Piceens - van de 6e eeuw v.chr.
Letter [?][→]	𐌀	𐌁	𐌂	𐌃	𐌄	𐌅		𐌇		𐌉	𐌊	𐌋	𐌌	𐌍		𐌏	𐌐		𐌒	𐌓	𐌔	𐌕	𐌖				𐌚	𐌞	𐌝	𐌟
Waarde
Transcriptie	A	B	G	D	E	V		H		I	K	L	M	N		O	P		Q	R	S	T	U				F	Ú	Í	*

Etruskisch alfabet

Zie Etruskisch#Alfabet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Verschillende Indo-Europese talen die tot de Italische-tak behoorden (Faliskisch en leden van de Sabellische groep, waaronder Oskisch, Umbrisch en Zuid-Piceens, en andere Indo-Europese takken zoals het Venetisch) gebruikten oorspronkelijk het alfabet. Faliskisch, Oskisch, Umbrisch, Noord-Piceens en Zuid-Piceens komen allemaal voort uit een Etruskische vorm van het alfabet.  

Alfabet van Nuceria

De alfabetten van Este (Venetic), Magrè en Bolzano / Bozen-Sanzeno (Raetic), Sondrio (Camunic), Lugano (Lepontic)

Het Nuceriaanse alfabet is gebaseerd op inscripties gevonden in Zuid-Italië (Nocera Superiore, Sorrento, Vico Equense en andere plaatsen). Er zijn alleen voorbeelden gevonden van tussen de 6e en 5e eeuw voor Christus. Het belangrijkste teken is de /S/, in de vorm van een dennenboom of vissengraat, en mogelijk een afleiding van het Fenicisch alfabet.

Andere talen:

• Venetisch
• Faliskisch
• Umbrisch
• Noord-Piceens
• Rhaetisch
• Camunisch

Rhaetische alfabetten

Het alfabet van Sanzeno (en ook dat van Bozen), ongeveer 100 Rhaetische inscripties. Het alfabet van Magrè (nabij Schio), Oost-Rhaetiaanse inscripties.

Venetisch alfabet

Alfabet van Este: vergelijkbaar maar niet identiek aan dat van Magrè, Venetische inscripties.

Camunisch alfabet

Ingekerfd abecedarium op de rotstekeningen van Valcamonica .

Latijns alfabet

Zie Geschiedenis van het Latijnse schrift voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

21 van de 26 archaïsche Etruskische letters werden vanaf de 7e eeuw voor Christus voor het Oud-Latijn overgenomen, hetzij rechtstreeks uit het Cumaeïsche alfabet, hetzij via archaïsche Etruskische vormen. Vergeleken met het klassieke Etruskische alfabet heeft het Latijns alfabet B, D, K, O, Q, X behouden maar Θ, Ś, Φ, Ψ en F laten vallen. (Etruskische U is Latijns V; Etruskische V is Latijns F. )

𐌀

𐌁

𐌂

𐌃

𐌄

𐌅

𐌆

𐌇

𐌉

𐌊

𐌋

𐌌

𐌍

𐌏

𐌐

𐌒

𐌓

𐌔

𐌕

𐌖

𐌗

A

B

C

D

E

F

Z

H

I

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

V

X

Duenos-inscriptie, 6e eeuw voor Christus

Zuid-Piceense alfabet

Het Zuid-Piceense alfabet, bekend uit de 6e eeuw voor Christus, lijkt het meest op het zuidelijke Etruskische alfabet omdat het Q gebruikt voor /k/ en K voor /g/.

Verder lezen

• Bonfante, Giuliano (2002), The Etruscan Language: An Introduction, 2nd. Manchester University Press, Manchester. ISBN 0-7190-5539-3.
• Mullen, Alex (2013), Southern Gaul and the Mediterranean: Multilingualism and Multiple Identities in the Iron Age and Roman Periods. Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 978-1-107-02059-7.

Externe links

• Etruscan Texts Project. U. Mass.. Gearchiveerd op 30 maart 2005. "A searchable online database of Etruscan inscriptions"
• Old Italic. Unicode.org.
• The Etruscan alphabet. Omniglot.com.
• Old Italic alphabets. Omniglot.com.
• Etruscan. AncientScripts.com.
• Oscan. AncientScripts.com. Gearchiveerd op 25 oktober 2015. Geraadpleegd op 13 november 2006.
• Unicode Fonts. www.wazu.jp.

Bronnen, noten en/of referenties