Portaal:Dinosauriërs/Uitgelicht/5
Compsognathus is een geslacht van kleine vleesetende theropode dinosauriërs, behorende tot de groep van de Coelurosauria, dat tijdens het late Jura, 150 miljoen jaar geleden, in het gebied van het huidige Europa leefde.
Het eerste fossiel van Compsognathus is in 1859 gevonden in Duitsland. Datzelfde jaar kreeg het geslacht zijn naam die "sierlijke kaak" betekent toen de typesoort Compsognathus longipes benoemd werd. In 1972 werd een tweede soort benoemd: Compsognathus corallestris, na een vondst van een fossiel in Frankrijk. Later werd begrepen dat het daarbij slechts gaat om een groter exemplaar van C. longipes. Beide fossielen samen zijn alles wat ooit van Compsognathus is teruggevonden. Ze zijn echter zo compleet dat de wetenschappers toch een goed beeld kregen van de bouw van het dier. In 1859 was het Duitse fossiel zelfs het enige gevonden skelet van een dinosauriër dat bijna helemaal bewaard was gebleven.
Compsognathus is een kleine tweevoetige roofsauriër die ongeveer anderhalve meter lang kon worden en drie kilogram zwaar. Vaak wordt hij nog in de boeken vermeld als de kleinste bekende dinosauriër maar de laatste jaren zijn er dinosauriërs gevonden die een stuk kleiner waren — en ook is duidelijk geworden dat de vogels dinosauriërs zijn. Compsognathus hield zijn romp horizontaal, in evenwicht gehouden door een lange staart. Hij had lange achterpoten waarmee hij hard kon rennen. De voorpoten waren veel korter en hadden drie vingers, niet twee zoals vroeger werd gedacht. Een lange soepele nek droeg een langwerpig hoofd, uitgerust met dolkvormige tandjes. Compsognathus was warmbloedig. Misschien dat hij ook een primitief verenkleed had, net als sommige van zijn verwanten, de Compsognathidae, maar op het Franse exemplaar zijn schubben op de staart gevonden.
Het gesteente waarin de fossielen zijn opgegraven, is oorspronkelijk als sediment op een ondiepe zeebodem afgezet. Daarom wordt wel gedacht dat Compsognathus op kleine koraaleilanden leefde. Daar joeg hij dan op hagedissen en brughagedissen waarvan beide exemplaren nog de resten van in de buikholte hebben. Het kan zijn dat hij ook op grotere eilanden voorkwam en kleine plantenetende dinosauriërs als prooi had.
Compsognathus is al vroeg in verband gebracht met het probleem van de oorsprong van de vogels. Zijn skelet lijkt veel op dat van de oudste vogels en twee fossielen van de oervogel Archaeopteryx zijn ooit voor die van Compsognathus aangezien. Tegenwoordig zijn er echter veel nauwere vogelverwanten bekend.