Verdrag van Tordesillas

Eerste pagina van het verdrag. Nationale Bibliotheek in Lissabon.

Lijn van het Verdrag van Tordesillas in het paars en die van het Verdrag van Zaragoza in het groen.

Het Verdrag van Tordesillas (Portugees: Tratado de Tordesilhas Spaans: Tratado de Tordesillas) (Tordesillas, 7 juni 1494) regelde de opdeling van de niet-Europese wereld tussen Castilië en Portugal, die de eerste ontdekkingsreizen organiseerden.

Paus Alexander VI bepaalde na de ontdekking van Amerika dat alles ten westen van een bepaalde lijn (480 km van de archipel Kaapverdië) toebehoorde aan Castilië, en alles ten oosten daarvan aan Portugal. In het verdrag van Tordesillas stemde Castilië ermee in dat deze lijn naar het westen werd verlegd (1770 km van Kaapverdië). Hierdoor werd het later ontdekte Brazilië Portugees bezit. Sommige historici stellen echter dat de mogelijkheid bestaat dat vroegere expedities reeds voet aan wal gezet hadden in Brazilië, wat zou betekenen dat ze met voorbedachten rade het Verdrag van Tordesillas sloten.

Bij het Verdrag van Zaragoza (1529) werd deze lijn tot in de Stille Oceaan doorgetrokken.

Deze demarcatielijn zorgde er ook voor dat de zeeën verdeeld werden tussen de Portugezen en de Kastilianen (het principe van Mare Clausum). Deze aanspraken werden later door verschillende andere Europese landen (de Nederlanden, Frankrijk, Engeland) resoluut verworpen. Koning Frans I van Frankrijk merkte eens schamper op dat hij nooit "de clausule in het testament van Adam had gezien, waarin zijn land zou zijn uitgesloten van alle rechten op delen van de Nieuwe Wereld"'.

Het was ongeveer halfweg tussen de archipel Kaapverdië (die al Portugees gebied waren) en de eilanden die door Christopher Columbus op zijn eerst reis waren ontdekt en door Castilië werden opgeëist. In het Verdrag werden ze Cipangu en Antilia genoemd, maar er bestaat weinig twijfel over dat het hier om Cuba en Hispaniola gaat. De landen ten oosten van de lijn zouden aan Portugal en de gebieden ten westen aan Castilië toekomen. Het verdrag werd op 2 juli 1494 door Castilië en op 5 september 1494 door Portugal geratificeerd. De andere kant van de wereld zou enkele decennia later verdeeld worden voor de ondertekening op 22 april 1529 van het Verdrag van Zaragoza, die de antimeridiaan specificeerde van de scheidingslijn die in het Verdrag van Tordesillas werd benoemd. De originelen van beide verdragen worden bewaard door de Archivo General de Indias in Spanje en door de Arquivo Nacional da Torre do Tombo in Portugal.

Zie ook

• Verdrag van Zaragoza
• Lijst van verdragen