Toonstelsel: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
verplaatst van toonschaal naar hier |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Onder [[toonstelsel]] of '''toonsysteem''' verstaat men in de [[muziek]] de systematiek van een [[toonladder]], d.w.z. de wijze waarop een toonladder opgebouwd is. Zo kent men onder andere het toonstelsel van de majeur toonladder en van de mineur toonladder. Belangrijke andere toonstelsels zijn het [[twaalftoonstelsel]], het [[31-toonsverdeling|31-toonstelsel]], de [[pentatoniek]] en het [[microtonale muziek|microtonale toonsysteem]]. |
Onder [[toonstelsel]] of '''toonsysteem''' verstaat men in de [[muziek]] de systematiek van een [[toonladder]], d.w.z. de wijze waarop een toonladder opgebouwd is. Zo kent men onder andere het toonstelsel van de majeur toonladder en van de mineur toonladder. Belangrijke andere toonstelsels zijn het [[twaalftoonstelsel]], het [[31-toonsverdeling|31-toonstelsel]], de [[pentatoniek]] en het [[microtonale muziek|microtonale toonsysteem]]. |
||
==Toonstelsel en toonladder== |
|||
| ⚫ | |||
Een toonladder is een geordende [[selectie]] [[toonhoogte|tonen]] uit een [[toonstelsel]]. De [[term]]en overlappen elkaar vaak en kunnen dan beide gebruikt worden. Men spreekt echter bij de [[constructie]] van [[muziekinstrument]]en van toonstelselverdelingen (op de hals van een [[gitaar]] bijvoorbeeld) en bij [[muziek]] eerder van een toonladder. |
|||
==Westerse toonsysteem== |
|||
{{main|Gelijkzwevende stemming}} |
|||
In het Westen is in de huidige tijd de [[gelijkzwevende stemming]] de meest gebruikte [[stemming (muziek)|stemming]]. De [[gelijkzwevende stemming]] of evenredig zwevende temperatuur is, voor instrumenten met vaste stemming, de meest gebruikelijke [[stemming (muziek)|stemming]], in 12 tonen per [[octaaf (muziek)|octaaf]]. Het octaaf wordt in 12 "even grote" afstanden verdeeld, d.w.z. de verhouding van de frequenties van twee opeenvolgende halve tonen is steeds dezelfde. Bijgevolg wijken alle [[interval (muziek)|interval]]len, behalve het octaaf, af van de reine stemming. Alle gelijknamige intervallen klinken even [[vals (muziek)|vals]], althans evenredig vals, vandaar de naam ''evenredig zwevende'' stemming. Voordeel van deze stemming is, dat ze gelijk blijft als op een andere [[toonsoort]] wordt overgegaan, en er dus niet opnieuw gestemd hoeft te worden. |
|||
==Alternatieve toonstelsels== |
|||
Er zijn muziektheoretici zoals [[Harry Partch]] die toonstelsels ontwikkelden met meer dan 12 tonen. |
|||
21-schalig, 19-schalig, [[31-toonsverdeling|31-schalig]], 43-schalig zijn gebruikelijke alternatieve gelijkzwevende toonsystemen. Ook zijn er veel alternatieve toonladders, met name in de [[wereldmuziek]], die in de meeste gevallen gebaseerd zijn op [[aliquot]]e series van reine [[Harmonische#Muziek|harmonischen]]. In de muziekwetenschap vallen andersoortige toonstelsels onder de noemer [[microtonale muziek|microtonaliteit]]. |
|||
In veel niet-westerse muziek, bijvoorbeeld in de [[Arabische muziek]] bestaat een groot aantal [[maqam]] toonreeksen waarin ook kleinere afstanden dan de gebruikelijke hele en halve toon een rol spelen (bijv. [[kwarttoon]]afstanden) |
|||
Ook in de westerse traditie zijn pogingen gedaan om ook kleinere onderverdelingen aan te brengen, zoals de [[31-toonsverdeling]]. |
|||
De [[Bohlen-Pierce-schaal]] is een toonstelsel waarbij het octaaf na de grondtoon de belangrijkste toon is, maar de [[duodecime]]. Het systeem verdeelt daarmee het totale interval van één toonladder over anderhalf octaaf. |
|||
==Zie ook== |
|||
*[[Breukgetal]] |
|||
*[[Lijst van intervallen]] |
|||
*[[Stemming (muziek)]] |
|||
*[[Microtonale muziek]] |
|||
*[[Toonladder]] |
|||
*[[Wikipedia:Wikiproject stemmingen (muziek)]] |
|||
{{Toonschalen}} |
|||
| ⚫ | |||
[[Categorie:Stemming (muziek)]] |
|||
Versie van 16 okt 2007 10:03
Onder toonstelsel of toonsysteem verstaat men in de muziek de systematiek van een toonladder, d.w.z. de wijze waarop een toonladder opgebouwd is. Zo kent men onder andere het toonstelsel van de majeur toonladder en van de mineur toonladder. Belangrijke andere toonstelsels zijn het twaalftoonstelsel, het 31-toonstelsel, de pentatoniek en het microtonale toonsysteem.
Toonstelsel en toonladder
Een toonladder is een geordende selectie tonen uit een toonstelsel. De termen overlappen elkaar vaak en kunnen dan beide gebruikt worden. Men spreekt echter bij de constructie van muziekinstrumenten van toonstelselverdelingen (op de hals van een gitaar bijvoorbeeld) en bij muziek eerder van een toonladder.
Westerse toonsysteem
Zie Gelijkzwevende stemming voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In het Westen is in de huidige tijd de gelijkzwevende stemming de meest gebruikte stemming. De gelijkzwevende stemming of evenredig zwevende temperatuur is, voor instrumenten met vaste stemming, de meest gebruikelijke stemming, in 12 tonen per octaaf. Het octaaf wordt in 12 "even grote" afstanden verdeeld, d.w.z. de verhouding van de frequenties van twee opeenvolgende halve tonen is steeds dezelfde. Bijgevolg wijken alle intervallen, behalve het octaaf, af van de reine stemming. Alle gelijknamige intervallen klinken even vals, althans evenredig vals, vandaar de naam evenredig zwevende stemming. Voordeel van deze stemming is, dat ze gelijk blijft als op een andere toonsoort wordt overgegaan, en er dus niet opnieuw gestemd hoeft te worden.
Alternatieve toonstelsels
Er zijn muziektheoretici zoals Harry Partch die toonstelsels ontwikkelden met meer dan 12 tonen. 21-schalig, 19-schalig, 31-schalig, 43-schalig zijn gebruikelijke alternatieve gelijkzwevende toonsystemen. Ook zijn er veel alternatieve toonladders, met name in de wereldmuziek, die in de meeste gevallen gebaseerd zijn op aliquote series van reine harmonischen. In de muziekwetenschap vallen andersoortige toonstelsels onder de noemer microtonaliteit.
In veel niet-westerse muziek, bijvoorbeeld in de Arabische muziek bestaat een groot aantal maqam toonreeksen waarin ook kleinere afstanden dan de gebruikelijke hele en halve toon een rol spelen (bijv. kwarttoonafstanden)
Ook in de westerse traditie zijn pogingen gedaan om ook kleinere onderverdelingen aan te brengen, zoals de 31-toonsverdeling.
De Bohlen-Pierce-schaal is een toonstelsel waarbij het octaaf na de grondtoon de belangrijkste toon is, maar de duodecime. Het systeem verdeelt daarmee het totale interval van één toonladder over anderhalf octaaf.