Epistolae (Brieven) van Spinoza

De Epistolae (Brieven) van Spinoza zijn brieven over meestal filosofische onderwerpen van en aan de Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza (1633-1677), geleerden en Spinoza's bewonderaars. Er zijn 88 brieven overgeleverd: 50 van Spinoza en 38 van zijn correspondenten, 52 in het Latijn en 26 in het Nederlands.

Spinoza's volgelingen in Amsterdam gaven de Epistolae na diens overlijden uit in de Opera Posthuma (Nederlandse vertaling: De nagelate schriften, 1677)^[1] Op het titelblad van het hele werk staat als auteur "B.d.S" met Hamburg in plaats van Amsterdam om vervolging te voorkomen. De brieven gaan over onderwerpen uit de werken van Spinoza (bijvoorbeeld oneindigheid en attributen (eigenschappen) van "God", Spinoza's aanduiding voor het heelal) maar ook over bijvoorbeeld geestverschijningen en wetenschappelijke ontdekkingen als het vacuüm.

Spinoza bewaarde de ontvangen brieven en de kladversies van zijn verstuurde brieven. Het project Spinozas Web meldde in 2017 dat er nog zeker 36 brieven van Spinoza zijn gevonden.^[2]

B.d.S.: Epistolae doctorum quorumdam virorum, 1677 (Brieven van geleerde mannen met antwoorden)
Briefje van Spinoza aan Leibniz, 9 november 1671. In het Latijn.

Correspondenten

Onder meer^[3] de volgenden, met de jaren van hun briefwisseling:

Pieter Balling, 1664
Willem van Blijenbergh, 1664-1665

Een Dordtse graanhandelaar, regent en schrijver (1632–1696), die met Spinoza correspondeerde over de vrije wil en na Spinoza's dood boeken uitbracht tegen diens Tractatus theologico-politicus en Ethica.

Albert Burgh, 1675

De franciscaan Albert Burgh (1650-1708) schreef Spinoza vanuit Rome om zijn rationalistische dwalingen en ongeloof in Christus te bestrijden. Spinoza's antwoord is beroemd: het is belachelijk dat de Rooms-Katholieke Kerk de mensen die door de duivel misleid worden tot in de eeuwigheid verdoemt, terwijl de duivel zelf ongestraft blijft.

Johannes Bouwmeester, 1665-1666, 1673
Hugo Boxel Danielsz, 1674^[4]
Robert Boyle, 1663
Johann Ludwig Fabritius, 1673
Johann Georg Graevius, 1673
Johannes Hudde, 1666, 1671
Jarig Jelles, 1667, 1669, 1671, 1673-1674
Gottfried Leibniz

In 1676 kwam Leibniz bij Spinoza op bezoek en ze bespraken onder meer de zielsverhuizing bij Pythagoras.^[5]

Johan van der Meer, 1666
Lodewijk Meyer, 1663
Henry Oldenburg, 1661-1663, 1665, 1675-1676

Petrus Serrarius (Pieter Serrurier) bracht Oldenburg, secretaris van de Royal Society in Londen, met Spinoza in contact en diende als koerier.

Jacob Ostens, 1671
Jan Rieuwertszn Sr., 1674
George Hermann Schuller, 1674-1676
Niels Stensen (Nicolaus Steno), 1671
Ehrenfried W. von Tschirnhaus, 1674-1676

Spinoza begon een correspondentie met de Duitse natuur- en wiskundige Ehrenfried Walther von Tschirnhaus, die in Leiden gestudeerd had. Volgens Jonathan Israel werd Spinoza in zijn laatste jaren vooral gestimuleerd door de discussies met von Tschirnhaus over onder meer de vrije wil, de motivatie van de mens en Descartes' wetten van de beweging. Von Tschirnhaus kwam bij Spinoza op bezoek en kreeg via Spinoza contact met Henry Oldenburg, de secretaris van de Royal Society in Londen.^[bron?]

Lambert van Velthuysen, 1671, 1675

De Utrechtse arts Lambert van Velthuysen (1622-1685) had kritiek op het godsbeeld van Spinoza. Hij beschuldigde Spinoza van blinde overgave aan het noodlot.^[6] De God die Spinoza schetste, had geen goddelijke wil en daardoor was volgens Van Velthuysen God niet meer de maatstaf voor 'goed' en 'kwaad'. Moraal en deugdzaamheid kwamen zo in gevaar, wat tot onzekerheid leidde. Ook werd zo de waarde van de Bijbel aangetast. Want als God geen moreel oordeel gaf, dan was de Bijbel weinig meer dan retoriek. Spinoza was niet onder de indruk en stuurde Van Velthuysen een gepeperde brief.^[7]

Desondanks hielden Spinoza en Van Velthuysen contact: vanaf 1673 bezochten ze elkaar regelmatig en hielpen elkaar bij het uitgeven van teksten. Beiden kozen dezelfde kant van Descartes in zijn conflict met de Utrechtse theoloog Voetius.^[8]

Simon Joosten de Vries, 1663

Tabel

Als datum wordt de dagtekening van de brief vermeld, met eventuele correctie van de Oude/Nieuwe Stijl (tijdrekening). Een greep uit de brieven:

Nummer	Van Afzender	Aan Geadresseerde	Plaats	Dag	Maand	Jaar	Onderwerp	Taal
01 I	Henry Oldenburg	Benedictus de Spinoza	Londen	16/26	08	1661	God, uitgebreidheid	Latijn
02 II	Spinoza	Oldenburg					Attributen (eigenschappen) van God, Ethica deel 1 axioma's, stelling 1-4, fouten van Descartes en Francis Bacon (1561-1626)	Latijn
03 III	Oldenburg	Spinoza	Londen	27	09	1661	Bestaan van God, Ethica deel 1 axioma's, belooft boek van Robert Boyle te sturen	Latijn
04 IV	Spinoza	Oldenburg					Kort antwoord op vragen, gaat naar Amsterdam	Latijn
08 VIII	Oldenburg	Spinoza	Londen	03	04	1663	Antwoord op brief 6?	Latijn
15 XV	Spinoza	Oldenburg					Samenhang van de natuur, Christiaan Huygens	Latijn
26 XXVI	Simon de Vries	Spinoza	Amsterdam	24	02	1664	Stelt twee vragen over de natuur in de Ethica en de mening van anderen (?)	Latijn
27 XXVII	Spinoza	Simon de Vries					Onderscheidt verschillende soorten definities en verduidelijkt zijn mening	Latijn
28 XXVIII	Spinoza	Simon de Vries	Rijnsburg	20	04	1663	Antwoord over bewijzen en eeuwigheid	Latijn
29 XXIX	Spinoza	Lodewijk Meijer					Oneindigheid	Latijn
39 XXXIX	Spinoza	Johannes Hudde	Voorburg	07	01	1666	God	Latijn
40 XXXX	Spinoza	Hudde	Voorburg	10	04	1666	God	Latijn

Externe links

wikisource Epistolae (Benedictus de Spinoza)
- https://la.wikisource.org/wiki/Epistolae_(Benedictus_de_Spinoza) Epistolae 1-4, 8, ander antwoord op 6, 15, 26-29, 39-42, 50, 61-71, 72? ("LXII" (62) vergissing, moet LXXII (72) zijn?)
users.telenet.be/rwmeijer Index Epistolarum. Geraadpleegd op 30 juni 2020.
spinoza.tk Epistolae Doctorum Quorundam Virorum Ad B.D.S. Et Auctoris Responsiones Ad aliorum ejus Operum elucidationem non parùm facientes.. Geraadpleegd op 30 juni 2020. . PDF van de Latijnse tekst.
home.kpn.nl/rudolf.meijer Explanation. Geraadpleegd op 30 juni 2020. . Latijnse tekst van een bloemlezing van de brieven (Epistolae). Verder drie werken van Benedictus de Spinoza: Ethica ordine geometrico demonstrata, Tractatus de Intellectus Emendatione en Tractatus Politicus.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Uitgaven onder meer van de Italiaanse uitgeverij Quodlibet: quodlibet.it Opera posthuma F. Mignini ed., Amsterdam 1677. Fotografische reproductie.
↑ "As compared with other philosophers of the period, Spinoza wrote relatively few letters. In the 1677 Opera posthuma, 75 letters were included, both from and to Spinoza, with the explicit intention to clarify his philosophy. Subsequently, several other letters have been discovered, bringing the total number to 88. Preliminary research has now established that at least 36 more letters can be postulated, and many of them dated exactly. This investigation will also correct the chronology. All this is essential for a future critical edition of Spinoza’s correspondence, as planned by the ‘Groupe de recherches spinozistes’." Spinoza’s Web An Outline of the Research Project at its Launch, as from February 2017
↑ spinozaweb.org/letters Letters. Geraadpleegd op 30 juni 2020.
↑ Coppens, Gunther (2004) Spinoza et Boxel: Revue de métaphysique et de morale (n° 41), p. 59-72.
↑ Leibniz hield zijn bezoek geheim. Hij publiceerde in 1714 een gematigde visie waarin geloof en wetenschap niet met elkaar strijdig zijn.^[bron?]
↑ Kuypers, Etienne L.G.E. (1993) Sporen Van Spinoza, p. 138 Google Boeken
↑ Coppens, Gunther; Theo Verbeek, Han van Ruler e.a. (2004) books.google.nl Spinoza en het Nederlands cartesianisme (redactie Gunther Coppens), Acco, Leuven, p. 61
↑ Krop, Henri; Spinoza en het calvinistisch cartesianisme van Lambertus Van Velthuysen (1622-1685) In: Coppens, Gunther; Theo Verbeek, Han van Ruler e.a. (2004), p. 61-78

[1] Uitgaven onder meer van de Italiaanse uitgeverij Quodlibet: quodlibet.it Opera posthuma F. Mignini ed., Amsterdam 1677. Fotografische reproductie.

[2] "As compared with other philosophers of the period, Spinoza wrote relatively few letters. In the 1677 Opera posthuma, 75 letters were included, both from and to Spinoza, with the explicit intention to clarify his philosophy. Subsequently, several other letters have been discovered, bringing the total number to 88. Preliminary research has now established that at least 36 more letters can be postulated, and many of them dated exactly. This investigation will also correct the chronology. All this is essential for a future critical edition of Spinoza’s correspondence, as planned by the ‘Groupe de recherches spinozistes’." Spinoza’s Web An Outline of the Research Project at its Launch, as from February 2017

[3] spinozaweb.org/letters Letters. Geraadpleegd op 30 juni 2020.

[4] Coppens, Gunther (2004) Spinoza et Boxel: Revue de métaphysique et de morale (n° 41), p. 59-72.

[5] Leibniz hield zijn bezoek geheim. Hij publiceerde in 1714 een gematigde visie waarin geloof en wetenschap niet met elkaar strijdig zijn.^[bron?]

[6] Kuypers, Etienne L.G.E. (1993) Sporen Van Spinoza, p. 138 Google Boeken

[7] Coppens, Gunther; Theo Verbeek, Han van Ruler e.a. (2004) books.google.nl Spinoza en het Nederlands cartesianisme (redactie Gunther Coppens), Acco, Leuven, p. 61

[8] Krop, Henri; Spinoza en het calvinistisch cartesianisme van Lambertus Van Velthuysen (1622-1685) In: Coppens, Gunther; Theo Verbeek, Han van Ruler e.a. (2004), p. 61-78

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]