Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Veendam

Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Veendam geeft een overzicht van verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer in het kiesdistrict Veendam in de periode 1888-1918.^[1]

Het kiesdistrict Veendam werd ingesteld na de grondwetsherziening van 1887. Tot het kiesdistrict behoorden de volgende gemeenten: Meeden, Muntendam, Nieuwe Pekela, Onstwedde, Oude Pekela, Sappemeer, Veendam en Vlagtwedde.

Het kiesdistrict Veendam vaardigde in dit tijdvak per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer.

Legenda

cursief: in de eerste verkiezingsronde geëindigd op de eerste of tweede plaats, en geplaatst voor de tweede ronde;
vet: gekozen als lid van de Tweede Kamer.

6 maart 1888[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na vervroegde ontbinding van de Tweede Kamer.^[2]

	6 maart
Kiesgerechtigden	2.880
Opkomst	2.331
Geldige stemmen	2.308
Blanco stemmen	15
Kandidaten
H. Goeman Borgesius^[3]	1.330
W.H. de Savornin Lohman	857
F. Domela Nieuwenhuis	86

9 juni 1891[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	9 juni	23 juni^[4]
Kiesgerechtigden	2.919	2.919
Opkomst	1.619	1.940
Geldige stemmen	1.605	1.940
Blanco stemmen	7	0
Kandidaten
H. Goeman Borgesius^[5]	729	1.333
A. Brummelkamp	518	607
W.P.G. Helsdingen	240
J. Cremer	77

9 juli 1891[bewerken | brontekst bewerken]

Hendrik Goeman Borgesius was bij de verkiezingen van 9 juni 1891 gekozen in twee kiesdistricten, Veendam en Zutphen. Hij opteerde voor Zutphen, als gevolg waarvan in Veendam een naverkiezing gehouden werd.

	9 juli
Kiesgerechtigden	2.919
Opkomst	1.854
Geldige stemmen	1.843
Blanco stemmen	9
Kandidaten
A.L. Poelman	983
D. de Ruiter Zijlker	438
A. Brummelkamp	317
M.W.F. Treub	59

7 november 1893[bewerken | brontekst bewerken]

Adriaan Poelman, gekozen bij de verkiezingen van 9 juli 1891, overleed op 14 oktober 1893. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	7 november	21 november^[4]
Kiesgerechtigden	2.949	2.949
Opkomst	1.321	1.949
Geldige stemmen	1.315	1.932
Blanco stemmen	4	11
Kandidaten
E.A. Smidt	378	967
M.W.F. Treub	515	965
P.J.G. van Diggelen	260
P. van Vliet	135

10 april 1894[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na vervroegde ontbinding van de Tweede Kamer.^[6]

	10 april
Kiesgerechtigden	2.949
Opkomst	958
Geldige stemmen	937
Blanco stemmen	21
Kandidaten
E.A. Smidt^[5]	876

15 juni 1897[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	15 juni
Kiesgerechtigden	6.320
Opkomst	4.591
Geldige stemmen	4.475
Blanco stemmen	116
Kandidaten
E.A. Smidt^[5]	2.325
M.H.A. van der Valk	1.467
W.P.G. Helsdingen	465
D.R. Mansholt	218

17 maart 1899[bewerken | brontekst bewerken]

Eerke Smidt, gekozen bij de verkiezingen van 15 juni 1897, trad op 16 februari 1899 af vanwege zijn benoeming als Officier van Justitie.^[7] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	17 maart
Kiesgerechtigden	5.433
Opkomst	3.068
Geldige stemmen	3.016
Blanco stemmen	52
Kandidaten
J.H.A. Schaper	1.590
E.A. Smidt^[5]	1.426

14 juni 1901[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	14 juni	27 juni^[4]
Kiesgerechtigden	5.966	5.966
Opkomst	4.020	4.005
Geldige stemmen	3.935	3.962
Blanco stemmen	85	43
Kandidaten
J.H.A. Schaper^[5]	1.927	2.110
D. Bos	1.250	1.852
J. van der Molen	758

30 juli 1901[bewerken | brontekst bewerken]

Jan Schaper was bij de verkiezingen van 14 juni 1901 gekozen in twee kiesdistricten, Appingedam en Veendam. Hij opteerde voor Appingedam, als gevolg waarvan in Veendam een naverkiezing gehouden werd.

	30 juli	7 augustus^[4]
Kiesgerechtigden	5.966	5.966
Opkomst	4.124	5.016
Geldige stemmen	4.068	4.979
Blanco stemmen	56	37
Kandidaten
E.A. Smidt	1.357	2.687
P.J. Troelstra	1.663	2.292
F.H. Boels	1.036
H.N. Schuitema	12

16 juni 1905[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	16 juni	28 juni^[4]
Kiesgerechtigden	7.551	7.551
Opkomst	6.192	6.436
Geldige stemmen	6.089	6.384
Blanco stemmen	103	52
Kandidaten
E.A. Smidt^[5]	2.340	4.220
G.J. Sybrandy	2.050	2.164
H. Spiekman	1.699

11 juni 1909[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	11 juni	23 juni^[4]
Kiesgerechtigden	8.185	8.185
Opkomst	6.263	6.092
Geldige stemmen	6.183	6.048
Blanco stemmen	80	44
Kandidaten
E.A. Smidt^[5]	2.037	3.826
F.G. Petersen	2.161	2.222
G.W. Sannes	1.893
F.J.W. Drion	92

17 juni 1913[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	17 juni	25 juni^[4]
Kiesgerechtigden	9.054	9.054
Opkomst	7.707	6.175
Geldige stemmen	7.610	6.096
Blanco stemmen	97	79
Kandidaten
G.W. Sannes	3.156	3.472
H. Snijders	2.272	2.624
F.G. Petersen	2.182

15 juni 1917[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.

	15 juni
Kiesgerechtigden	9.908
Kandidaten
G.W. Sannes^[5]

De zeven in de vorige Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen hadden afgesproken in elkaars kiesdistricten geen tegenkandidaten te stellen.^[8] Sannes was derhalve de enige kandidaat; hij werd zonder nadere stemming gekozen verklaard.

9 juli 1917[bewerken | brontekst bewerken]

Goswijn Sannes, gekozen bij de verkiezingen van 15 juni 1917, trad op 27 juni 1917 af vanwege zijn benoeming als griffier van de Raad van Beroep.^[7] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	9 juli
Kiesgerechtigden	9.908
Kandidaten
G.W. Sannes^[5]

Sannes was de enige kandidaat; hij werd zonder nadere stemming gekozen verklaard.

Opheffing[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezing van 9 juli 1917 was de laatste verkiezing voor het kiesdistrict Veendam. In 1918 werd voor verkiezingen voor de Tweede Kamer overgegaan op een systeem van evenredige vertegenwoordiging met kandidatenlijsten van politieke partijen.

Bronnen

Tweede Kamerverkiezingen kiesdistrict Veendam op www.verkiezingsuitslagen.nl
Verkiezingen Tweede Kamer 1848-1918 op huygens.knaw.nl

Noten

↑ De verkiezingen in 1888 waren de eerste verkiezingen waarbij een Tweede Kamer van 100 leden gekozen werd; de verkiezingen in 1918 waren na de opheffing van de kiesdistricten de eerste verkiezingen waarbij de uitslag bepaald werd op grond van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
↑ Bij de grondwetsherziening van 1887 was het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van een variabel aantal, afhankelijk van de bevolkingsomvang, naar een vast aantal van 100. Tegelijkertijd werd het aantal kiesdistricten uitgebreid.
↑ Goeman Borgesius was aftredend Kamerlid voor Winschoten, waarvan het kiesdistrict Veendam in 1888 een afsplitsing was.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Veendam.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat een conflict was ontstaan tussen de Kamer en de regering.
↑ ^a ^b De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.
↑ Na de verkiezingen in 1917 zou een grondwetsherziening van kracht worden waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd ter vervanging van het districtenstelsel. Het was daarom te verwachten dat er op korte termijn nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Zie ook het artikel over de Pacificatie van 1917.

[1] De verkiezingen in 1888 waren de eerste verkiezingen waarbij een Tweede Kamer van 100 leden gekozen werd; de verkiezingen in 1918 waren na de opheffing van de kiesdistricten de eerste verkiezingen waarbij de uitslag bepaald werd op grond van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging.

[2] Bij de grondwetsherziening van 1887 was het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van een variabel aantal, afhankelijk van de bevolkingsomvang, naar een vast aantal van 100. Tegelijkertijd werd het aantal kiesdistricten uitgebreid.

[3] Goeman Borgesius was aftredend Kamerlid voor Winschoten, waarvan het kiesdistrict Veendam in 1888 een afsplitsing was.

[tweede_ronde-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde de absolute meerderheid van de uitgebrachte geldige stemmen behaalde, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[zittend-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Veendam.

[6] De Tweede Kamer was ontbonden nadat een conflict was ontstaan tussen de Kamer en de regering.

[benoeming-7] De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.

[8] Na de verkiezingen in 1917 zou een grondwetsherziening van kracht worden waarbij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging werd ingevoerd ter vervanging van het districtenstelsel. Het was daarom te verwachten dat er op korte termijn nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Zie ook het artikel over de Pacificatie van 1917.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]