WIL (film)

WIL
Tagline	Antwerpen 1942 "ik stond er bij en ik keek er naar"
Regie	Tim Mielants
Producent	Bo De Group Hans Everaert Guy Goedgezelschap Tomas Leyers Jan Segers
Scenario	Tim Mielants Carl Joos
Muziek	Geert Hellings
Montage	Bert Jacobs
Cinematografie	Robrecht Heyvaert
Production design	Bart Van Loo
Productiebedrijf	Lecter Scripted Media Menuetto Film Minds Meet
Distributie	Kinepolis Film Distribution (KFD)
Première	27 september 2023
Genre	Historisch drama
Speelduur	107 minuten
Taal	Nederlands
Land	België  Nederland  Polen
(en) IMDb-profiel
MovieMeter-profiel
(mul) TMDb-profiel
Portaal    Film Tweede Wereldoorlog

WIL is een Belgische-Nederlands-Poolse film uit 2023, geregisseerd door Tim Mielants en gebaseerd op het gelijknamige boek van Jeroen Olyslaegers.

Verhaal

De film opent in Antwerpen, anno 1942. Een oude Wilfried reflecteert terug op zijn leven en de tweestrijdige opmerkingen die hij na de oorlog heeft gekregen over zijn functie als agent tijdens de bezetting. Op het politiecommissariaat van de 6e Wijk worden de nieuwe Hulpagenten ingehuldigd, waaronder Wilfried Wils en Lode Metdepenningen. Ze krijgen allen de officiële uitleg van hun taken, deze zijnde de klappen opvangen tussen "ons mensen" en de Duitsers, respect afdwingen door de netheid van hun uniform en persoon, vragen en bevelen dienen altijd eerst van superieuren te komen. Bij het niet-officiële gedeelte deelt Politiecommissaris Jean mee dat ze 1 ding moeten onthouden, gebaseerd op het kinderrijmpje "Ik zag twee beren": 'Ik stond er bij en ik keek er naar'.

Na de briefing tekent Wilfied op beschrijving van een van zijn collega's een naakttekening van diens tante. Bij vertrek van het commissariaat kruist een Feldgendarm Lode en Wilfried hen op weg naar het gebouw. De twee denken veilig te zijn, tot deze stopt en hen aanduidt als rekruten. Ze worden aangeduid om mee werkweigeraars te gaan arresteren en hem er naartoe te brengen. Echter twijfelen ze, mits Feldgendarmen altijd met 2 moeten zijn. De Feldgendarm heeft echter geen geduld en neemt ze mee, een actie die wordt opgemerkt door Jean. Aangekomen bij het appartement, wordt na luid geklop de deur geopend door Chaim Litzke. Als deze naar het arrestatiebevel vraagt, is het al gauw duidelijk dat hij geen werkweigeraar is, maar een Jood. Litzke tracht de Duitser om te kopen, in poging dat zijn vrouw hun dochter kan afgeven bij de buren. Echter wordt deze door de buurman weer prompt aan de deur gezet en het trio met geweld meegenomen door de Feldgendarm.

Wanneer de Feldgendarm zijn pillen laat vallen bij de terugtocht naar hun kantoor, probeert Myriam Litzke met hun dochter te ontsnappen, waarop de Duitser het vuur opent. Lode en Wilfried kunnen tijdens dit alles echter maar toekijken. Myriam komt echter ten val, waardoor de Feldgendarm haar te pakken krijgt en brutaal behandelt. Wilfried tracht de dochter te helpen terwijl Lode Myriam helpt, maar ook hij deelt mee in de klappen. Als de Feldgendarm zijn pistool trekt en dreigt Lode neer te schieten, springt Wilfried ten hulp en ramt in paniek de Duitser met zijn hoofd tegen stukken spoorweg. Echter doodt hij hierbij zonder bedoeling deze man. De Litzkes ontkomen, maar Lode en Wilfried zitten nu met een dode Duitser. Om deze misdaad te verbergen, dumpen ze het lijk in een rioolput tussen de sporen. Besmeurd onder de modder en regen keren de twee naar huis. De verdwijning van de Feldgendarm is niet ongemerkt gegaan. In het politiekantoor zijn SS'ers en SD'ers een onderzoek begonnen, mits hij het laatst gezien is in hun richting. Jean blijft met klem tegen SD-Obersturmführer Schnabel ontkennen dat de man ooit bij hun is geweest. Schnabel is echter niet overtuigd. Wilfried en Lode trachten in paniek hun alibi op te stellen, wetende dat ze gezien zijn met de verdwenen Duitser. Veel tijd voor te plannen is er echter niet, Mits inspecteur Edouard "De Vinger" Vindevogel hun al komt halen voor een opdracht.

Schnabel heeft politiebegeleiding nodig voor een transport. In een afgesloten hangar krijgen 8 willekeurig gekozen politieke gevangenen de kans om te vertellen wat er met de Feldgendarm is gebeurd. Indien ze zwijgen, worden ze doodgeschoten. Schnabel richt echter zijn vraag ook naar Wilfried en Lode, overtuigd dat zij de daders zijn. Om de druk te verhogen, geeft Schnabel het non-verbale bevel aan zijn collega om een willekeurig getal te vragen aan de 2 jongens. Ze breken zwijgen echter en de gevangenen worden gefusilleerd. Omdat het lijk volledig moet verdwijnen, schakelt de vader van Wilfried een goede vriend van hem in, Meester Felix Verschaffel, beter gekend als "Nijdig Baardje". Deze heeft immers een goede verstandhouding met de Duitsers en specifiek met Schnabel. Verschaffel adoreert Wilfried als kunstenaar en ziet in hem een aanstormend talent. Bij het rangeerstation blijkt echter dat het lijk al verdwenen is. Wie of wat hem verplaatst heeft, is niet geweten. Nijdig Baardje stelt voor een woordje te doen bij "Mein Freund Gregor", in ruil dat Wilfried hem helpt. Later, wanneer Wilfried op de tram zit, merkt hij voor het eerst Yvette op, de zus van Lode.

Aangekomen bij het politiecommissariaat, brengt Wilfried Lode op de hoogte van de verdwijning van het lijk. Beiden lijken niet te weten wie de verplaatsing heeft gedaan of waar de Litzkes zijn gebleven. Yvette vertrouwt Wilfried echter niet. Ze geeft Lode de opdracht hem in de gaten te houden. Tevens wordt hij ook uitgenodigd bij de beenhouwerij van de familie Metdepenningen voor een etentje, om hem aan de tand te voelen over zijn "loyaliteiten" en of hij te vertrouwen is, zeker inzake de situatie van de moord die ze gepleegd hebben. Het vertrouwen is deels gevormd, maar Yvette herinnert Wilfried er aan dat als er iets met Lode gebeurt, ze Wilfried's strot zal oversnijden.

Even later neemt Nijdig Baardje Wilfried mee naar een huis dat ter beschikking is gesteld aan hem door een Jood die op de vlucht is. Volgens hem moet Wilfried geen schrik hebben dat die snel terugkomt, omdat Gregor heeft gegarandeerd dat hij niet snel zal terugzijn. Ook verklaart Nijdig Baardje dat hij al van voor de oorlog voor de Duitsers werkt, door ze inlichtingen te bezorgen. Hij stelt het huis ter beschikking van Wilfried, om zijn schilderstalent te ontwikkelen. Ook wilt hij Wilfried onderdompelen in zijn idealistische wereld van de collaboratie en zijn strijd tegen de Joden. Hij neemt hem mee naar Cinema Rex, waar tijdens een voorstelling van de Volkswering "Der Ewige Jude" wordt vertoont. De zaal gaat volop mee in de film, scheldend op de Joden in beeld en wanneer Hitler op beeld verschijnt, wordt de Hitlergroet spontaan gebracht. Omer Verschueren, een vriend van Nijdig Baardje, ruit de nog meer op. Gewapend trekt de menigte uit de zaal en stormen ze richting de Joodse buurt, waar ze de boel kort en klein slaan en Joodse synagogen in brand steken. Wilfried ontkomt aan de meute en waarschuwt het commissariaat, maar het kwaad is al geschied. Vol ongeloof kijken mensen toe, maar worden berispt door Jean door hun passief gedrag. Ook Lode twijfelt nu aan Wilfried's standpunt, nadat Nijdig Baardje hem toejuicht. Om zijn onschuld te bewijzen, neemt Wilfried Lode mee naar zijn Atelier. Na een kort gevecht slaagt Wilfried er in Lode te kalmeren en hem te tonen wat hij wou laten zien. Hij heeft de Litzkes verborgen in de kelder van het huis. Hij had ze weggestoken in een elektriciteitskast en ze dan overgebracht naar hun nieuwe schuilplaats.

Op zijn beurt bekent Lode dat hij met vrienden van de Witte Brigade het lijk hebben verborgen. Zowel Lode als Yvette zijn lid van de groep, onder leiding van een man die zichzelf "De Professor" noemt. De Metdepenningen helpen Wilfried aan eten voor zijn onderduikers en Yvette lijkt zelfs interesse te hebben in Wilfried, maar haar moeder waarschuwt hem. Ze is immers geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. De intimiteit tussen de 2 begint meer een meer te groeien en Wilfried wordt zelfs voorgesteld aan de verzetsgroep. Hij krijgt de opdracht meer info te verzamelen over de komende razzia's, mits hij goed bevriend is met de collaborateurs uit café "De Witte Merel".

Bij zijn bezoek aan dit café wordt hij geïntroduceerd aan Omer, Jenny - de partner van Verschaffel en Sus, een dichter en andere ontdekking van Verschaffel. Hier komt Wilfried te weten dat Jenny een sigarenwinkel is beloofd en ze deze van Nijdig Baardje gaat krijgen na de volgende razzia. Echter wordt Wilfried sterk gewantrouwd door zijn collega en collaborateur, "De Vinger". Het was immers Wilfried die alarm had geslagen om te klikken op de bureau. Hij wordt verdedigd door Nijdig Baardje, maar ook hier komt er weer wantrouwen van De Vinger naar boven. Zowel De Vinger als Nijdig Baardje worden terug op hun plaats gezet door Omer. Wanneer ze in het plafond beginnen schieten, maakt Wilfried van de gelegenheid gebruik om te vertrekken. Samen met Yvette doorzoekt hij Verschaffel's appartement en vinden ze bewijzen van collaborateurs, Jenny's toekomstige sigarenwinkel en de locaties van de komende razzia. Hun onderzoek wordt echter onderbroken door een dronken Verschaffel en Jenny die terug thuiskomen en elkaar innig kussen en vrijen. Ook delen Wilfried en Yvette bij hun ontsnapping uit het appartement een intiem moment.

Bij de geplande razzia blijkt dat Vindevogel promotie heeft gemaakt naar adjunct-commisaris. Terwijl alles in gereedheid wordt gebracht, krijgt De Vinger te horen dat de Joden al gewaarschuwd zijn en vermoeden ze dat er een rat in hun rangen zit. Schnabel informeert Vindevogel dat de enigste die op de hoogte waren hij, Felix Verschaffel en Vindevogel waren. Vindevogel zweert hem dat hij de rat zal vinden en hem persoonlijk zal afleveren. Ook blijft Wilfried nog altijd in het vizier van Schnabel hangen. Tijdens een avondje uit wordt Yvette geïntroduceerd aan Jenny, de tante van Wilfried. Deze stelt op hun beurt haar nieuwe partner voor, niemand minder dan Gregor Schnabel zelve. Hij biedt Wilfried jenever aan, maar als deze weigert, wordt hij kwaad. Hij verontschuldigt zich over zijn uitbarsting en speelt het af als een grapje, maar Wilfried besluit toch te drinken. Schnabel beveelt zijn collega SD-er met Yvette ten dans te nemen en 'ondervraagt' Wilfried over de situatie van de verdwenen Feldgendarm, polsend naar het echte verhaal achter zijn vuile uniform op zijn 1e werkdag.

Schnabel's plan lijkt te mislukken want hij antwoordt niet, maar wanneer Sus Wilfried blijft irriteren slaat hij hem in elkaar. Na een blackout wordt hij ondergekotst thuis wakker, waar zijn ouders hem een preek geven. Hij heeft Sus het ziekenhuis ingeslagen en verklaart dat "er nog plaats is naast die Feldgendarm in het Willemdok", waardoor hij zichzelf heeft verraden. Ook ten huize Metdepenningen is het paniek. Ze hopen dat de Duitsers het niet hebben verstaan, maar weten dat de kans klein is dat ze de link niet leggen. Ook Yvette is haar vertrouwen in Wilfried kwijt, hij had haar niet geholpen toen ze ongewild met een SD'er moest dansen.

Op weg naar zijn werk stopt een auto van de SD, wordt hij er in geforceerd en naar het hoofdkantoor gebracht, waar Schnabel hem opwacht als "de man van het uur". Hij legt hem de historiek van het Willemdok uit. Ze hebben er de Feldgendarm gevonden en steeds meer en meer vallen de puzzelstukjes in het mysterie samen. Ook is er een verdachte opgepakt voor ondervraging: Jean. In een ijzeren kist gestopt wordt deze overgoten, afwisselend met kokend en ijskoud water. Wanneer Wilfried naast hem wordt gegooid en er vragen worden gesteld over zijn kennis inzake de moord, lijkt Jean hem aan het rijmpje te herinneren: "Ik stond erbij en ik keek er naar". De reden van Wilfried's arrest is niet perse Jean's betrokkenheid tot de moord. Ze vermoeden dat er agenten zich hebben aangesloten bij de Witte Brigade en hij mogelijks contact heeft. Bij Wilfried's ontkenningen heeft Schnabel nog altijd zijn zeer sterke twijfels. Ook Lode's betrekking wordt meer naar het licht geschoven. Schnabel probeert hem te intimideren een kant te kiezen in deze oorlog. Overal lijkt de druk op Wilfried te verhogen. In het commissariaat wordt met drang gevraagd dat de dader zich meldt om Jean vrij te krijgen en ook in Wilfried's atelier zijn er problemen: Felix heeft de schuilplaats van de Litzkes gevonden.

Hij geeft Wilfried een laatste kans om zijn loyaliteit te bewijzen door de Litzkes te laten doodschieten door hem. In een moment van afleiding springt Myriam recht en steekt ze Nijdig Baardje neer terwijl haar man de revolver van de tafel neemt en Wilfried onder schot houdt. Hij geeft de revolver af en samen slepen ze het lijk van Verschaffel naar de schuilplaats. Alle kunstwerken verbrandt hij in de binnenplaats. Om ze veilig te stellen, brengen Wilfried en Lode de Litzkes naar het Centraal Station, op een trein naar Brussel. Even lijkt alles in orde te zijn nu Nijdig Baardje dood is en de Litzkes veilig gesteld zijn. Echter lijkt dit nog niet het geval te zijn. Hij wordt weer "opgehaald" door een wagen van de SD.

Schnabel informeert hem dat de Litzkes zijn opgepakt. Hun paspoorten waren in orde, maar zijn besnijdenis verraade zijn religie. Ook de vervalser van het paspoort is aangehouden en onder een minuut folteren al gebroken. Wilfried wordt met hem geconfronteerd: Het is "De Professor". Ook wordt Wilfried's geheime identiteit, Angela, per direct onthuld. Voor Schnabel zijn alle stukjes mooi samengevallen. Wilfried is Angelo, Lode is Valentino en Yvette is Bianca. Gregor heeft begrip voor Wilfried's keuzes, maar hij moet kiezen. Oftewel helpt hij nu Schnabel en red hij zijn vrienden en familie, oftewel gaan ze hem ook folteren.

Bij Beenhouwerij Metdepenningen laat hij Lode en Yvette het lot van "De Professor" en de Litzkes weten. Ook moet hij van Schnabel de verkeerde wijk doorgeven aan het verzet, zodat de volgende razzia succesvol is. Hij vertelt Yvette dat deze doorgaat in de Pelikaanstraat. Echter is dit niet waar en stuurt hij haar met het verkeerde adres op pad. In de clandestiene kantoren van het verzet is de Terliststraat, het ware adres van de razzia al gekend, maar door Wilfried's "info", rechtstreeks van Schnabel, kan Yvette ze overtuigen.

Tegen wil en dank moeten Lode en Wilfried deelnemen aan de razzia in de Terliststraat. De Duitsers laten het nu zelfs volledig aan de politie zelf over, zij nemen niet deel aan de razzia. In een mix van collaboratie en gedwongen agenten worden met veel geweld Joden op de vrachtwagens gezet naar hun lot. Sommigen beslissen hier zelfs hun eigen lot te bepalen door uit de raam te springen of elkaar gewoon te vermoorden. Hier bereiken sommige agenten zelfs hun eigen breekpunt. Ook Wilfried heeft moeite met zijn nieuwe rol, maar heeft geen keuze. Echter wanneer hij opmerkt dat Yvette hen heeft gezien, gaat hij ze achterna terwijl Vindevogel hem uitscheldt als tweezak. Yvette stopt niet voor Wilfried en blijft doorlopen tot aan het rangeerstation waar hij haar inhaalt. Ze beslist haarzelf het leven te ontnemen en blijft op de sporen staan van een voorbijreidende trein. Het beeld wordt hierop zwart en komt de oude Wilfried terug aan het woord, waarin hij verklaart dat "ze niet anders konden".

Rolverdeling

Acteur	Personage
Stef Aerts	Wilfried Wils
Matteo Simoni	Lode Metdepenningen
Annelore Crollet	Yvette Metdepenningen
Dirk Roofthooft	Felix "Nijdig Baardje" Verschaffel
Kevin Janssens	Vincent "De Vinger" Vindevogel
Koen De Bouw	Vader Metdepenningen
Jan Bijvoet	Politiecommissaris Jean
Els Dottermans	Maria Metdepenningen
Jan Decleir	"De Professor"
Gene Bervoets	Omer Verschueren
Frieda Pittoors	Zulma
Frank Vercruyssen	Jozef Wils
Tine Van den Wyngaert	Tante Emma
Sofie Decleir	Jenny
Valentijn Dhaenens	Gust
Marc Lauwrys	Gaston
Pierre Bokma	Chaim Litzke
Karina Smulders	Myriam
Dimitrij Schaad	SS-Obersturmführer Gregor Schnabel
Pit Bukowski	Feldgendarm
Szymon Wróblewski	Ernst Böhmer
Ariane van Vliet	Roza Wils
Felix Meyer	Mieleke
Isabelle Van Hecke	Irma
Wito Geerts	Sus

Productie

De filmopnames gingen door van mei tot juni 2022 in Antwerpen en in Polen. De film kreeg financiële steun van het Vlaams Audiovisueel Fonds

Op 6 juli 2023 verscheen de officiële trailer. De film is vanaf 27 september 2023 te zien in de Belgische zalen.

Filmlocaties

De filmopnames in België gingen onder andere door in het treinstation Antwerpen Centraal, de Mechelse Stadsschouwburg, het stadhuis van Charleroi, Café Des Sports in Groot-Bijgaarden en een magazijn en oude slagerij in de Zamanstraat in Sint-Niklaas.

Ontvangst

De film werd lovend onthaald en ontving 4 sterren van Focus Knack, Het Nieuwsblad, De Morgen, De Standaard en Metro. De film wordt geprezen om zijn maatschappelijke relevantie en acteerprestaties.

Trivia

• Schrijver van het boek WIL, Jeroen Olyslaegers heeft een cameo in de film. Wanneer Yvette Wilfried bespiedt op de tram staat Olyslaegers met grote baard naast haar.

Externe link

• (en)  Wil in de Internet Movie Database

Bronnen, noten en/of referenties