Zuster (religie)

Katholieke zusters, Sevilla

Een moniale, religieuze, non (van het laat-Latijn nonnus = oud, gebruikt voor eerbiedwaardige personen) of (klooster)zuster is een katholieke of orthodoxe vrouw die de kloostergeloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid heeft afgelegd om een religieus leven te leiden.

Religieuzen

Het begrip non komt voor het eerst voor bij Hiëronymus (4e eeuw) voor Godgewijde mannen (nonni) en vrouwen (nonnae). Alleen voor de laatsten wordt dit woord nog gebezigd, in Nederland doorgaans in de volksmond hoewel zuster er thans meer gebruikelijk is; in Vlaanderen blijft non gebruikelijk in de spreektaal. De aanspreektitel is in alle gevallen zuster.

Monialen (moniales) of slotzusters zijn vrouwelijke contemplatieve religieuzen, die strikt binnen de clausuur van een klooster verblijven en zich zo aan een vorm van afsluiting van de buitenwereld houden. Buitenzusters zijn daarentegen zogeheten actieve religieuzen, die zich ook buiten de muren van het klooster bewegen, bijvoorbeeld voor onderwijs, verpleging, missiewerk of allerlei sociale taken, waarin sommige congregaties gespecialiseerd zijn. Net als monialen dragen buitenzusters van oudsher een habijt.

Misbruik door zusters

In verschillende landen zijn sinds het einde van de 20e eeuw getuigenissen naar buiten gekomen over misbruik binnen kloosterordes en instellingen geleid door zusters. Voormalige religieuzen, internen en pleegkinderen hebben melding gemaakt van fysieke mishandeling, psychisch geweld, dwangarbeid, gedwongen adopties en in sommige gevallen seksueel misbruik. Ook in België en Nederland kwamen zulke verhalen aan het licht.

In het boek Zusters zonder liefde (2024) beschrijft journalist Jan Stevens diverse voorbeelden van misbruik door katholieke zusters in België. Hierbij geeft de schrijver per slachtoffer ruimte om deze ongehoorde verhalen te vertellen. In 2025 bracht de VTM-documentaire De nonnen veertien getuigenissen samen over misbruik in weeshuizen, kloosters, scholen en moederhuizen. Daarbij werd onder meer aandacht besteed aan gedwongen adopties en mensenhandel, waarbij kinderen tegen de wil van hun moeders werden weggehaald maar ook kwam er aandacht voor misstanden binnen weeshuizen. Deskundigen zoals priester en mensenrechtenactivist Rik Devillé gaven in de reeks context over machtsstructuren en het gebrek aan toezicht binnen religieuze instellingen.

De publicatie van deze getuigenissen leidde tot brede maatschappelijke verontwaardiging en tot publieke excuses van de Unie van Religieuzen in Vlaanderen, die tevens opriep tot onafhankelijk onderzoek naar de feiten.

Zie ook

• Begijnen
• Slotzuster
• Frater (religieus)
• Monnik (christendom)
• Kloosterorde
• Congregatie (kloostergemeenschap)
• Moeder-overste
• Zusters zonder liefde
• De nonnen

Referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Nuns van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.