Keelamandel: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
1 bron(nen) gered en 0 gelabeld als onbereikbaar #IABot (v1.5beta)
Geen bewerkingssamenvatting
Labels: Misbruikfilter: Kwebbelen Visuele tekstverwerker
Regel 9: Regel 9:


== Functie ==
== Functie ==
De keelamandelen hebben primair een functie bij de [[immuunsysteem|afweer]], net als de [[neusamandel]], de [[Tonsilla lingualis|tongamandelen]] en de elders in het lichaam gelegen [[lymfeklieren]]. De keelamandelen beschermen het lichaam tegen verschillende bacteriën en virussen, die via de mond binnen komen en zo ernstige ziektes kunnen veroorzaken. Dit lijkt ook bevestigd te worden door het feit dat bij mensen bij wie de keelamandelen verwijderd zijn, bepaalde ziektes veel vaker voorkomen dan bij mensen die hun keelamandelen nog wel hebben, met name [[kanker]] en [[Auto-immuunziekte|auto-immuunziektes]].<ref>{{Citeer journal|auteur=K. L. Liaw, J. Adami, G. Gridley, O. Nyren, M. S. Linet|datum=1997-09-04|titel=Risk of Hodgkin's disease subsequent to tonsillectomy: a population-based cohort study in Sweden|journal=International Journal of Cancer|volume=72|issue=5|pagina's=711–713|issn=0020-7136|pmid=9311582|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9311582}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=NicholasJ. Vianna, Peter Greenwald, J.N.P. Davies|datum=1971-02-27|titel=TONSILLECTOMY AND HODGKIN'S DISEASE: THE LYMPHOID TISSUE BARRIER|journal=The Lancet|volume=297|issue=7696|issn=0140-6736|doi=10.1016/S0140-6736(71)92416-0|url=http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(71)92416-0/abstract|taal=English}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=LOUIS V. KIRCHHOFF, ALFRED S. EVANS, KAREN E. MCCLELLAND, RENATO P. S. CARVALHO, CLAUDIO S. PANNUTI|datum=1980-11-01|titel=A CASE-CONTROL STUDY OF HODGKIN'S DISEASE IN BRAZIL|journal=American Journal of Epidemiology|volume=112|issue=5|pagina's=595–608|issn=0002-9262|doi=10.1093/oxfordjournals.aje.a113032|url=https://academic.oup.com/aje/article-abstract/112/5/595/78513/A-CASE-CONTROL-STUDY-OF-HODGKIN-S-DISEASE-IN?redirectedFrom=fulltext|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Jun Wang, Thomas M. Mack, Amie Hwang, Bharat N. Nathwani, Ann Hamilton, Wendy Cozen|datum=2011-11-18|titel=Innmune-Related Risk Factors for Non-Hodgkin Lymphoma in Twins|journal=Blood|volume=118|issue=21|pagina's=1588–1588|issn=0006-4971|url=http://www.bloodjournal.org/content/118/21/1588|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Slobodanka I. Sokic, Benko J. Adanja, Jelena P. Marinkovic, Hristina D. Vlajinac|datum=1995-08-01|titel=Risk factors for laryngeal cancer|journal=European Journal of Epidemiology|volume=11|issue=4|pagina's=431–433|issn=0393-2990|doi=10.1007/BF01721228|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01721228|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Katherine S. Garman, Harold J. Boutte, Richard J. von Furstenberg, Shih-Ting Chiu, Benjamin Lloyd, Cecelia Zhang|datum=2016-04-01|titel=Tu1179 Previous Tonsillectomy Is Associated With Increased Risk of Esophageal Cancer|journal=Gastroenterology|volume=150|issue=4|issn=0016-5085|doi=10.1016/S0016-5085(16)32889-X|url=http://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(16)32889-X/pdf|taal=English}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Irwin D. J. Bross|datum=1971-11-01|titel=Some Epidemiological Clues in Thyroid Cancer|journal=Archives of Internal Medicine|volume=128|issue=5|issn=0003-9926|doi=10.1001/archinte.1971.00310230085006|url=http://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/578650|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Lubin, Jay H., Burns, Patricia E., Blot, William J., Lees, Alan W., May, Carol, Morris, Linda E.|datum=1982-02-01|titel=Risk Factors for Breast Cancer in Women in Northern Alberta, Canada, as Related to Age at Diagnosis<xref ref-type="fn" rid="FN2">2</xref>|journal=JNCI: Journal of the National Cancer Institute|volume=68|issue=2|issn=0027-8874|doi=10.1093/jnci/68.2.211|url=https://academic.oup.com/jnci/article-abstract/68/2/211/888677/Risk-Factors-for-Breast-Cancer-in-Women-in?redirectedFrom=fulltext|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Theodore M. Brasky, Matthew R. Bonner, Joan Dorn, James R. Marhsall, John E. Vena, John R. Brasure|datum=2009-04-01|titel=Tonsillectomy and breast cancer risk in the Western New York Diet Study|journal=Cancer Causes & Control|volume=20|issue=3|pagina's=369|issn=0957-5243|doi=10.1007/s10552-008-9251-5|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10552-008-9251-5|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Li-Min Sun, Hsuan-Ju Chen, Tsai-Chung Li, Fung-Chang Sung, Chia-Hung Kao|datum=2015-01-01|titel=A nationwide population-based cohort study on tonsillectomy and subsequent cancer incidence|journal=The Laryngoscope|volume=125|issue=1|pagina's=134–139|issn=1531-4995|doi=10.1002/lary.24864|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/lary.24864/abstract|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=AS Whittemore, Jr RS Paffenbarger, K Anderson, JE Lee|datum=1984/12|titel=Early precursors of urogenital cancers in former college men.|journal=The Journal of urology|volume=132|issue=6|issn=0022-5347|url=http://europepmc.org/abstract/med/6502830|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Jose P. Zevallos, Angela L. Mazul, Nidia Rodriguez, Mark C. Weissler, Paul Brennan, Devasena Anantharaman|datum=2016-03-29|titel=Previous tonsillectomy modifies odds of tonsil and base of tongue cancer|journal=British Journal of Cancer|volume=114|issue=7|pagina's=832–838|issn=0007-0920|doi=10.1038/bjc.2016.63|url=http://www.nature.com/bjc/journal/v114/n7/full/bjc201663a.html?foxtrotcallback=true|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Ralph S. Paffenbarger, Alvin L. Wing, Robert T. Hyde|datum=1978-01-01|titel=Characteristics in Youth Predictive of Adult-Onset Malignant Lymphomas, Melanomas, and Leukemias: Brief Communications|journal=JNCI: Journal of the National Cancer Institute|volume=60|issue=1|pagina's=89–92|issn=0027-8874|doi=10.1093/jnci/60.1.89|url=https://academic.oup.com/jnci/article/60/1/89/912011/Characteristics-in-Youth-Predictive-of-Adult-Onset}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=J Schuz, U Kaletsch, R Meinert, P Kaatsch, J Michaelis|datum=May 1999|titel=Association of childhood leukaemia with factors related to the immune system|journal=British Journal of Cancer|volume=80|issue=3|pagina's=585–590|issn=0007-0920|doi=10.1038/sj.bjc.6690395|url=http://www.nature.com/bjc/journal/v80/n3/abs/6690395a.html|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=J. M. Cuneo|datum=1972-04-15|titel=Tonsillectomy and leukaemia|journal=Lancet (London, England)|volume=1|issue=7755|pagina's=846–847|issn=0140-6736|pmid=4111604|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4111604}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Jianguang Ji, Jan Sundquist, Kristina Sundquist|datum=2016-08-01|titel=Tonsillectomy associated with an increased risk of autoimmune diseases: A national cohort study|journal=Journal of Autoimmunity|volume=72|issue=Supplement C|pagina's=1–7|doi=10.1016/j.jaut.2016.06.007|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896841116300853}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Weili Sun, Xiao Han, Siyuan Wu, Chuanhua Yang|datum=2016-06-01|titel=Tonsillectomy and the risk of inflammatory bowel disease: A systematic review and meta-analysis|journal=Journal of Gastroenterology and Hepatology|volume=31|issue=6|pagina's=1085–1094|issn=1440-1746|doi=10.1111/jgh.13273|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jgh.13273/abstract|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=I. E. Koutroubakis, I. G. Vlachonikolis, A. Kapsoritakis, S. Spanoudakis, M. Roussomoustakaki, I. A. Mouzas|datum=1999-02-01|titel=Appendectomy, tonsillectomy, and risk of inflammatory bowel disease|journal=Diseases of the Colon & Rectum|volume=42|issue=2|pagina's=225–230|issn=0012-3706|doi=10.1007/BF02237133|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF02237133|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Martina E. Spehlmann, Alexander Z. Begun, Ekaterini Saroglou, Frank Hinrichs, Ute Tiemann, Andreas Raedler|datum=2012-02-01|titel=Risk factors in German twins with inflammatory bowel disease: Results of a questionnaire-based survey|journal=Journal of Crohn's and Colitis|volume=6|issue=1|pagina's=29–42|issn=1873-9946|doi=10.1016/j.crohns.2011.06.007|url=https://academic.oup.com/ecco-jcc/article/6/1/29/2392166/Risk-factors-in-German-twins-with-inflammatory|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Richard B Gearry, Ann K Richardson, Christopher M Frampton, Andrew J Dodgshun, Murray L Barclay|datum=2010-02-01|titel=Population-based cases control study of inflammatory bowel disease risk factors|journal=Journal of Gastroenterology and Hepatology|volume=25|issue=2|pagina's=325–333|issn=1440-1746|doi=10.1111/j.1440-1746.2009.06140.x|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1440-1746.2009.06140.x/abstract|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=John I. Wurzelmann, Cynthia M. Lyles, Robert S. Sandler|datum=1994-03-01|titel=Childhood infections and the risk of inflammatory bowel disease|journal=Digestive Diseases and Sciences|volume=39|issue=3|pagina's=555–560|issn=0163-2116|doi=10.1007/BF02088342|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF02088342|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Michiru Sawahata, Yosikazu Nakamura, Yukihiko Sugiyama|datum=2017-05-01|titel=Appendectomy, tonsillectomy, and risk for sarcoidosis – A hospital-based case-control study in Japan|journal=Respiratory Investigation|volume=55|issue=3|pagina's=196–202|doi=10.1016/j.resinv.2016.12.004|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212534517300023}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=F Fernandez-Madrid, AH Reed, RL Karvonen, JL Granda|datum=1985/02|titel=Influence of antecedent lymphoid surgery on the odds of acquiring rheumatoid arthritis.|journal=The Journal of rheumatology|volume=12|issue=1|issn=0315-162X|url=http://europepmc.org/abstract/med/3981518|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=NL Gottlieb, WF Page, DJ Appelrouth, R Palmer, IM Kiem|datum=1979|titel=Antecedent tonsillectomy and appendectomy in rheumatoid arthritis.|journal=The Journal of rheumatology|volume=6|issue=3|issn=0315-162X|url=http://europepmc.org/abstract/med/490526|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=DavidC. Poskanzer|datum=1965-12-18|titel=TONSILLECTOMY AND MULTIPLE SCLEROSIS|journal=The Lancet|volume=286|issue=7425|series=Originally published as Volume 2, Issue 7425|pagina's=1264–1266|doi=10.1016/S0140-6736(65)92281-6|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673665922816}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=G. Lamoureux, N. Giard, R. Jolicoeur, V. Toughlian, M. Desrosiers|datum=1976-01-24|titel=Immunological features in multiple sclerosis.|journal=Br Med J|volume=1|issue=6003|pagina's=183–186|issn=0007-1447|pmid=764920|doi=10.1136/bmj.1.6003.183|url=http://www.bmj.com/content/1/6003/183|taal=en}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Marit Grønning, Trond Riise, Gunnar Kvåle, Grethe Albrektsen, Rune Midgard, Harald Nyland|titel=Infections in Childhood and Adolescence in Multiple Sclerosis|journal=Neuroepidemiology|volume=12|issue=2|pagina's=61–69|doi=10.1159/000110302|url=https://doi.org/10.1159/000110302}}</ref><ref>{{Citeer journal|auteur=Carole Lunny, Jennifer A. Knopp-Sihota, Shawn N. Fraser|datum=2013-05-06|titel=Surgery and risk for multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis of case–control studies|journal=BMC Neurology|volume=13|pagina's=41|issn=1471-2377|doi=10.1186/1471-2377-13-41|url=https://doi.org/10.1186/1471-2377-13-41}}</ref>
De keelamandelen hebben primair een functie bij de [[immuunsysteem|afweer]], net als de [[neusamandel]], de [[Tonsilla lingualis|tongamandelen]] en de elders in het lichaam gelegen [[lymfeklieren]]. De keelamandelen beschermen het lichaam tegen verschillende bacteriën en virussen, die via de mond binnen komen en zo ernstige ziektes kunnen veroorzaken. Dit lijkt ook bevestigd te worden door het feit dat bij mensen bij wie de keelamandelen verwijderd zijn, bepaalde ziektes veel vaker voorkomen dan bij mensen die hun keelamandelen nog wel hebben.


''Zie ook: [[Tonsillectomie#Gevolgen voor het immuunsysteem|Gevolgen van tonsillectomie voor het immuunsysteem]]''
''Zie ook: [[Tonsillectomie#Gevolgen voor het immuunsysteem|Gevolgen van tonsillectomie voor het immuunsysteem]]''

Versie van 27 sep 2017 23:29

vergrote keelamandelen
Hier is de linker keelamandel goed te zien als een witte substantie in de amandelnis.

De keelamandelen of tonsillen (Tonsillae palatinae), meestal gewoon "de amandelen" genoemd, zijn de gepaarde amandelklieren direct aan het begin van de orofarynx. Ze zijn, indien nog aanwezig, achter in iemands open mond zichtbaar links en rechts naast de tong en links en rechts van de huig, in de zogeheten amandelnissen, de kleine ruimtes tussen de twee tonsilbogen.

Beschrijving

De amandelen zijn groot bij kinderen in de leeftijd van 3 tot 10 jaar. Ze worden nog groter tijdens de puberteit, en nemen daarna in omvang af. Bij de meeste volwassenen zijn ze klein en onopvallend en soms zelfs bijna niet meer te zien.

Ze zijn grotendeels gevuld met lymfoïde weefsel en bevatten daarnaast diepe inhammen (crypten). Ze maken deel uit van het lymfevatenstelsel en van de ring van Waldeyer, een verzameling van afweercellen bevattende structuren die als een soort ring rondom de ingang tot het darmkanaal liggen.

Functie

De keelamandelen hebben primair een functie bij de afweer, net als de neusamandel, de tongamandelen en de elders in het lichaam gelegen lymfeklieren. De keelamandelen beschermen het lichaam tegen verschillende bacteriën en virussen, die via de mond binnen komen en zo ernstige ziektes kunnen veroorzaken. Dit lijkt ook bevestigd te worden door het feit dat bij mensen bij wie de keelamandelen verwijderd zijn, bepaalde ziektes veel vaker voorkomen dan bij mensen die hun keelamandelen nog wel hebben, met name kanker en auto-immuunziektes.[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28]

Zie ook: Gevolgen van tonsillectomie voor het immuunsysteem

Afwijkingen

Vooral in de vroege jeugd, maar soms ook later kunnen de keelamandelen opzetten en ontstoken raken, dit heet tonsillitis. Indien dit erg vaak gebeurt of wanneer sprake is van hyperplasie, zal de arts soms besluiten over te gaan tot tonsillectomie, het "knippen" van de amandelen. Dit was vroeger een zeer populaire ingreep; wetenschappelijk onderzoek heeft hier echter de laatste decennia grote vraagtekens bij gezet.[29][30][31][32][33][34][35][36][37][38] Desalniettemin werden in Nederland in 2013 nog steeds bijna tweemaal zoveel amandelen verwijderd als het gemiddelde van de omringende westerse landen.[39]

Gezwollen en ontstoken amandelen kunnen leiden tot keelpijn en pijn in de hals, algehele moeheid en lusteloosheid, maar ook tot slapeloosheid, slaapapneu en problemen bij het slikken. In een enkel geval, wanneer de infectie zich uitbreidt naar de omliggende gebieden, leidt dit tot een abces waardoor het slikken en openen van de mond bijna niet meer mogelijk is.[40]

Bij oudere patiënten is soms sprake van asymmetrische amandelen, hetgeen kan wijzen op aandoeningen als maligne lymfoom of plaveiselcelcarcinoom.

Op de amandelen kan zich daarnaast soms een witte of crèmekleurige substantie ter grootte van een peperkorrel afzetten, tonsilloliet of amandelsteen geheten. Deze afzetting kan zich bijvoorbeeld vormen uit restjes voedsel die niet zijn doorgeslikt. Amandelstenen zijn over het algemeen niet ernstig, maar kunnen wel onaangename bijwerkingen zoals een onwelriekende geur uit de mond (halitose) en soms oorpijn tot gevolg hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld met een wattenstaafje voor de spiegel worden verwijderd.[41]

Zie de categorie Tonsils van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Keelamandel&oldid=50042881"