Dolmen van Guadalperal

Mee bezig Aan dit artikel of deze sectie wordt de komende uren of dagen nog druk gewerkt. Klik op geschiedenis voor de laatste ontwikkelingen.

Dolmen in 2012

De dolmen van Guadalperal is een prehistorisch monument in de Spaanse regio Extremadura. Het bouwwerk is aangelegd als heuvelgraf en verschillende culturen hebben eraan gebouwd van het einde van het 5e tot het 3e millennium voor Christus. In een latere bouwperiode zijn er megalieten geplaatst, waarmee het bouwwerk kenmerken van een dolmen kreeg; bij de ontdekking in 1925 zijn alleen deze grote stenen op hun plaats gelaten. Bij de aanleg van een stuwmeer in 1963 is het gebied onder water verdwenen, maar bij lage waterstand zijn de resten soms zichtbaar, wat aanleiding was tot felle discussies in de Spaanse media over de omgang met dit erfgoed. Sinds 2022 is het beschermd als Bien de Interés Cultural.

Het bouwwerk is een van de tientallen megalithische monumenten in het stroomgebied van de Taag. Het krijgt soms de eretitel Spaans Stonehenge, maar de vorm en de functie zijn totaal anders.

Locatie en zichtbaarheid

De dolmen ligt ruwweg halverwege tussen Madrid en de Portugese grens, in de landstreek Campo Arañuelo in het oosten van de autonome regio Extremadura. In deze regio bevinden zich tientallen megalithische monumenten en de meeste liggen aan rivierbeddingen in het stroomgebied van de Taag. Zeker drie zijn er bij de aanleg van stuwmeren onder water verdwenen.

De dolmen van Guadalperal ligt in de provincie Cáceres in het zuidwestelijk deel van de gemeente El Gordo, maar is sinds 1963 van de stad gescheiden door het Valdecañas-stuwmeer. Dichter bij de dolmen ligt het dorp Peraleda de la Mata.

De dolmen ligt in een noordelijk, ondiep deel van het stuwmeer. in 2012 werd het monument door lage waterstand zichtbaar en in 2019 en 2022 kwam het droog te liggen. Tot de inundatie in 1963 lag het monument op de noordoever van de Taag, waar de rivier in een scherpe noordelijke boog afwijkt van zijn westelijke hoofdrichting. Aangezien de Taag meandert is niet zonder meer te concluderen dat hij ten tijde van de bouw ook op de oever stond.

De Dolmen de Guadalperal door de lage waterstand in het Valdecañas-reservoir volledig boven water (28 juli 2019)

Blootlegging

De dolmen werd gevonden in 1925 en is tussen 1925 en 1927 opgegraven door de Duits-Spaanse archeoloog Hugo Obermaier, hoogleraar aan de Centrale Universiteit van Madrid, tegenwoordig de Complutense-universiteit van Madrid. Het is gedateerd tussen het einde van het 5e millennium v.Chr. en het 3e millennium v.Chr..

Kenmerken

Het bestaat uit meer dan 150 granieten platen, draagstenen, in verticale opstelling geplaatst. 12 of 13 van hen vormen een eivormige kamer van vijf meter in diameter, achter een toegangsgang van meer dan 5 meter lang en ongeveer 1,5 meter breed. Direct bij de ingang van de kamer staat een twee meter hoge menhir versierd met gravures. Het monument is omgeven door een "cirkelvormige ring" gevormd door kwartsietbolussen die het resultaat is van de lediging van de originele tumulus door Obermaier. Die tumulus bedekte oorspronkelijk de structuur van het hunebed vooraleer de granieten platen werden blootgelegd. De "buitenste ring" is dus geen origineel onderdeel van het monument, maar het materiaal dat Obermaier tijdens zijn opgraving heeft weggegooid.

Op een nabijgelegen stortplaats werden 11 bijlen, keramiek, vuurstenen messen en een koperen pons gevonden. Er werd ook een nederzetting uit die tijd gevonden die naar schatting dateert van vóór het graf. Daarin bevonden zich huizen, vlekken van kolen en as, keramiek, molens en stenen om onder andere bijlen te slijpen.

Romeinse overblijfselen gevonden op de site, een munt, aardewerkfragmenten en een slijpsteen geven aan dat het in die tijd werd hergebruikt.

Het monument ligt sinds 1963 normaal onder de waterspiegel van het Valdecañas-reservoir (Spaans: embalse de Valdecañas), ontstaan door de bouw van een stuwdam, en de gestage toename van het waterniveau tussen 1957 en 1964 in de bedding van de Taag stroomopwaarts van de stuwdam. Het uiterst grillig gevormde stuwmeer, dat een oppervlakte heeft tussen de 36 en 73 km², krimpt evenwel bij droogte dermate in oppervlakte dat de dolmen al meermaals of gedeeltelijk, zoals in 2012, of volledig, waaronder in 2019 en 2022, boven water zijn gekomen. De dolmen bevinden zich 20 km ten noordwesten van de stuwdam, die ten zuiden ligt van de dorpskern van Belvís de Monroy.

Op 10 mei 2022 werd het door de Raad van Ministers van Spanje uitgeroepen tot een Bien de Interés Cultural (BIC).

Mediabestanden

Zie de categorie Dolmen de Guadalperal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.