Andesaurus
| Andesaurus Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Andesaurus Calvo & Bonaparte, 1991 | |||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||
| Andesaurus delgadoi | |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||
Andesaurus op  Wikispecies
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Andesaurus is een geslacht van sauropode dinosauriërs behorende tot de basale Titanosauria dat tijdens het late Krijt leefde in Zuid-Amerika.
Net als alle sauropoden had Andesaurus vermoedelijk een klein hoofd op het einde van een lange nek en een lange staart.
Vondst en naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]
In 1987 vond Alejandro Delgado bij El Chocón in Argentinië het skelet van een sauropode. In mei 1987 werd dat opgegraven door een team van het Museo Argentino de Ciencias Naturales en daarna geprepareerd door Pablo Puerta.
In 1991 benoemden en beschreven Jorge Orlando Calvo en José Fernando Bonaparte de typesoort Andesaurus delgadoi. De geslachtsnaam verwijst naar het Andesgebergte. Waarom de spelling niet "Andessaurus" is, werd niet aangegeven. De soortaanduiding eert Delgado.
Het holotype, MUCPv 132, is gevonden in een laag van de Candelerosformatie die dateert uit het vroege Cenomanien, ongeveer honderd miljoen jaar oud. De eerste beschrijving ging nog uit van een mogelijk hogere ouderdom, uit het Albien. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet zonder schedel. Bewaard zijn gebleven: vier achterste ruggenwervels, zevenentwintig staartwervels in twee reeksen, chevrons, ribben, een rechteropperarmbeen, een linkerschaambeen, een linkerzitbeen, een stuk rechterzitbeen, en een rechterdijbeen.
In 2011 publiceerde Philip Mannion een gedetailleerde moderne beschrijving. Daarbij bleek dat fossielen die in de tussentijd aan Andesaurus waren toegewezen in feite niets (bewijsbaar) met de soort te maken hadden.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Andesaurus is een middelgrote sauropode. In 2010 schatte Gregory S. Paul de lichaamslengte op vijftien meter, het gewicht op zeven ton.
In 1991 werden enkele onderscheidende kenmerken vastgesteld. De achterste ruggenwervels zijn relatief hoog door een lang en laag wervellichaam gecombineerd met hoge doornuitsteeksels. Deze wervels hebben hyposfeen-hypantrum-verbindingen. Hun doornuitsteeksels hebben een goed ontwikkelde richel op de voorkant die naar beneden toe gevorkt raakt. De staartwervels zijn amfiplat of platycoel, dus met vlakke voorste facetten, maar niet procoel, met een holle voorkant. Hun wervelboog is relatief vooraan geplaatst. Het opperarmbeen is lang en lichtgebouwd. Het schaambeen heeft een breed uitsteeksel aan de bovenste zijkant. Het foramen pubicum is ver van de zijkant gelegen. Het zitbeen heeft een kleine tak richting darmbeen.
Deze diagnose was naar moderne maatstaven ontoereikend en omvatte veel kenmerken die plesiomorfieën zijn, en dus door de meeste sauropoden van de verschillende groepen waartoe Andesaurus behoort, gedeeld worden. In 2011 gaf Mannion een lijst van vijf echte autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. De doornuitsteeksels van de achterste ruggenwervels zijn tweemaal hoger dan hun wervellichamen, een kenmerk dat uniek is in de Macronaria. De wervellichamen van de voorste middenstaart hebben een vierkant profiel in zijaanzicht. De wervellichamen van de voorste middenstaart hebben een van voor naar achter langwerpige uitholling op de voorste bovenhoek van hun zijoppervlak. De onderkant van het eerste middenhandsbeen toont een lengterichel ter hoogte van het midden van de schacht, nabij de rand tussen de onderzijde en de binnenste zijkant. Het vijfde middenhandsbeen heeft een uitstekende richel over de onderste helft lopen, aan de binnenkant van de onderzijde.
Sommige kenmerken zijn typisch voor titanosauriërs zoals de ronde pleurocoelen, de pneumatische uithollingen op de zijkanten van de ruggenwervels, een schaambeen dat veel langer is dan het zitbeen, wervellichamen van de voorste middenstaart die richels hebben lopen aan weerszijden van een lengtegroeve aan de onderkant en een naar buiten gebogen eerste middenhandsbeen. Basaal is echter dat de staartwervels hoogstens een beetje procoel zijn en dat de doornuitsteeksels van de staartwervels van voor naar achter verbreed zijn.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Andesaurus werd in 1991 in de Titanosauridae geplaatst en daarbinnen in de Andesaurinae. Later werd het ook toegekend aan een eigen Andesauridae, basaal in de Titanosauria.
Een mogelijke positie van Andesaurus in de evolutionaire stamboom wordt getoond door het volgende kladogram waarin hij uitvalt als de meest basale bekende titanosauriër, dus helemaal onderin geplaatst.
| Titanosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- J.O. Calvo y J.F. Bonaparte, 1991, "Andesaurus delgadoi gen. et sp. nov. (Saurischia-Sauropoda), dinosaurio Titanosauridae de la Formacion Rio Limay (Albiano-Cenomaniano), Neuquén, Argentina", Ameghiniana 28(3-4): 303-310
- Mannion, P.D. and Calvo, J.O., 2011, "Anatomy of the basal titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) Andesaurus delgadoi from the mid-Cretaceous (Albian–early Cenomanian) Río Limay Formation, Neuquén Province, Argentina: implications for titanosaur systematics", Zoological Journal of the Linnean Society 163(1): 155-181, DOI:10.1111/j.1096-3642.2011.00699.x