De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen

De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen
Kunstenaar	Atelier van Roelant Savery
Jaar	1623
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	56,5 × 92 cm
Verblijfplaats	Bonnefantenmuseum
Locatie	Maastricht
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen is een schilderij uit het atelier van Roelant Savery in het Bonnefantenmuseum in Maastricht.

Voorstelling

Het stelt een man voor zittend op een rots met in zijn rechterhand een ganzenveer en in zijn linkerhand een stok. Ondertussen zetten twee apen een lauwerkrans op zijn hoofd. Om hen heen heeft zich een grote menigte inheemse en exotische dieren verzameld. Rechtsvoor maakt een groep beesten een ronde dans, links speelt een beer op de doedelzak en andere beesten op fluiten.

Roelant Savery. Orpheus betovert de dieren met zijn muziek. 1627. Den Haag, Galerij Prins Willem V.

De precieze betekenis van de voorstelling is onbekend. Het werk sluit aan op een groep schilderijen van Roelant Savery uit de jaren '20 met als onderwerp Orpheus die de dieren betovert met zijn muziek. Orpheus is op deze werken echter altijd muziekmakend afgebeeld. Op het schilderij in Maastricht zijn het juist de dieren die muziekmaken en heeft de centrale figuur weinig in te brengen. Het feit dat hij door apen wordt gekroond wijst op een satirische betekenis. Kunsthistoricus Maarten Wurfbain kwam in 1976 met de theorie dat het werk niet door Savery zelf is geschilderd, maar door twee van zijn navolgers: Quirijn van Slingelant en Aernout Elsevier. Hij baseert zich daarbij op de vreemd gekrulde slang links van het midden waarin hij de letters S en E in ziet. De centrale figuur is volgens Wurfbain Savery zelf, die door twee na-apers gehuldigd wordt.

Signatuur en datering

Kurt Müllenmeister ziet in de voorstelling een parodie op Apollo en de negen muzen. Hij baseert zich hierbij op de negen dansende dieren op de voorgrond, die verwijzen naar de negen muzen, en de lauwerkrans, die door Apollo gedragen werd.

Toeschrijving en datering

Het schilderij is rechtsonder gesigneerd en gedateerd ‘·ROELAND· / SAVERY / [FE] 16[23]’. De toeschrijving aan Savery is onzeker. De stijl en het compositieschema wijken daarvoor te veel af van andere aan Savery toegeschreven werken. Wurfbain dacht aan Quirijn van Slingelant en Aernout Elsevier als mogelijke makers; Müllenmeister suggereert Hans Savery de jonge. Een verdere onderbouwing voor beide deze toeschrijvingen ontbreekt echter.

Herkomst

Het werk werd in 1875 voor 350 gulden gekocht door het Rijksmuseum Amsterdam van een zekere L. Hamming. In 1999 werd het door het Rijksmuseum in bruikleen gegeven aan het Bonnefantenmuseum in Maastricht.

Externe links

• Rijksmuseum Amsterdam (als atelier van Roelant Savery, De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen).
• RKDimages (als toegeschreven aan Roelant Savery of Hans Savery (II), De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen).

Bronnen

• Anoniem (1903) Catalogus der Schilderijen miniaturen, pastels, omlijste teekeningen, enz. in het Rijks-Museum te Amsterdam, Amsterdam: Boek- en kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen, p. 240, cat.nr. 2136 (als Roelant Savery, De Dichter op het Feest der Dieren gekroond). Zie archive.org.
• Bikker, Jonathan (red.; 2007) Dutch paintings of the seventeenth century in the Rijksmuseum Amsterdam. Volume I - Artists born between 1570 and 1600, Amsterdam: Rijksmuseum, Nieuw Amsterdam, [New Haven]: Yale University Press, ISBN 9789086890279, p. 351, cat.nr. 268 (als atelier van Roelant Savery, The poet crowned by two apes at the feast of the animals).
• Thiel, Pieter J. J. van et al. (1976) All the paintings of the Rijksmuseum in Amsterdam, Maarssen: Gary Schwartz, ISBN 90-6179-010-7, p. 500, cat.nr. A 366 (als Roelant Savery, De dichter op het feest der dieren gekroond door twee apen).

Tentoonstellingen

• Zeldzame meesters, Rijksmuseum, Amsterdam, 1941, cat.nr. 174.
• Herdenking Roeland Savery. Kortrijk 1576 - Utrecht 1639, Stedelijk Museum voor Schone Kunsten, Kortrijk, 25 april-7 juni 1976, cat.nr. 17 (als Roelant Savery, De dichter op het feest der dieren).

Noten