Latona en de Lycische boeren

Latona en de Lycische boeren
Kunstenaar	Jan Brueghel (I)
Jaar	Ca. 1605
Techniek	Olieverf op eikenhouten paneel
Afmetingen	37 × 56 cm
Verblijfplaats	Rijksmuseum Amsterdam
Locatie	Amsterdam
Inventarisnummer	SK-A-70
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Latona en de Lycische boeren is een schilderij door de Zuid-Nederlandse schilder Jan Brueghel de Oude in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Voorstelling

Het stelt het verhaal van Latona en de Lycische boeren voor zoals verteld in boek zes van de Metamorfosen van de Romeinse dichter Ovidius. In dit verhaal heeft de godin Latona een verhouding met Jupiter, waar een tweeling uit geboren wordt: Diana en Apollo. Latona wordt echter voortdurend achternagezeten door Jupiters vrouw, Juno. Uiteindelijk komt ze met haar tweeling in Lycië terecht waar ze bij een vijver haar dorst wil lessen. Rondom de vijver zijn enkele boeren bezig rijshout te verzamelen en te bundelen met riet. De boeren staan het echter niet toe dat Latona van het water drinkt, schelden haar uit en woelen met handen en voeten de bodem om zodat het water ondrinkbaar wordt. Daarop wordt de godin woedend en zegt "vivatis in isto!" (leef er dan maar in!) en verandert de boeren in kwakende en springende kikkers.

Gillis van Coninxloo (II). Landschap met Latona en de Lycische boeren. 1559-1607. Sint-Petersburg, Hermitage.

De schilder heeft dit verhaal vrij letterlijk afgebeeld. Hij schijnt het moment gekozen te hebben waarop Latona haar vloek uitsprak en de boeren een voor een in kikkers veranderden. Om het idee van transformatie uit te beelden beeldt hij twee boeren met kikkerhoofden af, van wie één kwaad de vuist naar de godin balt. In het water bevinden zich ook al enkele kikkers. De meeste andere boeren hebben nog niet in de gaten wat hen te wachten staat. Eén halfnaakte boer kijkt verschrikt richting Latona. Van een bos is in het oorspronkelijke verhaal van Ovidius echter geen sprake. Het verhaal van Latona en de Lycische boeren was een geliefd thema onder Noord-Europese Renaissanceschilders als Jan Brueghel de Oude, omdat ze op die manier historieschilderkunst, genreschilderkunst en landschapsschilderkunst samen konden brengen. Van Jan Brueghel de Oude zijn meerdere schilderijen met dit thema als onderwerp bekend.

Herkomst

Het werk wordt in 1752 voor het eerste gesignaleerd in de verzameling van Adriaan Leonard van Heteren in Den Haag. Van Heteren liet het na zijn dood na aan zijn zoon, Adriaan Leonard van Heteren Gevers. Deze verkocht het werk op 8 juni 1809 samen met 135 andere schilderijen, bekend als het Kabinet Van Heteren Gevers, aan het Rijksmuseum.

Externe links

• Webpagina Rijksmuseum Amsterdam (als Latona en de Lycische boeren, ca. 1605).
• RKDimages (als Latona en de Lycische boeren, 1583-1625).
• BALaT fototheek (als Latona en de Lycische boeren, 1595-1610).
• Bildindex der Kunst und Architektur (als Latona und die lykischen Bauern, ca. 1605).

Bronnen

• Anoniem (1809) Catalogus der schilderijen, oudheden, enz. op het Koninklijk Museum te Amsterdam, Amsterdam: Gebroeders van Cleeff, p. 12, cat.nr. 47 (als ‘In een boomrijk Landſchap ziet men Latona, welke de Boeren in Kikvorſchen herſchept’).
• Anoniem (1830) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum, te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 13, cat.nr. 47 (als ‘In een boomrijk landschap ziet men Latona, die de boeren in kikvorschen herschept’).
• Anoniem (1839) Aanwijzing der schilderijen, berustende op ’s Rijks Museum te Amsterdam, [s.l.: s.n.], p. 11, cat.nr. 47 (als ‘In een boomrijk Landschap, ziet men Latona, de boeren in kikvorschen herscheppende’). Zie Google Boeken.
• Anoniem (1903) Catalogus der Schilderijen miniaturen, pastels, omlijste teekeningen, enz. in het Rijks-Museum te Amsterdam, Amsterdam: Boek- en kunstdrukkerij v/h Roeloffzen-Hübner en Van Santen, p. 67, cat.nr. 646 (als Latona door de Boeren bedreigd). Zie archive.org.
• Anoniem (1934) Catalogus der schilderijen pastels–miniaturen–aquarellen tentoongesteld in het Rijksmuseum te Amsterdam, Amsterdam: J.H. de Bussy, p. 65, cat.nr. 646 (als Latona door de Boeren bedreigd). Zie delpher.nl.
• Dubourcq, P.L. (1858) Beschrijving der schilderijen op 's Rijks Museum te Amsterdam met Fac Simile der Naamteekens, Amsterdam: Frans Buffa & Zonen, p. 23, cat.nr. 50 (als De fabel van Latona). Zie Google Boeken.
• Hoet, Gerard (1752) Catalogus of naamlyst van schilderyen, met derzelver pryzen [...] tweede deel, 's Gravenhage: Pieter Gerard van Baalen, p. 451 (als ‘Een Landſchap, waar in verbeeld, de Hiſtorie der Latonen, werdende de Boeren in Kikvorſchen verandert, door den Fluweelen Breugel. h. 14 en een vierde d., h. 21 en drie agſte d. P.’). Zie archive.org.
• Thiel, Pieter J. J. van et al. (1976) All the paintings of the Rijksmuseum in Amsterdam, Maarssen: Gary Schwartz, ISBN 90-6179-010-7, p. 153, cat.nr. A 70 (als Latona en de Lycische boeren).

Tentoonstellingen

• Het landschap in de Nederlanden 1550-1630, Cultureel Centrum de Beyerd, Breda, 16 december 1960-29 januari 1961, Museum voor Schone Kunsten, Gent, 11 februari-27 maart 1961.
• Rijksmuseum aan de Maas, Bonnefantenmuseum, Maastricht, 12 maart 2002-31 december 2008.
• Bonnefanten op Schiphol. Brueghel in Business, Rijksmuseum Amsterdam Schiphol, Haarlemmermeer, 28 oktober 2009-22 februari 2010, geen catalogus.

Noten