Portaal:Istanbul/Uitgelichte artikels/28
De Hagia Sophia of Aya Sophia (Grieks: Αγία Σοφία; "heilige wijsheid", Turks: Ayasofya) is een voormalige kathedraal en moskee in de Turkse stad Istanbul. Tegenwoordig is het een museum. De Hagia Sophia bevindt zich in het oude (Europese) stadscentrum, vlak bij de Sultan Ahmetmoskee, de Hippodroom en het Sarnici-waterreservoir.
Het gebouw werd opgetrokken als kathedraal van Constantinopel onder het Byzantijnse Rijk. Acht van de, circa 18 meter hoge, donkergroene pilaren zijn aan de Tempel van Artemis in Efeze onttrokken, die volledig afgebroken is, nadat dit wereldwonder eerst nog zelf een tijd had dienstgedaan als kerk, en gebruikt voor het aanvankelijk christelijk prestigieus kerkgebouw. Deze eerste kerk, uit de 4e eeuw, werd door brand verwoest, waarna onder keizer Justinianus I omstreeks 536 het huidige gebouw, centraalbouw in combinatie met axiaalbouw, werd geconstrueerd nadat hij daar in 532 de opdracht toe had gegeven. Op 7 mei 558 stortte de koepel van de Hagia Sophia in, nadat zij het jaar ervoor getroffen was door een aardbeving.
Vier zware bogen, die door contreforten of steunberen worden gesteund, dragen de gemetselde koepel. De druk van de koepel wordt door pendentiefs (hoekzwik) op de gehele boog overgebracht. Deze bouwwijze, een koepel op pendentiefs, is later vele malen herhaald.
De bouw was van grote betekenis voor de Orthodoxe Kerk en het Byzantijnse Rijk en is het eerste voorbeeld van Byzantijnse architectuur. De Hagia Sophia was eeuwenlang de grootste kathedraal ter wereld. De kathedraal was zo rijk en kunstig versierd met iconen, dat keizer Justinianus zou hebben uitgeroepen "Salomo, ik heb je overtroffen!"