Frédéric Chopin

Foto van Frédéric Chopin uit 1849 door Louis-Auguste Bisson, het jaar waarin Chopin overleed.

Frédéric François Chopin, geboren als Fryderyk Franciszek Chopin, (Żelazowa Wola, 1 maart 1810 - Parijs, 17 oktober 1849) was een Poolse componist en virtuoos pianist uit de romantiek. Hij wordt algemeen beschouwd als de grootste componist die Polen ooit heeft voortgebracht en geldt als een der grootste toondichters uit de muziekgeschiedenis.

Chopin werd geboren in het dorp Źelazowa Wola in het Hertogdom Warschau, als zoon van een Poolse moeder en een uitgeweken Franse vader. In zijn vroege levensjaren stond hij bekend als een wonderkind op de piano. In november 1830, twintig jaar oud, vertrok hij naar het buitenland. Als gevolg van de onderdrukking ten gevolge van de Novemberopstand in Polen (1830-1831) was hij een van de vele uitgewekenen tijdens de 'Grote Emigratie'.

In Parijs leefde Chopin een geriefelijk leven als componist en pianoleraar. Hij gaf weinig concerten. In Frankrijk gebruikte hij de Franse versies van zijn naam en nam uiteindelijk het Frans staatsburgerschap aan, om te voorkomen dat hij afhankelijk zou zijn van documenten van het Russisch Keizerrijk. Na een aantal mislukte romantische avonturen met Poolse vrouwen, had hij tussen 1837 en 1847 een stormachtige relatie met de Franse schrijfster George Sand (Aurore Dudevant). Chopins toch al slechte gezondheid verslechterde uiteindelijk en in 1849 stierf hij in Parijs 39 jaar oud aan tuberculose.

Zijn oeuvre bestaat bijna geheel uit composities voor solo piano. Hoewel vele daarvan technisch zeer veeleisend zijn, karakteriseert zijn stijl zich door het benadrukken van subtiele nuance en expressieve diepte. Chopin bouwde diverse muzikale vormen verder uit zoals de ballade en het scherzo en was verantwoordelijk voor diverse innovaties in vormen als de pianosonate, wals, nocturne, etude, impromptu en prelude. Zijn composities worden gerekend tot staalkaart van de Romantiek.

Levensloop

Chopins vader was de Fransman Nicolas Chopin die op zestienjarige leeftijd naar Polen emigreerde en trouwde met Justyna Krzyżanowska. Fryderyk Chopin was met hart en ziel aan Polen verknocht. Op zijn eenentwintigste ging hij naar Parijs om daar zijn verdere carrière als pianist en componist voort te zetten. Wegens politieke ontwikkelingen in Polen, dat in 1830 tevergeefs in opstand kwam tegen de Russische bezetters, kon hij nooit meer terug naar zijn geboorteland en bleef, zoals veel andere Polen, als balling in Frankrijk. Zijn voornamen werden verfranst. (Zijn achternaam wordt in Polen wel als Szopen geschreven.) De laatste achttien jaren van zijn leven heeft hij in Parijs gewoond, met uitzondering van korte verblijven in Engeland, Schotland en op Mallorca.

Zijn ambitie als pianist en componist blijkt uit het feit dat hij reeds op zevenjarige leeftijd zijn eerste composities heeft kunnen uitgeven: een polonaise in g kleine terts en een polonaise in Bes grote terts. Op zijn achtste jaar gaf hij zijn eerste openbare concert.

Chopin is de pianocomponist bij uitstek. Hij heeft zijn composities voor een deel geënt op Poolse muziek. In zijn mazurka's en polonaises vindt men Poolse invloeden terug. Daarnaast is hij ook zeer bekend om zijn ballades, nocturnes, etudes en walsen.

De 24 Preludes van Chopin worden beschouwd als een mijlpaal in de klassieke muziek. Schijnbaar eenvoudige stukken die door vorm en toongebruik (alle toonsoorten worden systematisch gebruikt) een krachtig, maar breekbaar geheel vormen.

Hoewel Chopin al bij leven een gevierd componist en pianist was, was er altijd eenzaamheid en heimwee naar zijn geboorteland, die volgens sommigen in zijn muziek te horen is.

De componist heeft jaren een relatie gehad met George Sand, een ietwat excentrieke schrijfster van naam, die er van hield in mannenkleren rond te lopen en sigaren te roken. Hoewel aanvankelijk gelukkig, schreef ze in mei 1846 aan een vriend, dat zij van de acht jaar dat ze met Chopin had samengeleefd, er zeven jaar als maagd had doorgebracht.

Chopin overleed waarschijnlijk aan de gevolgen van tuberculose, alhoewel ook andere kwalen worden genoemd, zoals cystic fibrose en alfa-1-antitrypsinedeficiëntie, een metabole aandoening.

Hij werd begraven op het kerkhof Père-Lachaise in Parijs, met uitzondering van zijn hart: dat is ingemetseld in een pilaar in de Kerk van het Heilige Kruis in Warschau. Na zijn overlijden zijn veel onuitgegeven stukken door zijn zus meegenomen naar Polen, waar ze door een felle huisbrand zijn vernietigd.

Zijn composities

Chopin, ca. 23 jaar oud (druk: A. Weger Leipzig ca. 1865)

Chopin schreef hoofdzakelijk pianomuziek, waarin elegante, expressieve melodieën, experimentele harmonieën en vrije vormen worden gecombineerd met een briljante pianotechniek. Zijn werk vormt het hoogtepunt van de romantische pianomuziek en is bij uitstek voor het instrument geschreven. Het vormt een persoonlijke synthese van Pools-traditionele en West-Europese klassieke elementen.

In tegenstelling tot andere romantici als Robert Schumann en Franz Liszt stond Chopin afwijzend tegenover duidelijke literaire of biografische verwijzingen in zijn werk. Toch leefde Chopin in een tijd waarin nationalistische gevoelens hoogtij vierden. In het geval van de Polen werd dit gevoel nog versterkt door de bezetting van hun land door Rusland, Pruisen en Oostenrijk. Dat Chopins geboorteland Polen was, is duidelijk hoorbaar in veel van zijn composities. Zijn vriendin en levenspartner George Sand vertelde over hem dat hij meer Pools was dan de Polen zelf:

Het hart van zijn volk slaat in zijn borstkas. Ik ken geen andere musicus die een groter patriot is dan Chopin. Hij is meer Pools dan elke Fransman ooit Frans is geweest, elke Italiaan Italiaans en elke Duitser Duits. Hij is een Pool en niets anders dan een Pool, en uit het vernietigde, bezette Polen komt zijn ziel tevoorschijn, en zijn muziek.

Een deel van Chopins werken is geschreven voor leerlingen waarvan velen vertoefden in het exclusieve milieu van de Parijse salon. De basis van zijn compositietechniek is de improvisatie, die zich steeds meer verdiepte en verinnerlijkte. Van een stilistische evolutie is nauwelijks sprake. Wel is de weerspiegeling van zijn activiteiten waarneembaar. Tijdens zijn carrière als pianovirtuoos schreef hij briljante concertstukken, zoals de Don Juan-variaties en de beide pianoconcerten. Zijn pedagogische activiteiten gaven aanleiding tot de vele kleinere werken als de mazurka's, etudes, preludes, nocturnes en walsen. Composities als de balladen, de scherzi, de barcarolle en de sonates waren bedoeld voor hemzelf en een select gezelschap van intimi. De delicate pianoklank was in zijn tijd een opmerkelijk gegeven.

Ook zijn toucher moet uiterst gevoelig en licht zijn geweest. De elegantie en helderheid van zijn stijl stam af van John Field, Muzio Clementi en Johann Nepomuk Hummel, die op hun beurt waren beïnvloed door Mozart. Over Chopins 'tempo rubato' is veel geschreven. Sommigen beschouwen het als in de traditie van het strenge rubato van Mozart (met metrisch strak volgehouden linkerhand), anderen als het meer vrije rubato van Liszt.

De textuur in zijn composities wordt gevormd door lange, gewichtloze, chromatisch gekleurde melodieën die zijn ingebed in een grote variëteit aan begeleidingen, veelal voorzien van een verborgen contrapunt. Deze melodievorming is van grote invloed geweest op Vincenzo Bellini - en wordt dan ook gezien als voortzetting van de bel canto traditie - en Richard Wagner. Op het gebied van de harmoniek is Chopin een van de belangrijkste vernieuwers van de 19e eeuw geweest. In zijn toepassing van dissonanten, chromatiek, modaliteit en in het - met name in langzame inleidingen - vermijden van een duidelijke hoofdtoonsoort, ging hij soms zo ver dat de harmoniek haar spannende functionele werking prijsgaf voor kleuring.

De ballade als instrumentaal karakterstuk is wellicht Chopins vinding, evenals het pathetische, niet-humoristische scherzo, dat bij hem een verhevigde impromptu is. De etude werd een expressiestuk van virtuoos karakter, naar de vorm verwant aan Clementi en heeft onder andere bij Liszt, Sergej Rachmaninov en Alexander Skrjabin navolging gevonden, evenals bij Claude Debussy.

Lijst van werken

Zie ook Oeuvre van Frédéric Chopin voor een complete lijst van Chopin's werken, gerangschikt op zowel opusnummer als in chronologische volgorde

Laatste rustplaats van Chopin op Père-Lachaise

• piano: Albumblad; 'Allegro de Concert'; Andante Spianato et Grande Polonaise; Andantino; 4 Ballades; Barcarolle; Berceuse; Bolero; 2 Bourrées; Canon; Cantabile; Contradans; 3 Ecossaises; 27 Etudes; Fantasie; Fuga; 4 Impromptu's; Largo; 51 Mazurka's; 2 Marsen; 21 Nocturnes; 16 Polonaises; 26 Preludes; 4 Rondo's; 4 Scherzi; 3 Sonates; Tarantelle; 4 Variatiewerken; 20 Walsen;
• piano-vierhandig: 1 Variatiewerk;
• 2 piano's: 1 Rondo;
• fluit/piano: 1 Variatiewerk;
• cello/piano: 'Grand Duo'; Introductie & Polonaise; Sonate;
• viool/cello/piano: Trio;
• zang/piano: 19 Liederen (Pools)
• piano/orkest: 'Grande Polonaise'; 'Grande fantaisie sur des airs polonais'; 'Krakowiak'; 2 Pianoconcerten; 1 Variatiewerk.

Media

• European Archive Rechtenvrije opnames van Chopin Lp's, op het Europees Archief
• Chopin: the poet of the piano Anh Tran
• Ballade nr. 4 (midi), afkomstig van Mutopia
• Recordings of Chopin

Bestand:Radziwanowicz.OGG

Korte video van vertolking van de Fantasie-Impromptu in cis mineur van Chopin door Karol Radziwonowicz

Externe links

• Sjabloon:IMSLP
• The original Chopin by Angela Lear [1]
• Classic Cat - Chopin mp3s