Aardappeloproer (1917)

Vrouwen met hun buit

Het aardappeloproer was een Amsterdamse volksopstand in 1917.

Een schip met aardappelen

In het begin van de twintigste eeuw kwam er meer voedsel binnen het bereik van arbeiders. De Eerste Wereldoorlog bracht daar verandering in. Nederland was niet in oorlog, maar ondervond wel hinder van de omstandigheden. De in- en uitvoer van goederen stagneerde. Brood en ander voedsel ging op de bon en er kwamen gaarkeukens. In januari 1917 was een rantsoen voor brood ingesteld. Op 28 juni 1917, toen er geen aardappel meer te krijgen was, werd bekend in de volkswijken van Amsterdam, dat er in de Prinsengracht een schip met aardappelen lag, bestemd voor het leger. De arbeidersvrouwen van de Oostelijke Eilanden en de Czaar Peterbuurt plunderden het schip, om hun gezinnen te kunnen voeden. Overigens was er geen absoluut tekort aan voedsel, wethouder Josephus Jitta had voor de arbeiders wel een extra voorraad rijst ter beschikking gesteld.

Politie jaagt op plunderaars

Bloedbad

In de eerste week van juli zwollen de onlusten aan, de arbeiders zelf kwamen nu ook in actie. Pakhuizen en winkels werden geplunderd. De politie stond machteloos en het leger trad op. Het oproer mondde uit in een veldslag op 5 juli 1917, waarbij militairen het vuur openden op de menigte die was samengekomen op het Haarlemmerplein. De opstand werd neergeslagen. Er vielen 9 doden en 114 gewonden.

Na de opstand

De voedselsituatie verslechterde nog verder in het laatste oorlogsjaar 1918. Veel mensen leefden op het randje van de hongersnood, de werkloosheid nam toe. De Spaanse griep-epidemie sloeg toe en eiste duizenden slachtoffers, verzwakt als zij waren door voedselgebrek. De wapenstilstand op 11 november 1918 kwam voor Nederland net op tijd. Een nieuwe winter met honger en kou voor de arbeiders werd voorkomen, evenals een dreigende revolutie.

Herdenkingsfestival

Sinds 2004 wordt er iedere september een festival gehouden met het aardappeloproer als thema. Een optocht gaat langs de straten van de Oostelijke Eilanden en er worden aardappels uitgedeeld.