Anda Kerkhoven
| Anda Kerkhoven | ||||
|---|---|---|---|---|
.jpg)
| ||||
Anda Kerkhoven op een uitsnede van het gedenkraam in het Academiegebouw (Groningen)
| ||||
| Volledige naam | Melisande Tatiana Marie Kerkhoven | |||
| Geboren | 10 april 1919, Saint-Cloud | |||
| Overleden | 19 maart 1945, Glimmen | |||
| Groep | Groep-De Groot | |||
| ||||
Melisande Tatiana Marie (Anda) Kerkhoven (Saint-Cloud, Frankrijk, 10 april 1919 - Glimmen, 19 maart 1945) was een Nederlandse verzetsvrouw in de Tweede Wereldoorlog, die werd doodgeschoten door Nederlandse handlangers van de Duitse Sicherheitsdienst.
Biografie
[bewerken | brontekst bewerken]Anda Kerkhoven werd geboren in een welgestelde familie. Zij was een dochter van ir. Adriaan Rudolph Willem Kerkhoven en Constanze Pauline Marie Bosscha. Zij stamde zowel van vaderskant als van moederskant af van de bankier Johannes Kerkhoven en diens tweede vrouw Anna Jacoba van der Hucht.[1]
Zij groeide op in het voormalige Nederlands-Indië, waar haar vader op West-Java de thee- en rubberonderneming Panoembangan bezat. Ze ging geneeskunde studeren in Batavia, maar weigerde principieel dierproeven te doen. Daarom vertrok ze in 1938 naar Nederland om te studeren aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar dat niet verplicht was. Ze werd lid van de studentenvereniging Magna Pete en schreef als 19-jarige student over haar pacifistische overtuigingen in het studentenblad Der Clercke Cronike.[2][3] Niet al haar bijdragen werden positief ontvangen.[4]
Na het begin van de Tweede Wereldoorlog bleef zij pleiten voor geweldloos verzet. Zij sloot zich aan bij de verzetsgroep Groep-De Groot van Gerrit Boekhoven, die meer pacifistische studenten had aangeworven. Hun verzetsactiviteiten bestonden uit het maken van vervalsingen, het onderhouden van contacten tussen verzetsstrijders en het verspreiden van distributiebonnen, niet door gewelddadige overvallen, maar door het leggen van contacten. De groep speelde een centrale rol bij de distributie van de bonkaarten in het noorden en Anda Kerkhoven was een belangrijke koerierster. Op 27 december 1944 werd Anda gearresteerd door de Sicherheitsdienst. Ze werd in het Scholtenhuis te Groningen aan zware martelingen onderworpen door onder anderen de SD'er Robert Lehnhoff.[5] Zij bleef echter zwijgen. Nadat in januari 1945 ook Gerrit Boekhoven en Dinie Aikema waren gearresteerd, werd vrijwel de hele Groep-De Groot opgerold.
Op 19 maart 1945 werd zij op aandringen van Zacharias Sleijfer doodgeschoten door Nederlandse leden van de Sicherheitsdienst onder aanvoering van Meindert Vonk en Harry Bouman. De plek waar dat gebeurde was op de bosrand van het Quintusbos aan de Oosterbroekweg op de grens van Glimmen en Haren. Enkele dagen later werd op dezelfde plek Dinie Aikema vermoord.[6] Gerrit Boekhoven had dat lot ondergaan op dezelfde dag als Anda Kerkhoven, maar enkele kilometers verderop op het landgoed Vosbergen (Eelde).
Anda Kerkhoven werd op de plaats van de executie begraven. Op 22 juni 1945[7] werden haar stoffelijke resten opnieuw ter aarde besteld op de Noorderbegraafplaats in Groningen, waar een grafmonument van Bas Galis werd geplaatst.[8] In 1967 werd zij herbegraven op de erebegraafplaats Loenen. Op de plek waar ze is doodgeschoten is in 2003 een gedenksteen onthuld.
Postume eerbewijzen
[bewerken | brontekst bewerken]- Kerkhoven staat samen met Aletta Jacobs afgebeeld op de door de Ploegschilder Johan Dijkstra gemaakte gedenkramen in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen.[2]
- In 2008 werd een in 1990 ontdekte planetoïde naar haar genoemd.[9][10]
- In 2021 werd de grote burgerzaal in het vernieuwde Stadhuis naar Anda Kerkhoven vernoemd.[11]
- Ook een onderwijscentrum op de gezondheidscampus van de Rijksuniversiteit Groningen/UMCG draagt haar naam.[12]
Portretten
[bewerken | brontekst bewerken]Anda Kerkhoven poseerde meerdere malen voor Groninger kunstschilders. Een van de door De Ploeg-schilder Johan Dijkstra vervaardigde portretten werd in 2013 aangekocht door het Groninger Museum met steun van de BankGiro Loterij.[13] Twee andere portretten van haar kreeg het museum in bruikleen van de Stichting Johan Dijkstra.
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Website gewijd aan Anda Kerkhoven (gearchiveerde versie)
- Het Scholtenhuis, virtuele reconstructie '44 '45
- Unifocus 12, Radio interview over Anda Kerkhoven
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Klaas van Berkel, Academische illusies. De Groningse universiteit in een tijd van crisis, bezetting en herstel, 1930-1950. Prometheus, Amsterdam, 2005.[4] ISBN 9789035126848
- Monique Brinks, Het Scholtenhuis 1940-1945. Deel 1: Daden. Profiel, Groningen, 2009, p. 97-106. ISBN 9789052944494
- Monique Brinks, Het Scholtenhuis 1940-1945. Deel 2 Daders. Profiel, Groningen, 2013, p. 196. ISBN 9789052945446
- René Westra, Jesper Westra: Anda Kerkhoven. Een student in het Gronings verzet. Passage, Groningen, 2024, 100 pag. ISBN 9789054524311
- ↑ Nederland's Patriciaat, jaargang 35, 1949, blz. 128-142.
- ↑ a b Unifocus 12, Radio interview over Anda Kerkhoven
- ↑ Een psychoanalyse door M.T.M. Kerkhoven. In: Der Clercke Cronike, 15e jaargang nr. 15, 28 januari 1939, blz. 145-148.
- ↑ a b De Groningse hoogleraar Van Berkel typeert haar artikelen als niet erg helder, haar bedoelingen werden volgens hem door weinigen begrepen. Zij nam stelling tegen de Jodenvervolging in Duitsland. In haar poging de oorzaken van het nationaalsocialisme in Duitsland te begrijpen verwees zij naar de 'vernederingen' die de Duitsers na de Eerste Wereldoorlog hadden moeten ondergaan. Ze voegde daaraan toe, aldus Van Berkel, dat "de joden het in Duitsland heersende antisemitisme ook aan zichzelf te danken hadden door te profiteren van de Duitse nederlaag". Deze passage leidde tot kritische reacties. Haar uitlatingen waren volgens een van haar opponenten een teken, dat zij zelf of antisemitisch, of naïef en onkritisch was. Van Berkel, 2005, p. 131.
- ↑ Liempt, Ad van De jacht op het verzet, Amsterdam, 2013
- ↑ Over de exacte datum waarop Aikema de dood vond, 21, 23 of 24 maart, is geen duidelijkheid.
- ↑ Sommige bronnen noemen de datum 23 augustus 1945.
- ↑ Graf Anda Kerkhoven. Gearchiveerd op 5 maart 2016.
- ↑ Solar System Bodies: 15735 Andakerkhoven (1990 WF2). Gearchiveerd op 17 juli 2021.
- ↑ Dagblad van het Noorden d.d. 9 juli 2008: Planetoïde vernoemd naar verzetsstrijdster
- ↑ Groningen | Burgerzaal nieuw stadhuis naar verzetsvrouw vernoemd. gemeenteraad.groningen.nl. Geraadpleegd op 26 augustus 2022.
- ↑ Naam onthuld en bouw gestart: Anda Kerkhoven Centre op Healthy Ageing Campus. Rijksuniversiteit Groningen (18 maart 2022). Geraadpleegd op 26 augustus 2022.
- ↑ Stad en Lande, jaargang 23, nr. 1 2014, blz. 8 - met haar portret afgebeeld op de voorzijde van het blad).