Cryptolacerta

Cryptolacerta Status: Uitgestorven, als fossiel bekend Fossiel voorkomen: Eoceen
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Squamata (Schubreptielen) Onderorde: Lacertibaenia Clade: Laterata
Geslacht
Cryptolacerta Müller et al., 2011
Typesoort
Cryptolacerta hassiaca
Cryptolacerta op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

Cryptolacerta is een geslacht van uitgestorven schubreptielen (Squamata) uit de groep van de Lacertibaenia. De typesoort en enige bekende soort is Cryptolacerta hassiaca. Hij kwam voor tijdens het lutetien, circa 45 miljoen jaar geleden, in het gebied van de huidige Duitse deelstaat Hessen.

Naamgeving

De geslachtsnaam Cryptolacerta is een samenstelling van het Oudgriekse κρυπτός, kruptos, dat 'verborgen' of 'geheim' betekent, en het Latijnse lacerta, dat hagedis betekent. Het is een verwijzing naar de levenswijze die hij vermoedelijk had. De soortaanduiding hassiaca verwijst naar Hessen, de Duitse deelstaat waar fossielenvindplaats Groeve Messel zich bevindt, waar het fossiel werd gevonden.

Kenmerken

C. hassiaca had een lichaam van circa zeven centimeter lang. Hij had een massieve, stevige schedel en kleine ledematen.

Fylogenie

De beschrijvers maakten een analyse aan de hand van morfologie en nucleair DNA (DNA in de celkern). Ze kwamen tot de conclusie dat de echte hagedissen (Lacertidae) en de wormhagedissen (Amphisbaenia) samen één groep vormen, de al eerder benoemde groep Lacertibaenia. Daarmee verwerpen ze een andere hypothese over de wormhagedissen, namelijk dat die meer verwant zijn aan slangen dan aan hagedissen. Het wegvallen van de poten zou dan een gevolg zijn van convergente evolutie: het gebeurde apart bij de voorouders van de slangen en die van de wormhagedissen.

Het geslacht Cryptolacerta vormt in de Lacertibaenia een basaal aftakking. Het is er een zustertaxon van de wormhagedissen. Hagedissen en wormhagedissen gingen waarschijnlijk al in het krijt uiteen. Cryptolacerta leefde zo'n twintig miljoen jaar later, maar behield enkele van de primitieve kenmerken die de laatste gemeenschappelijke voorvader moet hebben gehad. Onder andere de schedel van Cryptolacerta vertoont kenmerken van zowel wormhagedissen als hagedissen, maar hij had nog poten. De stevige schedel van het dier was al aangepast voor een gravend leven onder het bladerdek, wat erop wijst dat deze aanpassing ook bij wormhagedissen waarschijnlijk optrad nog voor het wegvallen van de poten.

De analyse leidde tot de volgende stamboom:

	Teiioidia Adamisaurus Sineoamphisbaena Polyglyphanodon Lacertibaenia Cryptolacerta Amphisbaenia Rhineuridae Trogonophidae Amphisbaenidae Bipedidae Blanidae Lacertidae Lacertinae Dracaenosaurus Gallotiinae

cfr. Müller et al., 2011

Bronnen, noten en/of referenties

Literatuur

• Müller, J., Hipsley, C.A., Head, J.J., Kardjilov, N., Hilger, A., Wuttke, M., Reisz, R.R. (2011). Eocene lizard from Germany reveals amphisbaenian origins. Nature 473: 364-367. DOI: 10.1038/nature09919.
• ScienceShot: How a Lizard Lost Its Legs. Science Now (18 mei 2011). Geraadpleegd op 22 mei 2011.
• How Hard-Headed Lizards Lost Their Legs. LiveScience (18 mei 2011). Geraadpleegd op 22 mei 2011.
• Lizard fossil provides missing link in debate over snake origins. PhysOrg.com (18 mei 2011). Geraadpleegd op 22 mei 2011.

Noten