Krokodilachtigen in de cultuur
Krokodilachtigen spelen al sinds de oudheid een rol in de menselijke cultuur. De krokodilachtigen zijn in het verleden door verschillende beschavingen over de gehele wereld vereerd of gevreesd. Er zijn vele artefacten bekend die een krokodil voorstellen, zoals hiërogliefen, rotstekeningen en sieraden.
Het oude Egypte
De oude Egyptenaren kenden alleen de in Afrika levende nijlkrokodillen, die werden beschouwd als heilige dieren. Het is onbekend of dit uit angst gebeurde of dat de verschijning van de godheid Sobek invloed had. Sobek was de god van het eeuwige leven en een van de belangrijkste figuren uit de Egyptische mythologie. Sobek was een verschijning met een menselijk lichaam maar een kop van een krokodil, met in de linkerhand een staf en in de rechterhand een ankh-kruis, het symbool voor het eeuwige leven. Vanaf het Nieuwe Rijk wordt Sobek voorgesteld met een masker met een zonneschijf, om de verbintenis met de zonnegod Ra weer te geven. Sobek werd als incarnatie van Ra gezien en ook wel Sobek-Ra genoemd. Het hiëroglief voor de god Sobek bevat een afbeelding van een krokodil.
Vele tempels zijn gewijd aan Sobek, met als bekendste voorbeeld de Tempel van Kom Ombo. De tempel heeft een nilometer, een put om de waterstand van de Nijl (nilo) te meten, waarin waarschijnlijk een nijlkrokodil werd gehouden, die na zijn dood werd gemummificeerd. De krokodillen werden net als mensen gebalsemd en gemummificeerd, in de grotten nabij de stad Maabdah zijn duizenden van dergelijke krokodillenmummies gevonden.
Andere Afrikaanse landen
Met name langs de Nijl en de vele zijrivieren werden krokodillen geëerd, in Burkina Faso werden ze in vijvers gehouden en werd vlees geofferd om de geesten van de voorouders gunstig te stemmen en zo onheil af te wenden.
Verschillende volkeren zoals de Akan in Ghana geloofden dat krokodillen, net als tseetseevliegen en slangen, door heksen gebruikt konden worden voor kwaadaardige doeleinden.
De Nuer die langs de Nijl leefden eerden de krokodillen als totem, maar maakten ook jacht op de reptielen om het vlees. Als ze een krokodil hadden verwond of gedood werden offers gebracht.
Op Madagaskar heerste het geloof dat een mens pas een krokodil mocht doden als deze een onschuldig mens had gedood en dat een krokodil alleen een mens zal doden als deze een krokodil heeft gedood. Bij twijfel moest men door een rivier met krokodillen lopen, als het slachtoffer dan niet werd opgegeten bleek hieruit de onschuld.
Azië
In China heeft de krokodil waarschijnlijk model gestaan voor de Chinese draak, krokodilachtigen werden gezien als heer van de geschubde reptielen. De draak ontstond rond 2200 voor Christus in de regio van de Jangtsekiang. Gedurende latere generaties werd de draak voorzien van steeds meer decoraties die ook eigenschappen van andere dieren voorstelden. De krokodil wordt door zijn pantser ook beschouwd als een voorbode voor oorlog.
In Zuidoost-Azië worden krokodillen gezien als de reïncarnatie van overleden heersers die als krokodil zijn teruggekomen op aarde, vooral de zeekrokodil die vanwege zijn grootte angst inboezemt. Sommige stammen op de Filipijnen, zoals op Panay, beschouwden krokodillen als heilig, ze mochten niet worden gedood.
In westelijk Timor (Indonesië) werden in 1884 mensenoffers gerapporteerd, er werden jonge meisjes geofferd aan krokodillen door de heersers van Kupang. De krokodillen werden gezien als een reïncarnatie van een overleden stamhoofd, de meisjes werden aangeboden als vrouwen. Over het eiland Timor gaan overigens meer aan krokodillen gerelateerde legendes; het eiland zou bijvoorbeeld zijn ontstaan uit een reusachtige krokodil.
Christelijke iconografie
In de christelijke iconografie is de krokodil het attribuut van Sint-Theodorus.[1] Ook is de krokodil of de kaaiman het attribuut van het gepersonifieerde Amerika, een van de vier werelddelen.
Krokodillentranen
De uitdrukking krokodillentranen huilen gaat terug op oude volksverhalen: de (veronderstelde) huichelachtige tranen die een krokodil zou plengen tijdens het opeten van een prooi. De etymologie van deze uitdrukking gaat terug op Jacob van Maerlant, Jean de Mandeville en Erasmus. Daarna werd de uitdrukking meer algemeen gebruikt, bijvoorbeeld door Shakespeare en Bredero.
In werkelijkheid hebben krokodillen wel traanklieren en kunnen ze bij de ogen traanvocht afscheiden, dat dient om vuiltjes in het oog af te voeren[2]. De 'tranen' dienen dus om het oog schoon te houden en hebben niets met verdriet of berouw te maken. Ze zijn in het water niet te zien en op het land drogen ze snel op.
Trivia
- De paarse krokodil is een fictieve krokodil die gebruikt werd in een reclamespotje en een metafoor werd voor bureaucratie en regelzucht.
- Van de Afrikaanse dictator Idi Amin wordt wel beweerd dat deze zijn tegenstanders voor de krokodillen wierp.
Bronvermelding
Referenties
- ↑ Hall, J. (2000). Hall's Iconografisch Handboek. Leiden: Primavera Pers. ISBN 9074310052
- ↑ Florida's Museum of Natural History, Crocodilians Natural History & Conservation.
Bronnen
- (nl) Charles A Ross - Krokodillen en alligators - Zuid-Hollandsche Uitgeversmaatschappij, 1992 - ISBN 90 5112 247 0
- (en) David Alderton, Valerie Davies & Chris Mattison - Snakes and Reptiles of the World - Grange Books, 2007 - ISBN 978-1-84013-919-8
- (en) The Crocodile Specialist Group (Florida's Museum of Natural History) - Adam Britton - Crocodilians - Natural History & Conservation - Website Informatie over oa soorten, anatomie, behoud, verspreiding.